2012: Η χρονιά των τραπεζικών σκανδάλων

Η ώρα είναι 9 το πρωί της Τετάρτης 12/12/2012. Είκοσι αστυνομικά οχήματα περικυκλώνουν το επιβλητικό μέγαρο της Deutsche Bank στη Φρανκφούρτη. Με τη συνοδεία ελικοπτέρου που κάνει κύκλους γύρω από τους δίδυμους γυάλινους πύργους, 500 αστυνομικοί και δικαστικοί εφορμούν στο μέγαρο, σφραγίζουν το λόμπι και διεξάγουν εξονυχιστική έρευνα στα «ψηλά πατώματα», όπου στεγάζονται τα γραφεία των ανώτατων στελεχών του οίκου.

Η εικόνα της επιδρομής στην πανίσχυρη γερμανική τράπεζα προκαλεί σοκ στο χρηματοπιστωτικό κέντρο της ηπειρωτικής Ευρώπης και στους τραπεζικούς κύκλους σε όλο τον πλανήτη. Η Deutsche Bank, το μεδούλι στη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας, κατηγορείται για εξοργιστικά σκάνδαλα και υφίσταται πρωτοφανή εξευτελισμό. Κορυφαία στελέχη του οίκου, μεταξύ των οποίων και ο συνδιευθύνων σύμβουλος, περιλαμβάνονται στους υπόπτους.

Και κάπως έτσι κλείνει μια χρονιά που θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί η χρονιά όπου ο τραπεζικός κόσμος άλλαξε για πάντα.

Μια χρονιά που επιπλέον αποδεικνύει ότι τραπεζικά σκάνδαλα ολκής συμβαίνουν και εις Παρισίους, σε χώρες δηλαδή αναμφίβολα περισσότερο προηγμένες και οργανωμένες από την Ελλάδα, με θεσμική θωράκιση και πείρα, που ήταν έως πρότινος εγγύηση ευταξίας.

Ακριβή η αμαρτία, ακριβή και η… κάθαρση

Τα στελέχη της Deutsche Bank κατηγορούνται για σειρά αδικήματα, μεταξύ των οποίων φοροδιαφυγή, ξέπλυμα χρήματος, παρακώλυση δικαιοσύνης – σε τέτοιο βαθμό που το κορυφαίο περιοδικό Spiegel διερωτάται μήπως τα νήματα της D.B. τα κινεί κάποια εγκληματική συμμορία. Και η D.B. δεν είναι ούτε η μόνη, ούτε η πιο ηχηρή περίπτωση μεταξύ των μυριάδων σκανδάλων που έπληξαν τους μεγάλους πολυεθνικούς τραπεζικούς κολοσσούς το 2012.

Η χειραγώγηση του Libor, τα τεράστια ποσά που εξανεμίστηκαν σε αποτυχημένες χρηματιστηριακές κερδοσκοπίες, τα σκάνδαλα πώλησης ακατάλληλων επενδυτικών προϊόντων και οι κατηγορίες για βαριές απάτες, όπως ξέπλυμα χρήματος από τρομοκρατία και ναρκωτικά, χτύπησαν σχεδόν όλους τους οίκους των μεγάλων χρηματοπιστωτικών κέντρων σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ελβετία, Γερμανία, αλλά και σε Ολλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, χωρίς να λείπουν από τον κατάλογο αναδυόμενοι κολοσσοί της Ανατολής.

Οι ίδιες οι μεγάλες τράπεζες πληρώνουν αδρά το τίμημα. Εκτός από τα βαριά πρόστιμα, οι Αρχές προσπαθούν να τους επιβάλουν αυστηρότερες απαιτήσεις για τα στάνταρ κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας με τις ρυθμίσεις της Βασιλείας ΙΙΙ, να κόψουν τα μπόνους των τραπεζιτών (η Ε.Ε. ζητά αυστηρό συντελεστή 2:1 σε σχέση με τον μισθό) και, πάνω απ’ όλα, να διαχωρίσουν τις παραδοσιακές τραπεζικές από τις επενδυτικές τους δραστηριότητες, έτσι ώστε να μην είναι δυνατόν μια τράπεζα που παρέχει, για παράδειγμα, υπηρεσίες συμβούλων συγχώνευσης δύο επιχειρήσεων να μπορεί και να παίζει με δικά της κεφάλαια πάνω στις μετοχές τους.

Για να αντεπεξέλθουν στις νέες ρυθμίσεις, οι τράπεζες απολύουν τους εργαζόμενους κατά χιλιάδες (παρόλο που τα μεγέθη είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν, ο αριθμός των απολύσεων τραπεζικών υπαλλήλων στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, από το 2008 όπου ξέσπασε η διεθνής κρίση, ξεπερνά το εκατομμύριο), πωλούν μονάδες, κλείνουν υποκαταστήματα και κόβουν τα δάνεια. Έτσι, επιτείνουν την πιστωτική αποστράγγιση για τους καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, βαθαίνοντας την ύφεση και προκαλώντας παράλυση στο φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο της σύγχρονης Δύσης, που στηρίζεται πάνω απ’ όλα στους χρηματοπιστωτικούς οίκους.

Παίζοντας με το επιτόκιο του πλανήτη

Το χειρότερο σκάνδαλο της φετινής χρονιάς ήταν αδιαφιλονίκητα το σκάνδαλο Libor.

Τα μεγαλύτερα ονόματα της δυτικής τραπεζικής βιομηχανίας (Bank of Scotland, HSBC, JPMorgan, Deutsche Bank, Barclays, UBS, Citigroup) συνωμότησαν για να χειραγωγήσουν το διατραπεζικό αυτό επιτόκιο. Έδιναν ψευδείς πληροφορίες στη βρετανική τραπεζική αρχή, η οποία συγκεντρώνει τα δεδομένα για τα διατραπεζικά επιτόκια ώστε να διαμορφώνει το βασικό επιτόκιο αναφοράς του πλανήτη. Καθώς λοιπόν το Libor είναι το κύριο επιτόκιο αναφοράς στο διεθνές διατραπεζικό σύστημα, ουσιαστικά καθορίζει κάθε κίνηση, κάθε επιτοκίου, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ενδεικτικά, οι στεγαστικές υπηρεσίες Fannie Mae και Freddie Mac των ΗΠΑ υπολογίζουν ότι έχασαν μέχρι 3 δισ. δολάρια εξαιτίας της χειραγώγησης του βασικού αυτού επιτοκίου.

Το πιο δυνατό σημείο του σκανδάλου Libor ήταν ο συμβιβασμός που έκανε η ελβετική τράπεζα UBS με διεθνείς εποπτικές αρχές, πληρώνοντας το ιλιγγιώδες πρόστιμο του 1,5 δισ. δολαρίων. Η Barclays, η πρώτη που παραδέχτηκε τη συμμετοχή στο σκάνδαλο και βοήθησε στις έρευνες των αρχών, τη γλιτώνει με μόνο 450 εκατ. δολ. Το πρόστιμο για την RBS ξεπέρασε τα 500 εκατ. ευρώ.

Δεν ήξεραν – και δεν ρώταγαν

Η ελβετική τράπεζα UBS πρωταγωνίστησε και σε έναν άλλο τύπο σκανδάλου που πλήττει μεγάλες τράπεζες: στις ανεξέλεγκτες χρηματιστηριακές συναλλαγές των traders, οι οποίοι υπερβαίνουν τα όρια που ισχύουν για τα desks τους και κάνουν υπέρογκες κερδοσκοπικές τοποθετήσεις.

Οι τράπεζες ισχυρίζονται ότι δεν γνώριζαν πως οι traders τους υπερέβαιναν τα όρια, αλλά οι Αρχές υποπτεύονται ότι οι διοικήσειςαπλώς έκαναν τα στραβά μάτια όσο οι χρηματιστές τους έφερναν κέρδη. Ο Kweku Adoboli της UBS κατηγορείται ότι προκάλεσε ζημίες 2,3 δισ. δολ. και εισπράττει επτά χρόνια φυλακή, ενώ η τράπεζα πληρώνει πρόστιμο 1,5 δισ. δολ.

Λίγο νωρίτερα, η Societe Generale είχε κατηγορηθεί ότι παρέβλεψε τις παράνομες κολοσσιαίες θέσεις που άνοιγε ο trader Jerome Kerviel, με αποτέλεσμα τελικά να υποστεί ζημίες 5 δισ. ευρώ.

Το ρεκόρ σε αυτές τις περιπτώσεις σκανδάλων όμως κρατάει η αμερικανική JPMorgan Chase, όπου οι ζημίες από τις αποτυχημένες τοποθετήσεις του trader με το παρατσούκλι Κήτος του Λονδίνου εκτιμώνται στα 6 δισ. δολάρια.

Από τον κατάλογο δεν θα μπορούσε να λείπει η… ιέρεια στον αμερικανικό ναό του χρήματος, η Goldman Sachs. Καθώς η κορυφαια τράπεζα της Wall Street ήταν από τις πρώτες που καταδικάστηκαν για σειρά παραβάσεις τα προηγούμενα χρόνια, το όνομά της δεν πρωταγωνίστησε στα σκάνδαλα του 2012. Ενδεικτικά, πάντως, ο ινδικής καταγωγής Rajat Gupta, πρώην διευθυντικό στέλεχος της Goldman Sachs, καταδικάστηκε φέτος σε δύο χρόνια φυλάκιση για συναλλαγές με εσωτερική πληροφόρηση.

Εν αρχή ην τα ενυπόθηκα

Χρονικά, το πρώτο μεγάλο ράπισμα στην τραπεζική βιομηχανία ήταν οι κατηγορίες και οι καταδίκες σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι στην κατάρρευση της στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ, πουλώντας εντελώς ακατάλληλα ενυπόθηκα δανειστικά προϊόντα και προκαλώντας εν τέλει την παγκόσμια κρίση και ύφεση.

Μετά από μακροχρόνιες έρευνες και κλητεύσεις κορυφαίων τραπεζιτών της αμερικανικής βιομηχανίες, πέντε μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ (Bank of America, Citigroup, Wells Fargo, JP Morgan Chase και Ally Financial Inc.) υπέγραψαν συμβιβαστική συμφωνία με το κράτος ύψους 25 δισ. δολ. σχετικά με τις επισφαλείς διαδικασίες πώλησης στεγαστικών προϊόντων.

Παράλληλα, επιδικάζονται υποθέσεις ύψους πολλών ακόμη δισ. από προσφυγές της τοπικής διοίκησης και μαζικές προσφυγές επενδυτικών ομάδων.

Τα «πλυντήρια»

Δύο ακομη κατηγορίες τραπεζικής απάτης, η μία σε ανώτερο γεωπολιτικό επίπεδο και η άλλη άμεσα συσχετισμένη με τον απλό πολίτη, μάστισαν τον τραπεζικό κόσμο.

Στην πρώτη κατηγορία υπέπεσαν μεγάλες πολυεθνικές τράπεζες που κατηγορήθηκαν ότι παρέβλεψαν ή απέκρυψαν ή και διευκόλυναν ακραίες εγκληματικές ενέργειες.

Η HSBC, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης, πλήρωσε 1,9 δισ. δολ. σε πρόστιμα για τον διακανονισμό της υπόθεσης ξεπλύματος χρήματος. Μελετήθηκαν μεταβιβάσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων από κράτη που σχετίζονται με την «τρομοκρατία», όπως το Ιράν και το ξέπλυμα χρήματος από καρτέλ ναρκωτικών του Μεξικού. Η τράπεζα δήλωσε… βαθιά θλίψη.

Η ολλανδική ING έκανε συμβιβασμό πάνω σε κατηγορίες ότι παραβίασε τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν, της Κούβας και άλλων κρατών. Η Mitsubishi για παραβίαση των αμερικανικών κυρώσεων σε Ιράν, Σουδάν, Μιανμάρ και Κούβα και η Standard Chartered -μία από τις αρχαιότερες τράπεζες στον κόσμο, ηλικίας 160 ετών- για απόκρυψη της ταυτότητας πελατών με συναλλαγές με το Ιράν και καρτέλ ναρκωτικών.

Για διαχείριση χρημάτων τρομοκρατικών οργανώσεων κατηγορήθηκε και η Bank of China, από οικογένειες Ισραηλινών φοιτητών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια τρομοκρατικής επίθεσης. Ζητούν αποζημίωση 1 δισ. δολ.

Ακατάλληλα προϊόντα και αθέμιτες πρακτικές

Στην άλλη κατηγορία, της εξαπάτησης ή παραπλάνησης επενδυτών με πώληση ακατάλληλων προϊόντων, εμπίπτουν μεγάλες και μικρές τράπεζες και τα θύματα των σκανδάλων κυμαίνονται από μικροεπενδυτές μέχρι επίσημες Αρχές και θεσμούς.

Στην πιο πρόσφατη υπόθεση, ιταλικό δικαστήριο καταδίκασε τη γερμανική Deutsche Bank, την αμερικανική JP Morgan Chase, την ελβετική UBS και τη
γερμανοϊρλανδική and Depfa για εξαπάτηση όσον αφορά την πώληση δομημένων επιτοκιακών παραγώγων στον δήμο του Μιλάνου. Θα κατασχεθούν από τις τράπεζες 90 εκατ. ευρώ, ενώ κάθε μία θα πληρώσει 1 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα. Καθώς περίπου 600 δημοτικές αρχές της Ιταλίας αγόρασαν τέτοια παράγωγα κι έχασαν περίπου 4 δισ. ευρώ, το θέμα της ιταλικής προσφυγής σίγουρα δεν σταματά εκεί.

Οι αρχές του Μιλάνου έχουν προσφύγει και εναντίον των μεγάλων οίκων αξιολόγησης, κατηγορώντας τους ότι δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους, αξιολογώντας με καλές βαθμολογίες προϊόντα που αποδείχθηκαν ακατάλληλα.

Το σκάνδαλο της πώλησης περίπλοκων χρηματοπιστωτικών επεκτείνεται με δραματικές επιπτώσεις στην Ισπανία. Εκατοντάδες μικροεπενδυτές διαδηλώνουν καθημερινά μπροστά σε τράπεζες ζητώντας πίσω τα λεφτά που έχασαν από την πώληση δομημένων χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

Παρατηρούνται ακόμη και φαινόμενα αυτοκτονιών απελπισμένων αποταμιευτών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περίπου 1 εκατομμύριο Ισπανοί αγόρασαν υψηλού ρίσκου προϊόντα, χωρίς να έχουν την κατάλληλη ενημέρωση από τους οίκους.

