(Αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο του Paul Cartledge
«ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ»)
Έχει ειπωθεί ότι η δημοκρατία είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης, με εξαίρεση όλες τις άλλες μορφές που δοκιμάστηκαν από καιρό σε καιρό.
ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΤΣΟΡΤΣΙΛ,ομιλία της 11ης Νοεμβρίου 1947 προς τη Βουλή των Κοινοτήτων
Ζούμε σε μια εποχή στην οποία μπορούμε να συζητούμε για τα πάντα, αλλά κατά παράξενο τρόπο υπάρχει ένα θέμα που δε συζητείται, και αυτό είναι η δημοκρατία.
ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ (Βραβείο Νόμπελ 1998),συνέντευξη στη Le Monde, 24 Νοεμβρίου 2006
Μετά τη θέση και την αντίθεση, τι άλλο απομένει εκτός από τη σύνθεση; Αν υπάρχει ένα βαθύτερο θέμα που διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο, αυτό είναι η διαφορά – ή, μάλλον, η ετερότητα – της ελληνικής πόλης. Ό, τι και αν ήταν η αρχαία ελληνική πόλις και η πολιτική της, σίγουρα δεν ήταν «φιλελεύθερη», όπως ο όρος αυτός γίνεται σήμερα κατανοητός στην επικρατούσα δυτική πολιτική θεωρία. Οποιαδήποτε προσπάθεια να εντοπίσουμε έστω και έναν οιονεί μεταφορικό «φιλελεύθερο χαρακτήρα» στην ελληνική πολιτική είναι εντελώς άστοχη (Havelock 1957· πρβλ. Brunt 1993: 389-94). Κάτι τέτοιο όμως συνεπάγεται αναπόφευκτα ότι η αρχαία ελληνική πολιτική εμπειρία δεν έχει να μας διδάξει τίποτα σήμερα;
Μια ανάγνωση του Νίτσε με νηφάλια διάθεση θα οδηγούσε στο εξής συμπέρασμα: «Ο κλασικιστής είναι ο μεγάλος σκεπτικιστής στις δικές μας πολιτιστικές και μορφωτικές συνθήκες», αφού «αν κατανοούμε την ελληνική κουλτούρα, βλέπουμε ότι αποτελεί πια παρελθόν» («Εμείς οι Φιλόλογοι», όπως παρατίθεται από Williams 1993: 171 αρ. 10, με έμφαση στο πρωτότυπο). Ούτε ο σκεπτικιστής Νίτσε όμως δεν απέκλεισε κάθε διάλογο ανάμεσα στους αρχαίους και τους σύγχρονους, παρότι προτιμούσε μια πολύ πιο απειλητική, ομηρικής προέλευσης εικόνα από εκείνη της απλής ανταλλαγής λέξεων. «Μόνο αν δώσουμε σε αυτά [στα έργα των αρχαίων χρόνων] την ψυχή μας, θα μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν: είναι το δικό μας αίμα αυτό που τα κάνει να μας μιλούν» (αρ. Williams 1993:174-5 αρ. 36, με έμφαση στο πρωτότυπο). Επιπλέον, όπως σωστά παρατήρησε ο Μπέρναρντ Ουίλιαμς, δίνοντας έμφαση στην ισχύ και όχι στην ηθική, «Έχουμε ανάγκη από μια πολιτική, με την έννοια ενός συνεκτικού συνόλου απόψεων σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους θα έπρεπε να ασκείται η εξουσία στις σύγχρονες κοινωνίες, με ποιους περιορισμούς και για ποιους σκοπούς» (10-11).