Και τα… λοιπά

Επιγραμματικά, γιατί ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς, αναφέρθηκαν επίσης τα εξής περιστατικά τραπεζικής απάτης στο έτος 2012:

-Η αμερικανική Bank of New York Mellon καταδικάστηκε γιατί συμβούλευσε πελάτες της να επενδύσουν στην πυραμίδα του Bernie Madoff, όπου χάθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια από τις αποταμιεύσεις των Αμερικανών πολιτών.

-Στην  Barclays επίσης επιβλήθηκε πρόστιμο από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Βρετανίας για την εξαπάτηση επενδυτών στην πώληση προϊόντων προστασίας επιτοκίων.

-Προσφυγές από επενδυτές για πωλήσεις παραγώγων πιστωτικών προϊόντων CDOs έχουν γίνει εναντίον της Crédit Agricole.

-Πρόστιμο 5 εκατ. δολ. πλήρωσε η Morgan Stanley για ακατάλληλη επενδυτική επιρροή πάνω στη χρηματιστηριακή εισαγωγή του Facebook στη Wall Street.

-Για πωλήσεις ακατάλληλων επενδυτικών προϊόντων καταδικάστηκαν επίσης η Royal Bank of Scotland, η State Street και η ισπανική Santander.

-Και τέλος, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ακόμη και οι απροσπέλαστοι κολοσσοί του πλαστικού χρήματος Visa και Mastercard μπήκαν στο στόχαστρο και θα πληρώσουν 7,3 δισ. δολ. για να διευθετήσουν προσφυγές εμπόρων και λιανεμπόρων για συμπαιγνία στην επιβολή προμηθειών σε πιστωτικές κάρτες.

Καλύτερα ανιαρές παρά επικίνδυνες

Μολονότι λυγίζουν και οι ίδιες από το βάρος των σκανδάλων και των επιπτώσεών τους, οι μεγάλες τράπεζες υπερασπίζονται ακόμη θερμά τις πρακτικές οι οποίες τους χάρισαν άπλετα πλούτη στις καλές εποχές και ισχυρίζονται ότι η παγκόσμια προσπάθεια των ρυθμιστικών αρχών να τις μαντρώσουν θα καταφέρει θανάσιμο πλήγμα στο καπιταλιστικό σύστημα. Όσοι βρίσκονται εκτός του τραπεζικού συστήματος δεν συμφωνούν απαραιτήτως.

Όπως έγραψαν σε πρόσφατο άρθρο υπό τον τίτλο «Ο Καρλ Μαρξ θα ήταν περήφανος για τους σύγχρονους τραπεζίτες» οι Financial Times, «οι βαρετές, κερδοφόρες και αξιόπιστες τράπεζες θα είναι εκείνες που θα απολαύσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τραπεζικό κόσμο του μέλλοντος».

Πηγή. http://www.euro2day.gr/specials/topics/135/articles/747389/Article.aspx

Το Δόγμα Κλάιν: η Άνοδος της Ρητορικής της Καταστροφής

του Johan Norberg

Σ.α.γ.Το blog δεν συμφωνεί με την άποψη του κ.Norberg για πολλούς και διάφορους λόγους.Διαβάζοντας το βιβλίο της Klein,έχοντας κατά νου και τις ιστορίες που αφηγείται η Κlein στο βιβλίο της και έχοντας τη στοιχειώδη ιστορική γνώση για τα γεγονότα που αναφέρει,κρίνει ότι η κριτική που ασκείται στο βιβλίο από τον κ.Norberg κινείται σε λάθος βάση.Διότι η βάση της κριτικής του δεν θα έπρεπε να ήταν μόνο το βιβλίο της Κλάϊν, αλλά και τα ίδια τα αποτελέσματα της Νεοφιλελεύθερης αντίληψης της Πολιτικής Οικονομίας πάνω σε κοινωνίες και λαούς,με πιό ευρύτερη ματιά, που αναδεικνύει σαφέστατα η Κλάϊν στο βιβλίο της.(και λανθασμένα, κατά τον κ.Norberg).Ομως επειδή το κείμενο είναι το μόνο που έχω βρεί στο διαδίκτυο που μπορεί να «κονταροχτυπηθεί» σοβαρά με τα τεράστια κοινωνικά και ιστορικά ζητήματα που έθεσε η Klein στο βιβλίο της, θεώρησα σωστό και πρέπον να το δημοσιεύσω.

Σύνοψη

Το βιβλίο «Το Δόγμα του Σοκ» της Ναόμι Κλάιν υποτίθεται ότι αποτελεί μια αποκάλυψη της ανάλγητης φύσης του Καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και του κορυφαίου πρόσφατου υποστηρικτή του, του Μίλτον Φρήντμαν. Η Κλάιν υποστηρίζει ότι ο Καπιταλισμός πάει χέρι-χέρι με την απολυταρχία και τη βαρβαρότητα και ότι δικτάτορες και άλλες μοχθηρές πολιτικές φυσιογνωμίες επωφελούνται από τα «Σοκ» – καταστροφές δηλαδή, φυσικές ή κατασκευασμένες – για να αυξήσουν την εξουσία τους και να εφαρμόσουν αντιδημοφιλείς μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της ελεύθερης αγοράς. Η Κλάιν αναφέρει τη Χιλή υπό το στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ, τη Βρετανία υπό τη Μάργκαρετ Θάτσερ, την Κίνα κατά τη διάρκεια της κρίσης της πλατείας Τιεν-Αν-Μεν και το συνεχιζόμενο πόλεμο στο Ιράκ ως παραδείγματα αυτής της διαδικασίας.

Η ανάλυση της Κλάιν είναι απελπιστικά ελαττωματική, ουσιαστικά σε όλα τα επίπεδα. Τα ίδια τα λόγια του Φρήντμαν τον αναδεικνύουν σε υποστηρικτή της Ειρήνης, της Δημοκρατίας και των Ατομικών Δικαιωμάτων. Υποστήριξε ότι οι σταδιακές οικονομικές μεταρρυθμίσεις είναι συχνά προτιμότερες από τις από τομες και ότι οι πολίτες θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένοι σχετικά με αυτές, ώστε να προετοιμαστούν καλύτερα εκ των προτέρων. Επιπλέον, ο Φρήντμαν καταδίκασε το καθεστώς Πινοσέτ και αντιτάχθηκε στον πόλεμο του Ιράκ.

Τα ιστορικά παραδείγματα της Κλάιν επίσης καταρρέουν αν εξεταστούν λεπτομερειακά. Για παράδειγμα, η Κλάιν ισχυρίζεται ότι η καταστολή στην Πλατεία Τιεν-Αν-Μεν είχε σκοπό να συντρίψει την αντίθεση στις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, όταν στην πραγματικότητα, είχε ως αποτέλεσμα το πάγωμα της απελευθέρωσης για χρόνια. Επίσης υποστηρίζει ότι η Θάτσερ χρησιμοποίησε τον πόλεμο στα Φώκλαντς ως κάλυψη για τις αντιδημοφιλείς οικονομικές της πολιτικές, ενώ στην πραγματικότητα αυτές οι οικονομικές πολιτικές απολάμβαναν ισχυρή λαϊκή στήριξη.

Ούτε με τις ευρύτερες εμπειρικές διαπιστώσεις της η Κλάιν τα καταφέρνει καλύτερα. Οι έρευνες σχετικά με τις πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες αποκαλύπτουν ότι τα λιγότερο ελεύθερα πολιτικά καθεστώτα τείνουν να ανθίστανται στην απελευθέρωση των αγορών, ενώ εκείνα τα κράτη με περισσότερες πολιτικές ελευθερίες τείνουν να επιδιώκουν και τις οικονομικές ελευθερίες.

Η θέση της Κλάιν είναι ότι η απελευθέρωση της οικονομίας είναι αντιδημοφιλής και γι’ αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εξαπάτηση ή τον εκβιασμό των ψηφοφόρων.

Εισαγωγή

Από τη στιγμή της έκδοσής του το φθινόπωρο του 2007, το βιβλίο της Καναδής συγγραφέως Ναόμι Κλάιν «Το Δόγμα του Σοκ: Η άνοδος του καταστρεπτικού καπιταλισμού» έχει καταστεί η βίβλος των νεαρών αντι-καπιταλιστών ακτιβιστών. Αναγνωρισμένοι βιβλιοκριτικοί το έχουν επίσης εξυμνήσει. Όπως εξηγεί ο φιλόσοφος John Gray στην εφημερίδα «The Guardian»: «Υπάρχουν πολύ λίγα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το παρόν. Το «Δόγμα του Σοκ» είναι ένα από αυτά τα βιβλία»². Στους Times της Νέας Υόρκης, ο νομπελίστας Joseph Stiglitz γράφει ότι είναι «μια πλούσια περιγραφή των πολιτικών μηχανορραφιών που απαιτούνται για να επιβληθούν ανήθικες οικονομικές πολιτικές σε χώρες που ανθίστανται»³. Σύμφωνα με τους υπευθύνους του Amazon.com πρόκειται για ένα από τα Top 10 μη-λογοτεχνικά βιβλία για το 2007.

Η θέση της Κλάιν είναι ότι η απελευθέρωση της οικονομίας είναι αντιδημοφιλής και γι’ αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εξαπάτηση ή τον εκβιασμό των ψηφοφόρων. Πιο συγκεκριμένα, οι ιδέες της ελεύθερης αγοράς μπορούν να προχωρήσουν μόνο με κρίσεις. Σε περίοδο φυσικών καταστροφών, πολέμου ή στρατιωτικού πραξικοπήματος οι άνθρωποι αποπροσανατολίζονται, τελούν υπό σύγχυση και παλεύουν για την άμεση επιβίωσή ή την ευημερία τους. Προλειαίνουν έτσι το έδαφος για τις μεγάλες επιχειρήσεις, τους πολιτικούς και τους οικονομολόγους, οι οποίοι θα προωθήσουν την απελευθέρωση του εμπορίου, τις ιδιωτικοποιήσεις και τη μείωση των δημοσίων δαπανών χωρίς αντιδράσεις. Σύμφωνα με την Κλάιν, «νεοφιλελεύθεροι» οικονομολόγοι δέχθηκαν θετικά τον τυφώνα Κατρίνα, το 2004, το τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό, τον πόλεμο του Ιράκ, και τις δικτατορίες στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του ‘70 ως ευκαιρίες για να καταργήσουν παλαιότερες πολιτικές και να εισάγουν ριζοσπαστικά μοντέλα ελεύθερης αγοράς. Αν οι πόλεμοι και οι καταστροφές δεν είναι αρκετοί να σοκάρουν τους πολίτες, οι νεοφιλελεύθεροι εμφανίζονται ως ευχαριστημένοι να βλέπουν τους αντιπάλους των μεταρρυθμίσεων να γίνονται δέκτες επιθέσεων και βασανιστηρίων μέχρι να υποταχθούν. Ο κύριος «κακός» στην ιστορία της Κλάιν είναι ο Μίλτον Φρήντμαν, ο οικονομολόγος της σχολής του Σικάγο που ήταν αυτός που κατέστησε περισσότερο από κάθε άλλον τις ιδέες της ελεύθερης αγοράς γνωστές και δημοφιλείς.

Προκειμένου να υποστηρίξει την άποψή της, η Κλάιν υπερβάλει σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις απελευθέρωσης της αγοράς που συνέβησαν κατά την διάρκεια κρίσεων, συχνά αγνοώντας τα βασικά γεγονότα και αλλάζοντας τις ημερομηνίες. Χρησιμοποιεί χαλαρές μεταφορές και άγριες διαστρεβλώσεις προκειμένου να ισχυριστεί ότι οι ελεύθερες αγορές είναι μια μορφή βίας. Συγχέει το φιλελευθερισμό (libertarianism) με τον κορπορατισμό και το νεοσυντηρητισμό και κατηγορεί τον Μίλτον Φρήντμαν για προώθηση των μεταρρυθμίσεων εν κρυπτώ. Προκειμένου να το κάνει αυτό, προβαίνει σε μια από τις πιο κακοήθεις διαστρεβλώσεις διανοητή, που έχουν ποτέ συντελεστεί σε τέτοια κλίμακα τα τελευταία χρόνια. Η Κλάιν προσπαθεί να σκιαγραφήσει τον ηπίων τόνων και θιασώτη της ελευθερίας, Δρ Φρήντμαν, ως έναν άκαρδο, πολεμοχαρή κ. Χάυντ.

Δρ Φρήντμαν και κ. Χάυντ

Σύμφωνα με την Κλάιν ο Μίλτον Φρήντμαν αντιμετώπιζε θετικά την κρίση σαν ένα εργαλείο που αποπροσανατόλιζε και δημιουργούσε σύγχυση στον κόσμο. Με αποσπασμένο επομένως το ενδιαφέρον του κοινού, η οικονομία μπορούσε να απελευθερωθεί δραστικά, χωρίς ανησυχία για το ανθρώπινο κόστος. Το κύριο στοιχείο απόδειξης της Κλάιν εναντίον του Φρήντμαν είναι ένα απόσπασμα από «ένα από τα πιο σημαντικά δοκίμιά του»:

Μόνο μια κρίση – πραγματική ή εικονική – παράγει πραγματική αλλαγή. Όταν η κρίση ξεδιπλώνεται, οι ενέργειες που αναλαμβάνονται εξαρτώνται από τις υποκείμενες ιδέες. Θεωρώ πως αυτός είναι ο βασικός μας σκοπός: Να παράγουμε εναλλακτικές πολιτικές, να τις διατηρήσουμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι το πολιτικά αδύνατο να γίνει πολιτικά αναπόφευκτο.⁴

Αυτό είναι το «Δόγμα του Σοκ» σύμφωνα με την Κλάιν, η πηγή έμπνευσης για όλους εκείνους τους μεταρρυθμιστές που κατά τα φαινόμενα καλωσορίζουν συμπλοκές, καταστροφές και πόλεμο. Στην όχι και τόσο μετριοπαθή ταινία μικρού μήκους που συνοδεύει το βιβλίο, η Κλάιν δείχνει την παραπάνω ρήση πάνω από εικόνες φυλακισμένων που βασανίζονται και που τους κάνουν ηλεκτροσόκ, για να δώσει την εντύπωση ότι αυτή είναι μια κρίση, την οποία ο Φρήντμαν θα έβρισκε καλοδεχούμενη.⁵

Αλλά η ρήση δεν είναι από κάποιο σημαντικό δοκίμιο του Φρήντμαν. Είναι από τη σύντομη εισαγωγή στην επανέκδοση του 1982 του βιβλίου του «Καπιταλισμός και Ελευθερία» που πρωτοεκδόθηκε το 1962⁶. Και δεν αναφέρεται σε καταστροφές που είναι καλοδεχούμενες, αλλά στη λιγότερο «εμπρηστική» άποψη πως οι άνθρωποι αλλάζουν τους τρόπους ζωής και δράσης όταν οι παλιοί τρόποι αποτυγχάνουν κάτι που η Κλάιν δεν απορρίπτει. Για την ακρίβεια, από το παράδειγμα που ο Φρήντμαν παρέθεσε (ότι το ενδιαφέρον για την ελεύθερη αγορά αυξήθηκε τη στιγμή που ο κομμουνισμός κατέρρεε στην Κίνα και στη Σοβιετική Ένωση και οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία υπέφεραν από στασιμοπληθωρισμό πως ο Φρήντμαν δεν υποστήριζε τη δημιουργία κρίσεων για να πιέσει κάποιους στην εγκατάλειψη παλιών τρόπων, στους οποίους ενδεχομένως ενέμεναν, αλλά απλώς παρατηρούσε πως οι ίδιοι ζητούσαν αλλαγές όταν τα παλιά συστήματα αποτύγχαναν. Στο υπόλοιπο όμως του βιβλίου της, η Κλάιν υποκρίνεται πως έχει αποδείξει το οτι ο Φρήντμαν υποστήριζε την εσκεμμένη δημιουργία κρίσεων.

Η Κλάιν προβάλλει επίσης και άλλα αποσπάσματα για να ενισχύσει αυτή την ερμηνεία, τα οποία παρομοίως παρατίθενται έξω από τα συμφραζόμενα (out of context). Υποστηρίζει μάλλον υποκριτικά ότι αυτό που ο Φρήντμαν ονόμαζε «Τυραννία του στάτους κβο» αφορούσε την τυραννία των εκλογέων και ότι μια κρίση ήταν αναγκαία ώστε οι πολιτικοί να μπορέσουν να παρακάμψουν τη δημοκρατική διαδικασία⁷. Για τον Φρήντμαν, η «Τυραννία του στάτους κβο» ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό: ένα σιδηρούν τρίγωνο από πολιτικούς, γραφειοκράτες και ομάδες ειδικών συμφερόντων (επιχειρήσεις για παράδειγμα) που προωθούν τη δική τους ευημερία σε βάρος των εκλογέων⁸.

Όταν η Κλάιν μιλά για τις προτροπές του Φρήντμαν να μειωθεί ο πληθωρισμός, γράφει: «ο Φρήντμαν πρόβλεψε ότι η ταχύτητα, αμεσότητα, και εύρος των οικονομικών αλλαγών θα προκαλούσαν ψυχολογικές αντιδράσεις στο λαό οι οποίες θα «διευκόλυναν την προσαρμογή»»⁹.

Η Κλάιν δίνει την εντύπωση ότι ο Φρήντμαν ήταν σκληρός και ήθελε να προκαλέσει πόνο για να αποπροσανατολίσει τους πολίτες και να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις του. Η χρήση των λέξεων «ψυχολογικές αντιδράσεις» είναι επίσης σημαντική γιατί η Κλάιν συνδέει τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις με ψυχολογικά βασανιστήρια και ηλεκτροσόκ. Αλλά το απόσπασμα στην ολότητά του δείχνει ότι ο Φρήντμαν είχε κάτι εντελώς διαφορετικό στο μυαλό του. Στην πραγματικότητα έγραψε ότι αν η κυβέρνηση αποφασίσει να επιτεθεί στον πληθωρισμό με αυτό τον τρόπο: «πιστεύω ότι θα πρέπει να ανακοινωθεί δημόσια με μεγάλη λεπτομέρεια… όσο περισσότερο ενημερωμένοι είναι οι πολίτες, τόσο περισσότερο οι αντιδράσεις τους θα διευκολύνουν την προσαρμογή»¹⁰.

Με άλλα λόγια, αν οι άνθρωποι δεν είναι απληροφόρητοι, και αποπροσανατολισμένοι, αλλά πλήρως ενήμεροι σχετικά με τα βήματα των μεταρρυθμίσεων, αυτό θα διευκόλυνε την προσαρμογή μέσα από την αλλαγή στη συμπεριφορά τους σε ό,τι αφορά τις διαπραγματεύσεις, την αποταμίευση, την κατανάλωση κ.ο.κ. Η άποψη του Φρήντμαν ήταν εντελώς αντίθετη από αυτή που η Κλάιν υποκρίνεται πως ήταν¹¹.

Κατά τον ίδιο τρόπο, η Κλάιν μεταφέρει την εικόνα της «Σχολής Οικονομικών του Σικάγο» ως την έδρα δογματιστών και φονταμενταλιστών, που κάνουν πλύση εγκεφάλου στους φοιτητές τους και συνωμοτούν για την παγκόσμια κυριαρχία. Η πραγματικότητα είναι ότι η Σχολή του Σικάγο έγινε ξακουστή όχι μόνο για την ποιότητά της αλλά για την ανεκτικότητά της. Όλες οι ιδέες ήταν ευπρόσδεκτες, αν μπορούσες να τις υπερασπιστείς επαρκώς. Ο ίδιος ο Φρήντμαν συμπεριέλαβε την «ανοχή στη διαφορετικότητα» στους παράγοντες επιτυχίας της Σχολής του Σικάγο¹². Έχοντας μιλήσει με τους πρώην συναδέλφους και φοιτητές του Φρήντμαν, η βιογράφος του Lanny Ebenstein γράφει ότι ενθάρρυνε τους φοιτητές του να μελετούν και άλλες προσεγγίσεις εκτός από τις δικές του και ότι δεν προσπαθούσε να τους προσηλυτίσει στις ιδέες του. Η μέθοδός του ήταν αυτή του ενδελεχούς ελέγχου των υποθέσεων με εμπειρικά δεδομένα και ήταν πρόθυμος να παραδεχθεί τα λάθη του όταν κάποιος άλλος τα εντόπιζε στα έργα του¹³.

Έξι μέρες στη Χιλή

Η Κλάιν αναφέρει την επιρροή των απόψεων του Μίλτον Φρήντμαν στη στρατιωτική δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ στη Χιλή τη δεκαετία του ‘70 ως απόδειξη ότι οι ελεύθερες αγορές βασίζονται στην τυραννία και στα βασανιστήρια. Γράφει ότι ο Φρήντμαν ενήργησε ως «Σύμβουλος του Χιλιανού δικτάτορα»¹⁴. Αυτό είναι λάθος. Ο Φρήντμαν ποτέ δεν εργάστηκε ως σύμβουλος και ποτέ δεν αποδέχθηκε δεκάρα από το Χιλιανό καθεστώς. Απέρριψε ακόμη και δύο τιμητικές διακρίσεις από Χιλιανά πανεπιστήμια, τα οποία λάμβαναν κυβερνητική ενίσχυση, γιατί εκτίμησε ότι θα εκλαμβάνονταν ως υποστήριξη του καθεστώτος.

Ωστόσο, πήγε στη Χιλή για έξι μέρες το Μάρτιο του 1975 για να δώσει δημόσιες ομιλίες, προσκεκλημένος ιδιωτικού ιδρύματος. Όσο βρισκόταν εκεί συναντήθηκε μία φορά με τον Πινοσέτ για περίπου 45 λεπτά, και του έγραψε ένα γράμμα στη συνέχεια, υποστηρίζοντας ένα σχέδιο για να καταπολεμηθεί ο υπερπληθωρισμός και να απελευθερωθεί η οικονομία. Ήταν το ίδιο είδος των συμβουλών που ο Φρήντμαν έδινε σε κομμουνιστικές δικτατορίες όπως η Σοβιετική Ένωση, η Κίνα και η Γιουγκοσλαβία, ωστόσο κανένας δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ήταν κομμουνιστής.

Ο Φρήντμαν δεν εργάστηκε ποτέ ως σύμβουλος του Πινοσέτ και ποτέ δεν αποδέχθηκε δεκάρα από το Χιλιανό καθεστώς

Σύμφωνα με την Κλάιν, ο Φρήντμαν δεν ενδιαφέρονταν για το κοινωνικό κόστος της καταπολέμησης του υπερπληθωρισμού – και πάλι αυτό είναι αναληθές. Ή Κλάιν δεν αναφέρει πουθενά ότι ο Φρήντμαν πρότεινε μεταρρυθμίσεις που θα μείωναν την προσωρινή ανεργία και ότι μια από τις προτάσεις του ήταν να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα ανακούφισης των Χιλιανών που υπέφεραν από την ανεργία και τη φτώχεια¹⁵.

Ο Φρήντμαν πίστευε ότι πλουσιότεροι άνθρωποι σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία θα απαιτούσαν πολιτικά δικαιώματα

Η Κλάιν γράφει ότι το Χιλιανό πραξικόπημα το 1973 ήταν ένα νεοφιλελεύθερο πραξικόπημα, το οποίο εκτελέστηκε ώστε οι Χιλιανοί φιλελεύθεροι οικονομολόγοι («τα παιδιά του Σικάγο») να μπορέσουν να μεταρρυθμίσουν την οικονομία. Είναι αναγκασμένη να το κάνει αυτό ώστε να δώσει την εντύπωση ότι οι νεοφιλελεύθεροι έχουν αίμα στα χέρια τους, γιατί η πιο βίαια περίοδος ήταν αμέσως μετά το πραξικόπημα. Προκειμένου να το επιτύχει είναι αναγκασμένη να εφεύρει νέες χρονολογίες και να ισχυριστεί ότι η απελευθέρωση της οικονομίας ξεκίνησε την πρώτη μέρα που η χούντα πήρε την εξουσία¹⁶. Αυτό της δημιουργεί ένα μεγάλο πρόβλημα. Αν η απελευθέρωση ξεκίνησε την πρώτη μέρα, τότε είναι αδύνατο να ισχυριστεί ότι η επίσκεψη του Φρήντμαν ήταν τόσο μεγάλης σπουδαιότητας για την πραγματική αλλαγή, γιατί η επίσκεψη δεν έγινε παρά στα τέλη του Μαρτίου του 1975. Παρόλα αυτά, προσπαθεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.

Η πραγματικότητα είναι ότι οι στρατιωτικοί είχαν κατ’ αρχήν τον έλεγχο της οικονομίας. Ήταν συχνά κορπορατιστές και πατερναλιστές και αντιτίθεντο στις ιδέες των Chicago Boys για ριζικές αλλαγές. Για παράδειγμα, η Πολεμική Αεροπορία μπλόκαρε φιλελεύθερες αλλαγές στην κοινωνική πολιτική μέχρι το 1979¹⁷. Ήταν αυτού του τύπου η οικονομική πολιτική που οδήγησε στον υπερπληθωρισμό κατά την περίοδο της επίσκεψης του Φρήντμαν και έκανε τον Πινοσέτ να ρίξει το βάρος του στην απελευθέρωση της αγοράς και να δώσει σε πολίτες υπουργικές θέσεις. Η επιτυχία τους στη μάχη εναντίον του πληθωρισμού εντυπωσίασε τον Πινοσέτ, ο οποίος τους παραχώρησε έναν ευρύτερο ρόλο¹⁸. Η Κλάιν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις πραγματικές χρονολογίες ώστε να κατηγορήσει τον Φρίντμαν για το ότι πήγε σε μια δικτατορία που βασάνιζε τους αντιπάλους της – η κλασική κριτική – αλλά αυτό δεν της είναι αρκετό. Προκειμένου να μπορέσει να υποστηρίξει ότι ο οικονομικός φιλελευθερισμός χρειάζεται τη βία, έχει ανάγκη να παρουσιάσει ότι τα βασανιστήρια και η βία ήταν μέρος του σχεδίου του Φρήντμαν.

Αρκετά κεφάλαια αργότερα αφ’ ότου έχει δώσει την εντύπωση ότι ο Φρήντμαν υποστήριζε τον Πινοσέτ και ότι ήταν σύμβουλός του, η Κλάιν παραδέχεται με ένα σύντομο απόσπασμα ότι ο Φρήντμαν δεν υποστήριζε τις αυταρχικές πρακτικές του Πινοσέτ¹⁹. Πρόκειται για μια μάλλον ασθενή περιγραφή της διαφωνίας του με ένα καθεστώς που ο ίδιος αποκαλούσε «απαίσιο» και «αχρείο»²⁰.

Η Κλάιν ισχυρίζεται ότι ο ορισμός του Φρήντμαν για την ελευθερία, σήμαινε ότι «οι πολιτικές ελευθερίες ήταν συμπτωματικές ή και αχρείαστες συγκρινόμενες με την ελευθερία του εμπορίου χωρίς περιορισμούς»²¹.

Αυτή δεν ήταν η άποψη του Φρήντμαν. Πίστευε ότι πραγματικά σχετίζονται και ότι θα ήταν εύκολο για έναν δικτάτορα να εξουσιάζει εξαθλιωμένους ανθρώπους που αγωνίζονται για την επιβίωση, ενώ πλουσιότεροι άνθρωποι σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία θα απαιτούσαν πολιτικά δικαιώματα. Ακόμα και στην τελευταία του συνέντευξη, ο Μίλτον Φρήντμαν προειδοποίησε ότι ήταν πολύ περισσότερο απαισιόδοξος για την Κίνα απ’ ότι για την Ινδία, λόγω του αυταρχικού πολιτικού συστήματος της Κίνας. Σύμφωνα με τον Φρήντμαν, η Κίνα «οδεύει προς μια σύγκρουση καθώς η οικονομική ελευθερία και ο πολιτικός κολεκτιβισμός είναι μεταξύ τους ασύμβατα»²². Υπό τη σκοπιά του Φρήντμαν, ένας από τους κύριους λόγους που άξιζε να προσπαθήσουμε ώστε να τα κομμουνιστικά και στρατιωτικά καθεστώτα να αποδεχθούν φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές ήταν πως αυτό θα αύξανε την πιθανότητα να καταστούν δημοκρατικά. Όπως έγραψε το 1975:

Δεν εγκρίνω κανένα από αυτά τα απολυταρχικά καθεστώτα – ούτε τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ρωσίας και της Γιουγκοσλαβίας, ούτε τις στρατιωτικές χούντες της Χιλής και της Βραζιλίας… Δεν θεωρώ ότι το να επισκεφθεί κάποιος αυτές τις χώρες αποτελεί υποστήριξη… Δεν θεωρώ ότι η παροχή οικονομικών συμβουλών είναι ανήθικη αν οι συνθήκες μου φαίνονται τέτοιες ώστε η οικονομική ανάκαμψη θα συνεισέφερε στην ευημερία των απλών πολιτών και στην πιθανότητα της μετακίνησης προς μια πολιτικά ελεύθερη κοινωνία²³.

Η ελπίδα του Φρήντμαν ότι η οικονομική απελευθέρωση θα οδηγήσει σε πολιτική φιλελευθεροποίηση δεν έγινε πάντα πραγματικότητα (παρότι αποδείχθηκε αληθής στην περίπτωση της Χιλής), αλλά δεν είναι τίμιο να παριστάνουμε ότι δεν είχε αυτή την ελπίδα – ότι δεν ενδιαφερόταν για τη Δημοκρατία. Όταν ο Φρίντμαν πήγε στη Χιλή, ο πληθωρισμός ήταν 340%. Αν ο Φρήντμαν πραγματικά πίστευε ότι οι κρίσεις ήταν κάτι καλό, θα άφηνε την οικονομία της Χιλής (και τη Ρωσίας και τη Γιουγκοσλαβίας) να καταρρεύσει κάτω από το βάρος των παλιών οικονομικών πρακτικών. Δεν το έκανε, επειδή πίστευε ότι ήταν προτιμότερο για την ευημερία των πολιτών και για την ελευθερία των χωρών μακροπρόθεσμα να έχουν λειτουργικές οικονομίες. Οι πραγματικές απόψεις του Φρίντμαν αθροίζονται σε ένα Δόγμα ενάντια στο σοκ. Το παράδειγμα της Χιλής δείχνει το αντίθετο απ’ ότι η Κλάιν νομίζει ότι δείχνει.

Κόψε – Ράψε

Μία από τις προτιμώμενες μεθόδους της Κλάιν για να καταστήσει τον Φρήντμαν τον Κακό της ιστορίας, είναι να παίρνει αποσπάσματα εκτός συμφραζομένων.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μία από τις προτιμώμενες μεθόδους της Κλάιν για να καταστήσει τον Φρήντμαν τον Κακό της ιστορίας, είναι να παίρνει αποσπάσματα εκτός συμφραζομένων. Αλλά μερικές φορές τα λόγια του απέχουν μακράν από αυτό που η Κλάιν ισχυρίζεται για αυτόν, και τότε απλά αποσιωπά τις πραγματικές απόψεις του Φρήντμαν. Το πιο φανερό παράδειγμα είναι ότι κατηγορεί τον Μίλτον Φρήντμαν ως υπεύθυνο για τον πόλεμο στο Ιράκ, στον οποίο αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του έργου της.

Ισχυρίζεται ότι ο Φρήντμαν ήταν ένας «νεοσυντηρητικός»²⁴ και ως εκ τούτου υπέρ μιας επιθετικής Αμερικανικής Εξωτερικής πολιτικής, και επιχειρηματολογεί ότι η εισβολή στο Ιράκ έγινε ώστε να εφαρμοστούν οικονομικές πολιτικές της Σχολής του Σικάγο και εκεί. Η Κλάιν προχωράει τόσο ώστε να ισχυριστεί ότι η κυβέρνηση Μπους διέλυσε τον Ιρακινό Στρατό και καθάρισε την Ιρακινή κυβέρνηση από τα Μπάαθ στοιχεία της γιατί ήταν νεοφιλελεύθεροι που απεχθάνονταν το δημόσιο τομέα²⁵, αλλά πουθενά δεν αναφέρει τις πραγματικές απόψεις του Μίλτον Φρήντμαν για τον πόλεμο του Ιράκ.

Ο ίδιος ο Φρήντμαν είπε: «Ήμουν αντίθετος στην εισβολή στο Ιράκ από την αρχή. Πιστεύω ότι ήταν ένα λάθος, για τον απλό λόγο ότι δεν πιστεύω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πρέπει να εμπλέκονται σε επιθετικές πράξεις»²⁶. Και αυτός δεν ήταν απλά ένας πόλεμος στον οποίον έτυχε να αντιτεθεί. Το 1995 περιέγραψε τις απόψεις του σχετικά με την εξωτερική πολιτική ως «αντιπαρεμβατική». Αναφορικά με τον Πόλεμο του Κόλπου, είπε ότι ήταν «περισσότερο δικαιολογημένος εν σχέσει με άλλες διεθνείς επεμβάσεις», αλλά συμπέρανε ότι τα επιχειρήματα υπέρ του πολέμου ήταν «σφαλερά»²⁷.

Με άλλα λόγια, το πρόσωπο το οποίο η Κλάιν κατηγορεί ως υπέρμαχο των πολέμων και των δικτατοριών, δεν μπορούσε καν να προσφέρει εαυτόν στην υποστήριξη ενός πολέμου που έγινε για να σταματήσει την άμεση εχθροπραξία του Ιράκ απέναντι στο Κουβέιτ, και πολύ λιγότερο για άλλες Αμερικανικές επεμβάσεις. Επίσης η Κλάιν πουθενά δεν αναφέρει ότι ο Φρήντμαν θεωρούσε της κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης ως το μέγιστο πολιτικό του επίτευγμα²⁸. Αυτή η διαστρέβλωση είναι κάθε άλλο παρά μεμονωμένη. Η Κλάιν κατηγορεί τον Φρήντμαν και την Οικονομική Σχολή του Σικάγο για τις πράξεις του ΔΝΤ κατά τη διάρκεια της Ασιατικής Οικονομικής Κρίσης και την κατάσχεση από την κυβέρνηση της Σρι Λάνκα της γης των ψαράδων για να κτιστούν πολυτελή ξενοδοχεία μετά το τσουνάμι. Ωστόσο ο Φρήντμαν πίστευε ότι το ΔΝΤ δεν έπρεπε να εμπλακεί στην Ασία και υποστήριζε ότι θα έπρεπε να απαγο- ρευτεί στις κυβερνήσεις να κατάσχουν ιδιωτική περιουσία, την οποία να δίνουν σε ιδιώτες επενδυτές. Φυσικά, η Κλάιν θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ο Φρήντμαν ήταν πηγή έμπνευσης για τις πολιτικές αυτές, παρότι ήταν αντίθετος σε αυτές. Αλλά δεν κάνει αυτό. Καμώνεται ότι ο Φρήντμαν συμφωνούσε με αυτές τις πολιτικές και ότι αυτό ήταν που επιθυμούσαν και άλλοι οικονομολόγοι του Σικάγο.

Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί αν η Κλάιν αγνοούσε τι πίστευε ο Φρήντμαν για όλα αυτά τα πράγματα. Αυτό ωστόσο φαίνεται απίθανο επειδή χρησιμοποιεί αποσπάσματα από συνεντεύξεις του, όπου αντιτίθεται στον πόλεμο του Ιράκ και στις κυρώσεις του ΔΝΤ στην Ασία, αλλά κάνει σαν αυτές οι συγκεκριμένες προτάσεις απλά να μην υπάρχουν. Άρα, ίσως προσπαθεί να παραπλανήσει τον αναγνώστη. Ή, ίσως, κάποιος παραπλανά την ίδια;

Ορίστε μία υπόθεση: Το βιβλίο δεν είναι πραγματικά για τον Φρήντμαν. Ξεκίνησε σαν ένα βιβλίο για τον πόλεμο στο Ιράκ αλλά η Κλάιν σύντομα συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσε να επεκταθεί σε ένα βιβλίο γενικά για τις κρίσεις και τον καπιταλισμό. Αλλά ακόμα και στο πρώτο της άρθρο σχετικά με τον «Καπιταλισμό της Καταστροφής» στο «The Nation», το 2005, δεν υπάρχει καμιά αναφορά στον Φρήντμαν²⁹ και το έργο της πουθενά δεν αποκαλύπτει κάποια εξοικείωση με αυτόν ή το έργο του φαίνεται να πιστεύει ότι η νεο-κλασσική σχολή του Σικάγο και η Αυστριακή Σχολή οικονομικής σκέψης είναι το ίδιο και το αυτό³⁰, και όπως επισημάνθηκε νωρίτερα, πιστεύει ότι ο Φρήντμαν είναι ένας νεοσυντηρητικός. Αλλά κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της έρευνάς της, ίσως όταν ο Φρήντμαν πέθανε και κάθε εφημερίδα και περιοδικό είχε ένα άρθρο για αυτόν, συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσε να βάλει τον γκουρού της ελεύθερης αγοράς στην ιστορία της.

Σύμφωνα με τη μνεία συνεργατών στο βιβλίο της, ακόμα και αν εξαιρέσουμε όλους τους ερευνητές πεδίου που χρησιμοποίησε, 12 ερευνητές δούλεψαν μαζί της για το βιβλίο της. Είναι δυνατόν κάποιοι από τους ερευνητές αυτούς να πήραν εντολή να «ξεσκονίσουν» τα άρθρα, βιβλία και συνεντεύξεις του Φρήντμαν για λέξεις και προτάσεις που σχετίζονται με τα σοκ και τις κρίσεις; Οι ενθουσιώδεις ερευνητές συνέλεξαν τα αποσπάσματα και τα έδωσαν στην Κλάιν η οποία έκανε ένα κολάζ που ταίριαζε στην ιστορία της. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί εκλαμβάνει τα λόγια του Φρήντμαν με τρόπο αντίθετο από το νόημα που έχουν εντός του πλαισίου που διατυπώθηκαν, και γιατί παραμένει σιωπηλή κάθε φορά που τα λόγια του αντικρούουν τη δική της ερμηνεία, ακόμα και όταν οι αντικρούσεις προέρχονται από τα ίδια άρθρα και συνεντεύξεις, από τα οποία αντλεί αποσπάσματα.

Αυτή είναι απλά μια υπόθεση. Αλλά είναι μια πιο ελκυστική εξήγηση από την εναλλακτική, η οποία είναι ότι συνειδητά παραπλανά τους αναγνώστες της ακόμα και όταν απλοί έλεγχοι των πηγών της αποκαλύπτουν αυτές τις διαστρεβλώσεις.

Σοκ και Δέος

Παρότι η Κλάιν έχει άδικο σχετικά με τον Φρήντμαν, θα μπορούσε να έχει δίκιο σχετικά με την ευρύτερη θέση της, ότι είναι ευκολότερο να απελευθερώσεις εν καιρώ κρίσης και ότι υπάρχει μια στενή σύνδεση μεταξύ οικονομικής φιλελευθεροποίησης και βίας και δικτατοριών. Δίνει παραδείγματα δικτατοριών που απελευθέρωσαν την οικονομία, όπως η Χιλή ή η Κίνα, αλλά κάνει επίσης και μια μεταφορική συσχέτιση μεταξύ της «θεραπείας του Σοκ» στα οικονομικά και των ηλεκτροσόκ ως ένα μέσο βασανισμού. Η σύνδεση είναι ότι και τα δύο χρησιμοποιούνται για να διαγράψουν το παλιό και για να δημιουργήσουν κάτι νέο – το βασανιστήριο είναι «μια μεταφορά της λογικής του δόγματος του Σοκ»³¹. Και ασκεί εκτενή επιχειρηματολογία σχετικά με το ότι τα ηλεκτροσόκ έχουν μερικές φορές χρησιμοποιηθεί σε χώρες που επιχείρησαν οικονομικές μεταρρυθμίσεις – όπως στη Χιλή του Πινοσέτ και στο Ιράκ από τις Αμερικανικές δυνάμεις.

Αυτό δεν γίνεται διακριτικά. Ξεκινά με τον Ewen Cameron, τον ψυχίατρο που χρησιμοποιούσε ηλεκτροσόκ και άλλες πρακτικές αλλοίωσης του νου σε ανύποπτους ασθενείς, στα πλαίσια ενός οργανωμένου σχεδίου της CIA. Στο επόμενο κεφάλαιο, σχετικά με τον Μίλτον Φρήντμαν και τις προσπάθειές του να προάγει το ελεύθερο εμπόριο και τις ελεύθερες αγορές, αποκαλείται «Ο Άλλος Γιατρός των Σοκ». Και φυσικά, αργότερα στο βιβλίο, τα ηλεκτροσόκ και η θεραπεία με σοκ συνδέεται με τη στρατηγική του Στρατού των ΗΠΑ «Σοκ και Δέος», κατά την εισβολή στο Ιράκ. Σοκ – Σοκ – Σοκ. Το πιάνετε;

Κρυμμένο στα λεκτικά παιχνίδια της Κλάιν υπάρχει ένα πραγματικό επιχείρημα – το γεγονός ότι μερικές δικτατορίες έχουν απελευθερώσει τις οικονομίες τους κατά τα πρόσφατα χρόνια και ότι κάποιες από αυτές επίσης βασάνισαν τους αντιπάλους τους. Πόσο ισχυρή είναι όμως αυτή η συσχέτιση; Αν κοιτάξουμε στα στατιστικά σχετικά με την «Οικονομική Ελευθερία στον Κόσμο» του Ινστιτούτου Fraser, βρίσκουμε μόνο τέσσερις οικονομίες, για τις οποίες έχουμε δεδομένα πως δεν έχουν απελευθερωθεί καθόλου από το 1980³². Όλες οι υπόλοιπες έχουν απελευθερωθεί. Φυσικά αυτό σημαίνει ότι θα δούμε οικονομική απελευθέρωση σε βάρβαρες δικτατορίες, όπως και σε ειρηνικές δημοκρατίες.

Υπάρχει μια πολύ ισχυρή συσχέτιση μεταξύ οικονομικής ελευθερίας από τη μία και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών από την άλλη.

Η Κλάιν στηρίζεται στην προσωπική της ερμηνεία ανεκδοτολογικών δεδομένων και παραδειγμάτων και πουθενά δεν προσπαθεί να παρουσιάσει ευρεία στατιστικά δεδομένα που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της. Είναι μια κατανοητή παράλειψη, καθώς τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν τα επιχειρήματά της. Υπάρχει μια πολύ ισχυρή συσχέτιση μεταξύ οικονομικής ελευθερίας από τη μία και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών από την άλλη. Το τεταρτημόριο των χωρών με την περισσότερη οικονομική ελευθερία, σκοράρει 1.8 κατά μέσο όρο στην μέτρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του Freedom House (1=μέγιστη ελευθερία, 7=ελάχιστη ελευθερία). Το δεύτερο τεταρτημόριο σκοράρει 2.0, το τρίτο 3.4 και το λιγότερο οικονομικά ελεύθερο τεταρτημόριο παίρνει 4.4. Κατά μέσο όρο, το περισσότερο οικονομικά ελεύθερο τεταρτημόριο είναι περισσότερο δημοκρατικό από την Ταϊβάν, ενώ το λιγότερο οικονομικά ελεύθερο είναι λιγότερο δημοκρατικό από τη Νιγηρία³³.

Βαφτίζοντας τον Φιλελευθερισμό Βίαιο

Μια έρευνα του 2007 από το Pew Research Center δείχνει ότι υπάρχει μια πλειοψηφία στις 41 από τις 46 χώρες που εξετάστηκαν η οποία θεωρεί ότι οι άνθρωποι ζουν καλύτερα σε μια οικονομία ελεύθερης αγοράς. Στις περισσότερες χώρες, η συντριπτική πλειοψηφία έχει αυτή την άποψη. Η Κλάιν πουθενά δεν παρουσιάζει αντίστοιχες έρευνες που να αποδεικνύουν τον ισχυρισμό της ότι η ελεύθερη αγορά είναι αντιδημοφιλής³⁴. Ούτε αναφέρεται σε ραγδαία φιλελευθεροποιημένες δημοκρατίες όπως την Ισλανδία, την Ιρλανδία, την Εσθονία, την Αυστραλία ή τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘80, όπου ανανεώθηκε η υποστήριξη στις μεταρρυθμίσεις δια μέσω εκλογών. Αυτές οι χώρες απλά δεν είναι αρκετά αντιδημοκρατικές και βίαιες.

Η Κλάιν πουθενά δεν αναφέρει ότι ένας άλλος λόγος για την αυξανόμενη δημοφιλία της Θάτσερ ήταν ότι η Βρετανική οικονομία βελτιώθηκε ταχέως κατά το ίδιο διάστημα

Ωστόσο, ασχολείται με τη Βρετανία υπό τη Μάργκαρετ Θάτσερ και ισχυρίζεται ότι και εκείνη στηρίχτηκε σε Σοκ και Βία για να κάνει τις μεταρρυθμίσεις. Η Θάτσερ κέρδισε τις εκλογές του 1983 λόγω της ώθησης που απέκτησε από τον πόλεμο των Φώκλαντς – το οποίο δεν αποτελεί απόδειξη για τον «καπιταλισμό της καταστροφής» ως ηθελημένη στρατηγική, μιας και δεν ήταν εκείνη που κήρυξε τον πόλεμο. Η Κλάιν πουθενά δεν αναφέρει ότι ένας άλλος λόγος για την αυξανόμενη δημοφιλία της Θάτσερ ήταν ότι η Βρετανική οικονομία βελτιώθηκε ταχέως κατά το ίδιο διάστημα, το οποίο δεν θα μπορούσε να είναι συμβατό με τον ισχυρισμό ότι η φιλελευθεροποίηση βλάπτει τους ανθρώπους. (Μια μελέτη μάλιστα εξέτασε λεπτομερειακά την χρονισμό των γεγονότων και την αντίληψη που είχαν οι εκλογείς για αυτά και κατέληξε ότι οι Τόρηδες κέρδισαν μόλις 3 ποσοστιαίες μονάδες λόγω του πολέμου, και τις υπόλοιπες από τις βελτιωμένες οικονομικές προσδοκίες³⁵.) Η Κλάιν προσπαθεί περαιτέρω να συνδέσει τη Θάτσερ με τη βία, σημειώνοντας ότι έκλεισε τα κρατικά ανθρακωρυχεία παρά τις απεργίες του 1984-85, μια πράξη που οδήγησε σε πολιτική βία. «Η Θάτσερ εξαπέλυσε την πλήρη κρατική ισχύ εναντίον των απεργών», σύμφωνα με την Κλάιν³⁶, και αναφέρει ειδικά την επίθεση από 8.000 άτομα των ομάδων καταστολής στο Orgreave τον Ιούνιο του 1984³⁷. Η Κλάιν δεν μπαίνει σε λεπτομέρειες, και το κάνει να φαίνεται ότι η Θάτσερ έστειλε την αστυνομία να επιτεθεί στους απεργούς απλά επειδή απεργούσαν. Αλλά τα βίαια γεγονότα ξεκίνησαν επειδή οι απεργοί προσπάθησαν να μπλοκάρουν περισσότερα ορυχεία και να σταματήσουν ανθρακωρύχους που ήθελαν να εργαστούν, και το έκαναν σπάζοντας τις γραμμές της αστυνομίας και πετώντας πέτρες μέχρις ότου η αστυνομία ανταπάντησε. Προφανώς υπήρξε υπέρμετρη αστυνομική βία, αλλά ξεκίνησε ως ένας τρόπος να προστατευτούν τα ορυχεία, οι ειρηνικοί ανθρακωρύχοι και οι αστυνομικοί και όχι ως ένας τρόπος να επιβληθεί η ιδεολογία με τη βία.

Ακόμα περισσότερο καταρριπτικό των ισχυρισμών τις Κλάιν, είναι το γεγονός ότι η Θάτσερ δεν υλοποιούσε αντιδημοφιλείς μεταρρυθμίσεις. Κάθε άλλο, έρευνες κατά τη διάρκεια των απεργιών έδειξαν ότι το κοινό συστηματικά αντιτίθετο στους απεργούς και ότι η αντίθεση αυτή μεγάλωσε κατά τη διάρκεια της απεργίας. Το Δεκέμβριο του 1984, 26% ήταν με το μέρος των απεργών και 51% με το μέρος των εργοδοτών. Μόνο 7% επικροτούσε τις πρακτικές των απεργών και 88% τις αποδοκίμαζε³⁸. Η Κλάιν λοιπόν έχει βγάλει το αντίθετο συμπέρασμα από αυτό που πραγματικά συνέβη. Δεν ήταν η Θάτσερ που χρησιμοποίησε βία για να υλοποιήσει αντιδημοφιλείς ιδέες, ήταν οι απεργοί εκείνοι που χρησιμοποίησαν βία για να μπλοκάρουν τις δημοφιλείς Θατσερικές ιδέες.

Βαφτίζοντας τη Βία Φιλελευθερισμό

Η ουσία του επιχειρήματος της Κλάιν είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελεύθερης αγοράς συνυπάρχουν αρμονικά με τις πιο βάρβαρες δικτατορίες – και όχι ότι απλά συνυπάρχουν. Στον κόσμο της Κλάιν, η βία και τα βασανιστήρια στα αυταρχικά καθεστώτα είναι μια μέθοδος της άρχουσας τάξης ώστε να επιβάλλει φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Είναι σημαντικό ότι για αυτήν η Χιλή δεν αποτελεί εξαίρεση, γιατί αν αποτελούσε, τότε ο Φρήντμαν ίσως να είχε δίκιο όταν έλεγε ότι το εκπληκτικό δεν ήταν πως η αγορά λειτουργούσε, αλλά το ότι οι στρατηγοί της επέτρεπαν να λειτουργεί. Πράγματι, αποτελεί πειρασμό το να εκληφθεί η Χιλή σαν ένα παράδειγμα που θα μπορούσε να ενισχύσει το επιχείρημα του Φρήντμαν ότι μια επιτυχημένη οικονομία θα μπορούσε να μετριάσει μια βίαιη δικτατορία και στο τέλος να αποκαταστήσει τη Δημοκρατία. Γι’ αυτό η Κλάιν έπρεπε να καταδείξει ότι αρκετές άλλες βίαιες δικτατορίες έκαναν φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Για να αποφύγει το να μιλά μόνο για τη Χιλή, συμπεριλαμβάνει και τη στρατιωτική δικτατορία της Αργεντινής των ετών 1976-1983. Με τα δύο αυτά παραδείγματα, μπορεί να ισχυριστεί ότι το νοτιότερο μέρος της Λατινικής Αμερικής είναι ο τόπος όπου «γεννήθηκε ο σύγχρονος καπιταλισμός»³⁹. Μέχρι που αποκαλεί τις κυβερνήσεις των δύο χωρών «Χούντες της Σχολής του Σικάγο»⁴⁰.

Πράγματι υπήρξαν σύμβουλοι από το πανεπιστήμιο του Σικάγο στην Αργεντινή. Υπάρχει ισχυρή ζήτηση για οικονομολόγους του Σικάγο παντού, και έτσι αυτοί βρέθηκαν σε πολλά μέρη, και το γεγονός αυτό παρέχει πλούσιο υλικό για τη θεωρία συνωμοσίας της Κλάιν. Αλλά οι μεταρρυθμίσεις προς την ελεύθερη αγορά έγιναν μετά βίας αισθητές στην Αργεντινή. Στον δείκτη EFW περί οικονομικής ελευθερίας, που εκτείνεται από το 1 (λιγότερο ελεύθερη) στο 10 (περισσότερο ελεύθερη), η Αργεντινή μετακινήθηκε από το 3.25 το 1975 στο 3.86 το 1985. Είναι ενδιαφέρον να συγκριθούν αυτά τα αποτελέσματα με την οικονομική ελευθερία σε χώρες που η Κλάιν αναφέρει ως καλές εναλλακτικές στα βάρβαρα «νεοφιλελεύθερα» μοντέλα.

Μια τέτοια σύγκριση δείχνει ότι η Αργεντινή υστέρησε εν σχέση με τη βελτίωση στην οικονομική ελευθερία που πέτυχε η μη-βίαιη Σουηδία, η οποία κινήθηκε από το 5.62 στο 6.63 μεταξύ του 1975 και του 1985. Η Σουηδία είναι μια χώρα που η Κλάιν υμνεί ως ασκούσα «σοσιαλδημοκρατία»⁴¹. Ή ας εξετάσουμε τη Μαλαισία που κινήθηκε από το 6.43 στο 7.13 και είναι ακόμα μία από τις «μεικτές, διαχειριζόμενες οικονομίες» που προτιμά η Κλάιν⁴². Ωστόσο, η Αργεντινή έκανε βασανιστηρία, οπότε θα πρέπει να βρίσκεται στην λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας προς τον φιλελευθερισμό.

Σύμφωνα με την Κλάιν, ο νότιος κώνος της Λατινικής Αμερικής ήταν «το μέρος όπου για πρώτη φορά η σύγχρονη θρησκεία των αχαλίνωτων ελεύθερων αγορών δραπέτευσε από τα υπόγεια εργαστήρια του Πανεπιστημίου του Σικάγο και εφαρμόστηκε στον πραγματικό κόσμο»⁴³. Στην πραγματικότητα, μετά την υποτιθέμενη εφαρμογή με θρησκευτικό ζήλο αυτών των ιδεών από στρατιωτική δικτατορία, η οικονομία της Αργεντινής ήταν λιγότερο ελεύθερη από όλες τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες που εξέταζε ο δείκτης EFW, συμπεριλαμβανομένων της Πολωνίας, Ουγγαρίας και Ρουμανίας⁴⁴.

Πως καταφέρνει η Κλάιν να μετατρέψει μια οικονομία που ήταν λιγότερο φιλελεύθερη το 1985 από τις κεντρικά σχεδιαζόμενες οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης, σε εργαστήριο του Σικάγο; Και πάλι, στηρίζεται σε φανταστικές μεταφορές. Για παράδειγμα, κάποιοι Αργεντινοί φυλακισμένοι εξευτελίζονταν, αναγκαζόμενοι να επιλέξουν ανάμεσα σε περισσότερα βασανιστήρια για τους ίδιους και σε περισσότερα βασανιστήρια για έναν συγκρατούμενό τους. Επειδή η Κλάιν νομίζει ότι η αγορά είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, ερμηνεύει αυτή την κακομεταχείριση ως έναν τρόπο εξαναγκασμού των φυλακισμένων ώστε να γίνουν ατομικιστές. Σύμφωνα με την Κλάιν, «υποτάσσονταν στην ηθική αλληλοεξόντωσης που βρίσκεται στην καρδιά του laissez-faire καπιταλισμού»⁴⁵.

Και στην επόμενη σελίδα, παρουσιάζει μια γλαφυρή συσχέτιση. Ένα εμπορικό κέντρο για υψηλά εισοδήματα στο Μπουένος Άιρες έχει κτιστεί εκεί που κάποτε υπήρξε ένα κέντρο βασανιστηρίων. Το συμπέρασμα της Κλάιν: «Το πρότζεκτ της Σχολής του Σικάγο κυριολεκτικά κτίστηκε πάνω στα μυστικά στρατόπεδα βασανισμού»⁴⁶. Οπότε, αν είχαν χτίσει ένα γραφείο Κοινωνικής Πρόνοιας αντί για το μωλ, θα υπήρχε γλαφυρή απόδειξη της στενής σχέσης μεταξύ του κράτους πρόνοιας και των βασανιστηρίων;

Η Κλάιν συχνά ξεχειλώνει τα στοιχεία της ελεύθερης αγοράς, σε οτιδήποτε μπορεί να συσχετίσει με μια κρίση.

Δεν το τραβάει συχνά τόσο μακριά, ωστόσο η Κλάιν συχνά ξεχειλώνει τα στοιχεία της ελεύθερης αγοράς, σε οτιδήποτε μπορεί να συσχετίσει με μια κρίση. Για παράδειγμα γράφει ότι οι Αμερικανοί πολιτικοί χρησιμοποίησαν τον Τυφώνα Κατρίνα για να εισάγουν μια «φονταμενταλιστική εκδοχή του καπιταλισμού» στη Νέα Ορλεάνη⁴⁷. Έτσι περιγράφει τη δημιουργία περισσότερων ανεξάρτητων εκπαιδευτηρίων – δηλαδή σχολείων χρηματοδοτούμενων και ελεγχόμενων από το δημόσιο, αλλά διαχειριζόμενων συχνά από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, τα οποία η Κλάιν συγχέει με την πρόταση του Φρήντμαν για την εισαγωγή ενός συστήματος σχολικών κουπονιών. Υπερβάλλει όχι μόνο εν σχέση με τη φύση της αλλαγής, αλλά και σχετικά με την έκτασή της. Γράφει ότι η διεύθυνση εκπαίδευσης διαχειριζόταν 123 δημόσια σχολεία, αλλά μετά τον τυφώνα διαχειριζόταν μόνο 4, όταν ο αριθμός των ανεξάρτητων εκπαιδευτηρίων αυξήθηκε από 7 σε 31. Δεν αναφέρει ότι αυτό ίσχυσε αμέσως μετά τον τυφώνα ως αποτέλεσμα του ότι η διεύθυνση εκπαίδευσης ήταν πολύ πιο αργή σε ό,τι αφορούσε την επαναλειτουργία των σχολείων της. Τον Σεπτέμβριο του 2007, η διεύθυνση διαχειριζόταν 47 σχολεία ενώ υπήρχαν 44 ανεξάρτητα εκπαιδευτήρια⁴⁸.

Σε ένα άλλο σημείο, παραποιεί την ιδέα του οικονομολόγου John Williamson, ο οποίος εισήγαγε τον όρο «Συναίνεση της Ουάσινγκτον», εισάγοντας τη λέξη «όλες» μπροστά από την πρότασή του ότι «δημόσιες επιχειρήσεις πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν». Στην πραγματικότητα όμως, ο Wiliamson αντιτίθετο στην γενικευμένη ιδιωτικοποίηση. Αντί για αυτό, πρότεινε ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διακρατούν τις επιχειρήσεις όταν είναι δύσκολο να δημιουργήσουν ανταγωνισμό (αναφέρει τις δημόσιες συγκοινωνίες), ή όπου υπάρχουν εξωτερικότητες (για παράδειγμα, η υδροδότηση)⁴⁹.

Αλλά είναι σημαντικό για την Κλάιν να παρουσιάσει τον Williamson ως ριζοσπαστικό για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι αυτό τη βοηθάει να παρουσιάσει τους θεσμούς της «Συναίνεσης της Ουάσινγκτον» (την κυβέρνηση των Η.Π.Α., το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα) ως ριζοσπαστικούς φρηντμανικούς οργανισμούς και μέρος της παγκόσμιας σταυροφορίας του Σικάγο. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Williamson είναι ο μόνος οικονομολόγος για τον οποίο πράγματι εντόπισε ένα απόσπασμα όπου διερωτάται αν θα ήταν καλό να προκληθούν μικρότερες κρίσεις (πληθωρισμός) ώστε να αποσπαστεί συναίνεση για τις μεταρρυθμίσεις. Στην πραγματικότητα ήταν απλά μια ερώτηση σε ένα συνέδριο το 1993 η οποία έγινε για να προκαλέσει συζήτηση, αλλά και μόνο αυτό ήταν αρκετό για την Κλάιν ώστε να γράψει στην επόμενη σελίδα πως αυτό ήταν πια «μέρος μιας παγκόσμιας στρατηγικής» και σε όλο το υπόλοιπο βιβλίο να συνεχίζει ωσάν να ήταν αυτό που όλοι οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι πια πίστευαν⁵⁰.

Ξαναγράφοντας την Τιεν-Αν-Μεν

Η Κλάιν θεωρεί την Κίνα ως ακόμα ένα παράδειγμα χώρας της οποίας οι ηγέτες υιοθέτησαν τις ιδέες του Φρήντμαν και επέβαλαν τις μεταρρυθμίσεις της ελεύθερης αγοράς με βίαιο τρόπο. Για να αποδείξει την άποψή της, ξαναγράφει την ιστορία της σφαγής της πλατείας Τιεν-Αν-Μεν το 1989 και ισχυρίζεται ότι οι διαδηλωτές ήταν κυρίως αντιτιθέμενοι στην οικονομική φιλελευθεροποίηση. Σύμφωνα με την Κλάιν, το Κομμουνιστικό Κόμμα, με αρχηγό τον Ντενγκ Σιάο Πινγκ, επιτέθηκε στους φοιτητές με σκοπό να περισώσει το πρόγραμμα απελευθέρωσης της αγοράς και να προχωρήσει με τις πιο σαρωτικές αλλαγές ενόσω οι πολίτες θα βρίσκονταν σε σοκ.

Όπως κάνει και σε πολλές άλλες περιστάσεις, η Κλάιν ξεκινά επιφυλακτικά, αναφέροντας έναν Κινέζο αριστεριστή διανοούμενο και διαδηλωτή και λέει ότι αυτή είναι η μία ερμηνεία. Αλλά σύντομα, χωρίς να παρέχει άλλα στοιχεία υπέρ αυτής της άποψης, αλλάζει και την μεταχειρίζεται ως δική της ερμηνεία και δηλώνει με σιγουριά ότι οι διαδηλωτές ανθίσταντο «στη συγκεκριμένη φρηντμανική φύση των μεταρρυθμίσεων» και ότι το «σοκ της σφαγής … έκανε την Θεραπεία του Σοκ εφικτή»⁵¹. Και στο υπόλοιπο του βιβλίου συμπεριλαμβάνει αυτό ως ακόμα ένα παράδειγμα που οι αγορές και η βία πάνε χέρι-χέρι.

Αλλά αν οι φοιτητές διαδήλωναν ενάντια στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σπάνια εξέφραζαν αυτήν τη διαμαρτυρία. Αντίθετα, διαδήλωναν υπέρ της δημοκρατίας, της διαφάνειας στη διακυβέρνηση, της ισότητας έναντι του νόμου και ενάντια στη γραφειοκρατία και τη βία⁵². Έτσι, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που εξιστορεί η Κλάιν. Οι διαδηλωτές αρχικά συγκεντρώθηκαν για να θρηνήσουν τον πρώην Γενικό Γραμματέα Χου Γιάομπανγκ, έναν από τους σημαντικότερους μεταρρυθμιστές της χώρας. Αυτοί οι φοιτητές και διανοούμενοι ήθελαν περισσότερες μεταρρυθμίσεις, ειδικά ελευθερία του λόγου. Οι διαδηλωτές αυξήθηκαν και συμπεριέλαβαν όλους όσους ήθελαν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις: Εκείνους που ήθελαν περισσότερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις και εκείνους που ήθελαν λιγότερες (τα στοιχεία εκείνα που η Κλάιν εξισώνει με το σύνολο της διαμαρτυρίας).

Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η πλειοψηφία των πρεσβυτέρων του Κόμματος αποφάσισαν να τερματίσουν τις διαδηλώσεις με τη βία επειδή ήθελαν να περισώσουν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, όπως ισχυρίζεται η Κλάιν. Ήθελαν να περισώσουν την εξουσία του Κόμματος και η πλειοψηφία απαρτιζόταν από οικονομικά συντηρητικούς που ήταν σκεπτικιστές έναντι της φιλελευθεροποίησης. Μερικοί μάλιστα αρνήθηκαν να επισκεφθούν τις ζώνες ελεύθερου εμπορίου για λόγους αρχής⁵³. Και οι μεταρρυθμίσεις δεν επιταχύνθηκαν μετά τη σφαγή, όπως ισχυρίζεται η Κλάιν. Για πρώτη φορά από την έναρξη τους, βάλτωσαν.

Αντί να αποτελέσουν το ξεκίνημα της Θεραπείας Σοκ, τα γεγονότα της πλατείας Τιεν-Αν-Μεν σήμαναν σχεδόν το τέλος του οικονομικού φιλελευθερισμού στην Κίνα. Η Κλάιν παραποιεί τη χρονολογία, και το γνωρίζει.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον πιο συνεπή υπέρμαχο των ελεύθερων αγορών στην ηγεσία της Κίνας, το Γενικό Γραμματέα Ζάο Ζιγιάνγκ. Ο Ζάο εκκαθαρίστηκε επειδή υποστήριξε τους διαδηλωτές και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ο Φρίντμαν τον είχε συναντήσει το 1988 και του έγραψε ένα συμβουλευτικό γράμμα – ακόμα μια συνάντηση με έναν τύραννο σαν αυτές για τις οποίες τον κατηγορεί η Κλάιν. Οι αντίπαλοι του Ζάο, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Λι Πένγκ, ο οποίος προωθούσε τη βίαια καταστολή των διαδηλωτών, προσπάθησαν να αναστρέψουν τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και να επανεισαγάγουν ελέγχους στην οικονομία. Οι συντηρητικοί θεώρησαν το «άνοιγμα» ως υπεύθυνο για τις αναταραχές και η θέση του Ντενγκ στο κόμμα εξασθένησε. Αντί να αποτελέσουν το ξεκίνημα της Θεραπείας Σοκ, τα γεγονότα της πλατείας Τιεν-Αν-Μεν σήμαναν σχεδόν το τέλος του οικονομικού φιλελευθερισμού στην Κίνα. Η Κλάιν γράφει ότι «η Τιεν-Αν-Μεν προλείανε τον δρόμο για έναν ριζικό μετασχηματισμό, χωρίς το φόβο μιας εξέγερσης.»⁵⁴ Αλλά σύμφωνα με το EFW, η Κίνα ήταν λιγότερο οικονομικά ελεύθερη το 1990 απ’ ότι ήταν το 1985, μετακινούμενη από το 5.11 στο 4.91 στην κλίμακα από το 1 ως το 10.

Η Κλάιν παραποιεί τη χρονολογία, και το γνωρίζει, καθώς γράφει ότι ο Ντενγκ άνοιξε την Κινέζικη οικονομία «μέσα στα 3 χρόνια αμέσως μετά την αιματοχυσία»⁵⁵. Έχει ανάγκη να αλλάξει το νόημα του «αμέσως» σε «3 χρόνια μετά», γιατί για 3 χρόνια μετά την Πλατεία Τιεν-Αν-Μεν το κίνημα των μεταρρυθμίσεων παρέπαιε. Ο Ντενγκ αναγκάστηκε να επανεκκινήσει τη φιλελευθεροποίηση δημοσίως την άνοιξη του 1992 παρότι ήταν 87 ετών και είχε επισήμως αποσυρθεί. Η «εξόρμηση στα Νότια» ήταν ένα ταξίδι του γεμάτο με ομιλίες και επαφές, προκειμένου να περισώσει το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων. Το ταξίδι δεν καλύφθηκε κατ’ αρχήν από τα εθνικά ΜΜΕ, καθώς αυτά ελέγχονταν από τους αντιπάλους του Ντενγκ. Ο Ντενγκ αναγκάστηκε να γράψει άρθρα με ψευδώνυμο προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στα μέσα. Αλλά πέτυχε να κερδίσει τοπική υποστήριξη χτίζοντας συμμαχίες με τοπικούς κυβερνήτες που ήταν υπέρ της φιλελευθεροποίησης. Μόνο τότε αποφάσισε ο διστακτικός Πρόεδρος Ζιανγκ Ζεμίν να υποστηρίξει τον Ντενγκ. Όταν πια το ταξίδι είχε τελειώσει ξεκίνησαν τα μέσα να κάνουν αναφορές σε αυτό κι έτσι οι μεταρρυθμίσεις ξανάρχισαν.

Προκειμένου να αποδείξει ότι οι ριζικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να συμβούν μόνο στις δικτατορίες, η Κλάιν συνοψίζει συγκρίνοντας την Κίνα και τη Δημοκρατική Πολωνία κατά τα τέλη της δεκαετίας του ‘80 και τις αρχές της δεκαετίας του ‘90:

Στην Κίνα όπου το κράτος χρησιμοποίησε την στυγνή μέθοδο της τρομοκράτησης, των βασανιστηρίων και δολοφονιών το αποτέλεσμα ήταν, από άποψη αγοράς, μια αδιαμφισβήτητη επιτυχία. Στην Πολωνία, όπου το μόνο σοκ ήταν το οικονομικό – δεν υπήρξε απροκάλυπτη βία – η επίδραση του σοκ προοδευτικά εξασθένησε και τα αποτελέσματα ήταν πολύ πιο αμφίβολα⁵⁶.

Για ακόμα μια φορά, η Κλάιν απλώς διατυπώνει συμπεράσματα χωρίς τα στατιστικά δεδομένα που θα τα υποστήριζαν. Αν ρίξουμε μια ματιά στα δεδομένα του EFW, βλέπουμε ξανά ότι η Κλάιν παραποιεί τα δεδομένα για να συνδέσει τη βία με τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Η Κίνα δεν πλησιάζει καν την Πολωνία σε ό,τι αφορά την οικονομική ελευθερία και βελτιώθηκε με πολύ πιο αργό ρυθμό. Το 1985, η οικονομία της Πολωνίας ήταν πολύ λιγότερο ανοικτή με 3.93 εν σχέση με την Κίνα με 5.11. Το 1995 η Πολωνία έφτασε την Κίνα, με σκορ 5.3 και οι δύο. Το 2005 η δημοκρατική Πολωνία είναι μακράν μπροστά με 6.83, όταν η Κίνα έχει σκορ 5.9⁵⁷.

Ο συντηρητισμός του Μεγάλου Κράτους

Στην πραγματικότητα, οι πολιτικοί και οι κυβερνητικοί παράγοντες συχνά χρησιμοποιού ν τις κρίσεις ως μια ευκαιρία για να αυξήσουν τους προϋπολογισμούς τους και τις εξουσίες τους.

Ο ισχυρισμός της Κλάιν ότι οι κρίσεις ωφελούν την ελεύθερη αγορά και τον περιορισμό του κράτους είναι τουλάχιστον αντιφατικός. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικοί και οι κυβερνητικοί παράγοντες συχνά χρησιμοποιούν τις κρίσεις ως μια ευκαιρία για να αυξήσουν τους προϋπολογισμούς τους και τις εξουσίες τους. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε τη Ρωσία στον κομμουνισμό, και ο υπερπληθωρισμός και η ύφεση οδήγησαν τη Γερμανία στον εθνικοσοσιαλισμό. Ο πόλεμος και οι καταστροφές είναι σπάνια φίλοι της ελευθερίας. Ο οικονομικός ιστορικός Robert Higgs έδειξε στο κλασικό του έργο «Κρίση και Λεβιάθαν» ότι η μεγέθυνση του κράτους στις ΗΠΑ συνέβη κατά τη διάρκεια κρίσεων όπως η Ύφεση και οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι⁵⁸. Όταν η κρίση τελειώσει, το κράτος δεν επιστρέφει στην προηγούμενή του κατάσταση, αντίθετα κρατάει κάποιες από τις εξουσίες και τα χρήματα που άδραξε για να αντιμετωπίσει την κρίση. Είναι το κράτος και όχι η αγορά που μεγαλώνει κατά τη διάρκεια κρίσεων.

«Ο πόλεμος είναι φίλος του κράτους … Σε περίοδο πολέμου, η κυβέρνηση θα αναλάβει εξουσίες και θα κάνει πράγματα που κανονικά δεν θα έκανε» είπε ένας διάσημος οικονομολόγος εξηγώντας γιατί αντιτίθεται στον πόλεμο του Ιράκ. Αυτός ο οικονομολόγος ήταν ο Μίλτον Φρήντμαν – το πρόσωπο το οποίο η Κλάιν ισχυρίζεται πως επιθυμούσε τον πόλεμο και τις καταστροφές για να προωθήσει το laissez-faire⁵⁹. Ο Φρήντμαν είχε δίκιο, σε ό,τι αφορούσε τον πόλεμο του Ιράκ. Η κυβέρνηση Μπους χρησιμοποίησε τον πόλεμο για να επεκτείνει δραματικά τις εξουσίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και ο Μπους αύξησε τις ομοσπονδιακές δαπάνες περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο από την εποχή του Lyndon Johnson (ο οποίος ήταν ακόμα ένας πρόεδρος εμπόλεμης περιόδου), ακόμα και αν αφαιρέσουμε τις δαπάνες για το στρατό και την εθνική ασφάλεια⁶⁰. Και αυτό δεν είναι απλά η εντύπωση των απογοητευμένων φιλελεύθερων. Μια έρευνα σε 15 περιφέρειες – κλειδιά λίγο πριν από τις εκλογές του 2006 έδειξε ότι περισσότεροι από το 55% των Αμερικανών πίστευε ότι οι Ρεπουμπλικάνοι ήταν ένα κόμμα υπέρ του Μεγάλου Κράτους⁶¹.

Θα σκεφτόταν κανείς ότι η Κλάιν θα δυσκολευόταν να συμπεριλάβει αυτή τη μείζονα εξαίρεση στο συλλογισμό της. Δεν δυσκολεύτηκε καθόλου. Αντίθετα, χρησιμοποιεί τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τις 11/9 ως ένα κύριο παράδειγμα υπέρ της δικής της θέσης. Ισχυρίζεται ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις έδωσαν στην Κυβέρνηση Μπους την ευκαιρία να εφαρμόσει τις ιδέες του Φρήντμαν, μέσα από την εξυπηρέτηση φίλων στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, δίδοντάς τους συμβόλαια και χρήματα χωρίς προηγούμενο. Η Κλάιν πουθενά δεν παρέχει μια καθαρή εξήγηση γιατί κάτι τέτοιο είναι φρηντμανικό. Στον πραγματικό κόσμο, ο Φρήντμαν «πάντα τόνιζε τη σπατάλη στις δαπάνες άμυνας και τους κινδύνους που έθετε ο μιλιταρισμός για τις πολιτικές ελευθερίες» σύμφωνα με τη βιογράφο του Lanny Ebenstein⁶². Είναι πιθανό η Κλάιν να κάνει αυτή τη σύνδεση για έναν μόνο λόγο – η Κλάιν ποτέ δεν ορίζει ξεκάθαρα ποιες είναι και ποιες δεν είναι οι ιδέες του Φρήντμαν και δεν δίνει καμιά ένδειξη ότι τις αντιλαμβάνεται κιόλας. Έτσι συγχέει τον φιλελευθερισμό του περιορισμένου κράτους που υποστηρίζει ο Φρήντμαν με το νεοσυντηρητισμό και τον στυγνό κορπορατισμό – την απόδοση δηλαδή ειδικών προνομίων σε εταιρείες πέραν αυτών που θα μπορούσαν να επιτύχουν χωρίς κυβερνητική βοήθεια.

Όπως το βλέπει η Κλάιν, στην Αμερική του Μπους «έχεις κορπορατισμό: μεγάλες επιχειρήσεις και μεγάλο κράτος που συνδυάζουν τις ανυπέρβλητες τους δυνάμεις για να ρυθμίσουν και να ελέγξουν τους πολίτες»⁶³. Αυτό ακούγεται, αρκούντως απίθανα, ως υγιής φιλελεύθερη κριτική κατά τις κυβέρνησης. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι η Κλάιν νομίζει πως αυτό είναι «το αποκορύφωμα της αντεπανάστασης που εξαπέλυσε ο Φρήντμαν»⁶⁴ και ότι η ομάδα του Μπους που το υλοποίησε ήταν «φρηντμανικοί μέχρι το μεδούλι.»⁶⁵

Ακόμα και όταν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση παραβαίνει όλους τους κανόνες του βιβλίου του Φρήντμαν, η Κλάιν κατηγορεί τον Φρήντμαν γι’ αυτό. Σε ένα σημείο η Κλάιν γράφει για το ότι η αγορά στο Ιράκ δεν ήταν αρκετά ανοικτή:

Όλες οι μεγάλες εταιρείες των ΗΠΑ που ήταν στο Ιράκ για να επωφεληθούν από την ανοικοδόμηση ήταν μέρος μιας τεράστιας προστατευτικής συμμορίας, για την οποία η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε δημιουργήσει την αγορά μέσω του πολέμου, είχε αποκλείσει τους ανταγωνιστές της από τη συμμετοχή στην αγορά και μετά τους πλήρωσε για να κάνουν τη δουλειά ενώ τους εξασφάλιζε σίγουρο κέρδος – όλα με δαπάνες των φορολογουμένων⁶⁶

Και πάλι, αυτή θα μπορούσε να είναι μια έξοχη φρηντμανική κριτική σχετικά με το πώς οι κυβερνήσεις κάνουν πλούσιους τους φίλους τους με δαπάνες των φορολογουμένων, αν η Κλάιν δεν ολοκλήρωνε την παράγραφο έτσι: «Η Σταυροφορία της Σχολής του Σικάγο … έφτασε επί τέλους στο αποκορύφωμά της με αυτό το εταιρικό New Deal»⁶⁷.

Η Κλάιν επανειλημμένα ταυτίζει τον φιλελευθερισμό (ή «νεοφιλελευθερισμό») με το νεοσυντηρητισμό. Φαίνεται να πιστεύει ότι είναι το ίδιο πράγμα, και αποκαλεί «νεοσυντηρητική» δεξαμενή σκέψης το Ινστιτούτο Cato, δύο φορές μάλιστα⁶⁸. Γράφει για το «νεοσυντηρητικό κίνημα – Φρηντμανικό μέχρι το μεδούλι του»⁶⁹. Έτσι κάθε φορά που ο Μπους μεγεθύνει το Κράτος για να εξυπηρετήσει συντηρητικούς στόχους, και κάθε φορά που κάτι κάνουν οι ΗΠΑ στο Ιράκ ως αποτέλεσμα της κατοχής, η Κλάιν καταγγέλλει τον Φρήντμαν και άλλους φιλελεύθερους / libertarians όπως το Ινστιτούτο Cato ως υπευθύνους, παρότι όλοι τους αντιτέθηκαν στη μεγέθυνση του κράτους και στον πόλεμο του Ιράκ.

Είναι φανερό ότι η Κλάιν δεν γνωρίζει τι είναι ο νεοσυντηρητισμός και δε νοιάστηκε να το μάθει. Γράφει ότι ο Φρήντμαν ήταν νεοσυντηρητικός και ισχυρίζεται ότι οι νεοσυντηρητικοί επιθυμούν «τον αφανισμό της δημόσιας σφαίρας, την πλήρη απελευθέρωση προς όφελος των μεγάλων εταιρειών και ισχνές κοινωνικές δαπάνες»⁷⁰. Ο ιδρυτής του Αμερικανικού Νεοσυντηρητισμού, Irving Kristol, ορίζει τις ιδέες του κινήματός του πολύ διαφορετικά. Πίσω στο 1979 εξηγούσε: «Οι νεοσυντηρητικοί δεν είναι φιλελεύθεροι κατά κανένα τρόπο. Ένα συντηρητικό κράτος πρόνοιας είναι απόλυτα συνεπές με τη νεοσυντηρητική οπτική». Επανέλαβε αυτή την άποψη σε ένα πρόσφατο μανιφέστο: «Οι νεοσυντηρητικοί δεν νιώθουν αυτού του είδους το άγχος σχετικά με τη μεγέθυνση του κράτους κατά τον περασμένο αιώνα, προσλαμβάνοντάς την ως φυσική και στην πράξη αναπόφευκτη»⁷¹. Και ενώ οι νεοσυντηρητικοί και οι φιλελεύθεροι έχουν διαφορετικές απόψεις στα εσωτερικά ζητήματα, οι διαφορές τους σχετικά με την εξωτερική πολιτική είναι ακόμα πιο απόλυτες. Αυτός ο «Φρηντμανικός πυρήνας» πρέπει να είναι τεράστιος για να χωρά τόσο ευρέως διαφορετικές απόψεις!

Η ροπή προς την αυτοκτονία

Η Κλάιν συγχέει και τον φιλελευθερισμό με τον κορπορατισμό, ισχυριζόμενη πως η εταιρική πρόνοια με τα χρήματα των φορολογουμένων αποτελεί το ζενίθ της επανάστασης της ελεύθερης αγοράς του Σικάγο. Η Κλάιν αποδέχεται ότι η εταιρική πρόνοια δεν είναι αυτό που αρχικά υπεστήριξαν οι φιλελεύθεροι του Σικάγο: «Αλλά δεν είναι μια απόκλιση, είναι το σημείο στο οποίο η Σταυροφορία της Σχολής του Σικάγο – με την τριπλή της εμμονή σε ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση και διωγμό των συνδικάτων – έχει οδηγήσει»⁷². Αλλά δεν εξηγεί γιατί ο διαχωρισμός της κυβέρνησης και της οικονομίας θα οδηγούσε σε περισσότερη ευνοιοκρατία και εταιρική πρόνοια. Το μοναδικό της επιχείρημα αποτελεί κυκλικό συλλογισμό – αυτό έχει συμβεί σε χώρες όπου κυβερνούσαν άνθρωποι, τους οποίους θεωρεί οπαδούς του Φρήντμαν και ξέρουμε ότι ήταν οπαδοί του Φρήντμαν γιατί ενίσχυσαν και έκαναν πλούσιες τις εταιρείες όταν είχαν την ευκαιρία.

Οι φιλελεύθεροι πάντα κατηγορούνταν από τους αντιπάλους τους ότι θέλουν τον πλουτισμό των μεγάλων επιχειρήσεων

Η ιδέα φαίνεται να είναι ότι ο Φρήντμαν και οι άλλοι φιλελεύθεροι συμπαθούν τις επιχειρήσεις, και έτσι αν οι κυβερνήσεις δώσουν στις επιχειρήσεις συμβόλαια, επιδοτήσεις, προστασία και προνόμια, αυτό θα πρέπει να είναι Φρηντμανικό – μέχρι το μεδούλι. Σε μερικές περιστάσεις φαίνεται να νομίζει ότι οποιαδήποτε πολιτική στην οποία εμπλέκονται επιχειρήσεις είναι νεοφιλελεύθερη – αν για παράδειγμα μια ιδιωτική επιχείρηση παράγει εξοπλισμό υποκλοπής συνομιλιών. Αν η παρανόησή της σχετικά με το νεοσυντηρητισμό είναι αποτέλεσμα άγνοιας, αυτή η σύγχυση είναι αποτέλεσμα της παραπλάνησής της από την κλασσική αριστερίστικη ρητορική. Οι φιλελεύθεροι πάντα κατηγορούνταν από τους αντιπάλους τους ότι θέλουν τον πλουτισμό των μεγάλων επιχειρήσεων, οπότε, αν κάτι πλουτίζει τις μεγάλες επιχειρήσεις, θα πρέπει να είναι φιλελεύθερο.

Ορίστε η ερμηνεία της Κλάιν για την οπτική του Φρήντμαν:

Αυτό που ο Φρήντμαν κατανοούσε ήταν ότι σε κανονικές συνθήκες οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται μέσα από μια διελκυστίνδα ανταγωνιζομένων συμφερόντων – οι εργαζόμενοι θέλουν θέσεις εργασίας και αυξήσεις, οι ιδιοκτήτες θέλουν χαμηλή φορολόγηση και χαλαρό ρυθμιστικό περιβάλλον και οι πολιτικοί πρέπει να επιτύχουν μια ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις ανταγωνιζόμενες δυνάμεις.⁷³

Γι’αυτό οι Φρηντμανικοί χρειάζονται τις κρίσεις, επειδή ακυρώνουν τις «κανονικές συνθήκες» και κάνουν εφικτό το να ωφεληθούν οι ιδιοκτήτες και να επιβάλουν την ατζέντα τους όταν οι πολίτες είναι απασχολημένοι με άλλα ζητήματα. Οι λέξεις της Κλάιν ακούγονται ως σύνοψη πραγμάτων που ο Φρήντμαν είπε, αλλά πουθενά δεν λέει που τα είπε. Δεν υπάρχει παραπομπή. Ο λόγος είναι πως αυτή δεν είναι η άποψη του Φρήντμαν. Αντιθέτως, ισχυριζόταν ότι οι «θέσεις εργασίας και οι αυξήσεις» είναι τα μακροπρόθεσμα οφέλη που προκύπτουν από τους «χαμηλούς φόρους και το χαλαρό ρυθμιστικό περιβάλλον». Πίστευε όμως επίσης και πως τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων συχνά προσπαθούσαν να ακυρώσουν αυτές τις ωφέλιμες συνέπειες.

Κάποιος θα δυσκολεύονταν πολύ να βρει άλλον οικονομολόγο που να είναι πιο επίμονος από τον Φρήντμαν στις προειδοποιήσεις του ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι καπιταλιστές συνωμοτούν ενάντια στο λαό, ώστε να αποσπάσουν προνόμια, επιχορηγήσεις και προστασία. Όπως τόνιζε:

Οι μεγάλες επιχειρήσεις γενικά δεν είναι υπερασπιστές του ελευθέρως επιχειρείν. Κάθε άλλο, αποτελούν μία από τις κορυφαίες πηγές κινδύνου… Ο κάθε επιχειρηματίας είναι υπέρ της ελευθερίας κάθε άλλου, αλλά όταν το ζήτημα φτάνει στον ίδιο, το πράγμα αλλάζει. Θα πρέπει να επιβάλουμε αυτόν το δασμό για να μας προστατέψει από τον ανταγωνισμό των άλλων χωρών. Θα πρέπει να έχουμε αυτήν την ειδική ρύθμιση στο φορολογικό κώδικα. Θα πρέπει να υπάρχει αυτή η επιχορήγηση»⁷⁴.

Ο Φρήντμαν αποκαλούσε αυτή την αναζήτηση εύνοιας ως «ροπή της επιχειρηματικής κοινότητας προς την αυτοκτονία», κάτι το οποίο υπήρξε και τίτλος διάλεξης, την οποία έδωσε αρκετές φορές. Ήταν ένα συνεπές μοτίβο στα έργα του Φρήντμαν. Στο πρώτο επεισόδιο της κλασσικής του τηλεοπτικής σειράς «Free to choose» είναι σαν να στοχεύει στην ίδια την σκιαγράφησή του από την Κλάιν:

Δε νομίζω ότι είναι πρέπον να περιγράφουμε την κατάσταση με όρους «βιομήχανοι εναντίον κράτους». Κάθε άλλο, ένας από τους λόγους που είμαι υπέρ του μικρότερου κράτους είναι γιατί όταν έχεις μεγαλύτερο κράτος οι βιομήχανοι το καταλαμβάνουν, και οι δύο μαζί σχηματίζουν ένα συνασπισμό ενάντια στον απλό εργαζόμενο και στον απλό καταναλωτή. Πιστεύω ότι η επιχείρηση είναι ένας θαυμάσιος θεσμός, αρκεί να είναι αναγκασμένη να αντιμετωπίζει ανταγωνισμό στην αγορά, ώστε να μην μπορεί να επιβιώσει παρά μόνο παράγοντας ένα καλύτερο προϊόν σε μικρότερη τιμή – και γι’ αυτό δεν θέλω η κυβέρνηση να παρεμβαίνει και να βοηθά την επιχειρηματική κοινότητα⁷⁵.

Η περιγραφή του Φρήντμαν σχετικά με το πώς δουλεύει το σύστημα είναι πολύ κοντά σε αυτήν της Κλάιν: «Το μεγάλο κράτος ενώνει τις δυνάμεις του με τις μεγάλες επιχειρήσεις ώστε να ανακατανείμουν πόρους προς τα πάνω»⁷⁶. Η διαφορά φυσικά είναι ότι η Κλάιν κατηγορεί τον Φρήντμαν ότι είναι υπέρ αυτής της κατάστασης. Αλλά αντί να είναι υποστηρικτής της «εταιρικής ευνοιοκρατίας» ο Φρήντμαν ήταν ένας από τους πιο συνεπείς αντιπάλους της: «Το ιδιωτικό επιχειρείν δικαιούται να απολαμβάνει τους καρπούς της επιτυχίας του μόνον εφόσον υφίσταται την ποινή της αποτυχίας… Ο κανόνας θα πρέπει να είναι: Κανένα εμπόδιο, καμιά επιδότηση»⁷⁷.

Αντί να κατηγορεί τον Φρήντμαν ότι είπε το εντελώς αντίθετο από αυτό που πραγματικά έλεγε, η Κλάιν θα μπορούσε να επιχειρηματολογήσει ότι τη «εταιρική πρόνοια» είναι το αθέλητο αποτέλεσμα μιας ανοικτής οικονομίας και ενός περιορισμένου κράτους. Αλλά δεν παρέχει στοιχεία για μια τέτοια συσχέτιση, και τα παραδείγματά της υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη. Γράφει για τους Ρώσους ολιγάρχες, τις ΗΠΑ μετά τις 11/9 και τις ιδιωτικοποιήσεις στη Λατινική Αμερική. Αλλά οι ολιγάρχες και πολλές από τις συμφωνίες στη Λατινική Αμερική ήταν αποτέλεσμα του αποκλεισμού των ξένων και των άουτσάιντερ από τη διαδικασία, τον οποίο η Κλάιν παραδέχεται αλλά δε βλέπει τις συνέπειές του⁷⁸. Εν τω μεταξύ, η «εταιρική πρόνοια» στις ΗΠΑ και στο Ιράκ είναι το αποτέλεσμα μιας μαζικής αύξησης στις δημόσιες δαπάνες και – σύμφωνα με την ίδια την Κλάιν – του αποκλεισμού των ανταγωνιστών από τα συμβόλαια αυτά. Αντι-Φρηντμανικό μέχρι το μεδούλι.

Στάσεις απέναντι στη Δημοκρατία

Εάν αφαιρέσουμε τις προφανείς παρεξηγήσεις και στρεβλώσεις, η Κλάιν δεν έχει πολλά επιχειρήματα ενάντια στο φιλελευθερισμό και στον Μίλτον Φρήντμαν στο «Δόγμα του Σοκ». Σχετίζεται το «κατηγορώ» της εναντίον του κινήματος με το ότι ο εξέχων οικονομολόγος του χρησιμοποίησε τις κρίσεις ώστε οι άνθρωποι να ασπαστούν τις ιδέες του και κολάκεψε φασίστες και κομμουνιστές δικτάτορες για να λάβει την υποστήριξή τους; Ότι ένας από τους διάσημους υποστηρικτές του Φρήντμαν έχει μόνο καλά πράγματα να πει για δικτάτορες, πολιτικούς δολοφόνους και τρομοκράτες, αρκεί να υποστηρίζουν τις «σωστές ιδέες» για τις αγορές; Οτι οι ιδέες της ελεύθερης αγοράς μπορούν να συνυπάρξουν με πολιτική καταπίεση;

η Κλάιν δείχνει να μην ενοχλείται από δικτάτορες, φασίστες και δολοφόνους αρκεί να μη χαμηλώνουν φόρους και εμπόδια για το εμπόριο.

Εαν αυτό σκοπεύει η Κλάιν τότε έχει πρόβλημα. Γιατί ήταν ο οικονομολόγος της προτίμησής της, ο Βρετανός John Maynard Keynes, ο οποίος αναδείχθηκε στο προσκήνιο λόγω της Μεγάλης Κρίσης της δεκαετίας του ‘30 και τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, που αναφερόταν στην Σοβιετική Ένωση σαν «εντυπωσιακή» και που εξηγούσε ότι οι ιδέες του έχουν υιοθετηθεί από απολυταρχικά καθεστώτα στην εισαγωγή της γερμανικής μετάφρασης της Γενικής Θεωρίας του το 1936⁷⁹. Και ένας από τους υποστηρικτές του Κέυνς που λέει καλά λόγια είναι η ίδια η Κλάιν, η οποία έχει μόνο καλά λόγια να πει για την Κούβα⁸⁰, τον Τσέ Γκεβάρα⁸¹, και τη Χεζμπολάχ⁸² όταν τους αναφέρει στο βιβλίο της και η οποία υπερασπίστηκε τον ακραίο ηγέτη Μουκτάντα Αλ Σαντρ ως εκπρόσωπο της πλειοψηφίας των Ιρακινών και ως εμπλεκόμενο στον πόλεμο μόνο για άμυνα⁸³. Και οι ηγέτες που εφάρμοσαν τον «οικονομικό πατριωτισμό» που ζητά η Κλάιν, είναι πολιτικοί όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ούγκο Τσάβεζ και ο Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ, που το πράττουν ενώ αποδομούν ανεξάρτητους και δημοκρατικούς θεσμούς. Με άλλα λόγια η Κλάιν δείχνει να μην ενοχλείται από δικτάτορες, φασίστες και δολοφόνους αρκεί να μη χαμηλώνουν φόρους και εμπόδια για το εμπόριο⁸⁴.

Η «ανάγνωση» της Ρωσίας τη δεκαετία του 1990 από την Κλάιν αποκαλύπτει τις απόψεις της απέναντι στη Δημοκρατία. Κατηγορεί το Ρώσο Πρόεδρο Μπόρις Γιέλτσιν ότι κατέστρεψε τη Δημοκρατία το φθινόπωρο του 1993, όταν αγνόησε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που ήταν εναντίον του, διέλυσε το κοινοβούλιο και προκήρυξε νέες εκλογές. Παραδέχεται ότι υπήρχαν «πρωτο-φασιστικά» σχήματα στο κοινοβούλιο αλλά δεν φαίνεται να ενοχλείται – απ’ ό,τι φαίνεται όταν πολεμάς για τη δημοκρατία δεν μπορείς να είσαι τόσο εκλεκτικός με τους φίλους σου. Όμως ο δημοσιογράφος Φρέντ Κάπλαν που επισκέφθηκε τους κομμουνιστές και εθνικιστές καταληψίες, αποκαλεί αυτόν τον χαρακτηρισμό «γελοίο»:

Ήμουν ένας από τους δημοσιογράφους που πέρασαν ένα απόκοσμο απόγευμα στο κοινοβούλιο, μιλώντας με τους οπλισμένους, με μαύρες μπότες και μεθυσμένους καταληψίες. Πιστέψτε με – και η Κλάιν θα πρέπει να κάνει το ίδιο- δεν υπήρχαν δημοκράτες σε εκείνο το συνάφι⁸⁵.

Για μια ακόμη φορά η Κλάιν έπρεπε να αλλάξει τη χρονολογία για να δικαιολογήσει τη θέση της. Ισχυρίζεται ότι ο Γιέλτσιν διέλυσε το κοινοβούλιο δια της βίας για να εφαρμόσει τη «Θεραπεία του Σοκ». Αλλά η μόνη «Θεραπεία του Σοκ» – η απελευθέρωση των τιμών και των συναλλαγματικών ελέγχων με τα ξένα νομίσματα – έγινε ενάμιση χρόνο νωρίτερα. Μετά τη διάλυση του κοινοβουλίου ο Γιέλτσιν αντικατέστησε τον φιλελεύθερο πρωθυπουργό Γιέγκορ Γκάινταρ με το τεχνοκράτη Βίκτορ Τσερνομύρντιν και διέθεσε σχεδόν 7 δισεκατομμύρια δολάρια για να ξεχρεώσει κρατικές βιομηχανίες. Αυτό όμως δεν χρειάζεται να μας απασχολεί. Κάτι άλλο είναι περισσότερο ενδιαφέρον.

Μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία κατηγορεί τον Πρόεδρο ότι εφαρμόζει μη δημοκρατικές και αντισυνταγματικές πρακτικές και θέλει να τον καθαιρέσει. Ο Πρόεδρος αγνοεί την αντιπολίτευση και το κοινοβούλιο δέχεται τη βοήθεια απολυταρχικών δυνάμεων για να πολεμήσουν αυτό που υποστηρίζουν ως αγώνα για τη δημοκρατία. Αυτό δεν θυμίζει ένα παλαιότερο επεισόδιο της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας; Αυτό συνέβη στη Χιλή τον Αύγουστο του 1973, όταν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία κάλεσε τον στρατό να ανατρέψει τον Πρόεδρο Αλιέντε, τον οποίο κατηγορούσαν ότι μετέτρεπε το πολίτευμα σε δικτατορία⁸⁶. Παρόλ’αυτά η Κλάιν θεωρεί τον Αλιέντε ως «φανατικό δημοκράτη»⁸⁷ ενώ χωρίς σκοπούμενη ειρωνεία αποκαλεί τον Γιέλτσιν έναν «Ρώσο Πινοσέτ»⁸⁸.

οποιοσδήποτε τυγχάνει να παλεύει ενάντια στην ελεύθερη αγορά, ακόμα και αν προσπαθήσει να ανατρέψει ένα δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο, είναι ένας αγωνιστής της «δημοκρατίας» στον κόσμο της Κλάιν.

Δεν επιχειρηματολογώ υπέρ καμίας από τις δύο παραπάνω δράσεις. Απλώς εφιστώ την προσοχή στο γεγονός ότι η Κλάιν αποκαλεί την αντιπαράθεση ενός προέδρου με το κοινοβούλιό του ως επίθεση στη δημοκρατία και την ίδια αντιπαράθεση ενός άλλου Προέδρου ως αγώνα για τη δημοκρατία. Αλλά η διαφορά μεταξύ τους δεν ήταν ότι ο ένας ήταν πιο δημοκράτης από τον άλλο. Τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που επιθυμεί η Κλάιν – παρ’ όλα τα ελαττώματά του η κυβέρνηση Γιέλτσιν ήταν η πιο δημοκρατική στην ιστορία της Ρωσίας ενώ δύσκολα θα μπορούσε να ειπωθεί το ίδιο για την ταραχώδη προεδρία του Αλιέντε. Όχι, η κρίσιμη διαφορά ανάμεσα στη Χιλή του Αλιέντε και τη Ρωσία του Γιέλτσιν είναι ότι ο ένας πρόεδρος ήταν υπέρ των ελεύθερων αγορών και ο άλλος κατά. Απ’ ό,τι φαίνεται, οποιοσδήποτε τυγχάνει να παλεύει ενάντια στην ελεύθερη αγορά, ακόμα και αν προσπαθήσει να ανατρέψει ένα δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο, είναι ένας αγωνιστής της δημοκρατίας στον κόσμο της Κλάιν. Επομένως το βιβλίο της Κλάιν δεν έχει να κάνει με τη δημοκρατία.

Και ούτε έχει να κάνει με τα σοκ και τις κρίσεις. Τίποτα στο Δόγμα του Σοκ δεν υπονοεί ότι η Κλάιν πιστεύει πως κακώς τα σοκ χρησιμοποιούνται για να προωθήσεις τις ιδέες σου. Αυτή η τακτική, απ’ό,τι φαίνεται είναι λάθος μόνο όταν προσπαθείς να προωθήσεις τις «λάθος ιδέες». Η ίδια η Κλάιν δε δίστασε να προτείνει τις δικές τις λύσεις στα προβλήματα μετά από την Κατρίνα ή τον πόλεμο στο Ιράκ και ποτέ δεν θα διανοείτο να θεωρήσει αυτήν την τακτική ως ένα κυνικό τρόπο για να επωφεληθεί από τον πόνο των ανθρώπων, θα έλεγε ότι είναι ένας τρόπος για να βοηθήσει τον κόσμο. Ο μόνος λόγος για τον οποίο το θεωρεί κυνικό και κακό όταν οι φιλελεύθεροι κάνουν ακριβώς το ίδιο, είναι επειδή θεωρεί πως αυτές οι ιδέες είναι φαύλες και παράγουν φρικτές συνέπειες. Αυτός όμως είναι ένας ισχυρισμός, για τον οποίο δεν παρουσιάζει κανένα επιχείρημα. Κάποιος θα πρέπει να θεωρεί ήδη δεδομένα και αληθή όλα αυτά, προκειμένου να δει κάποια αξία στη κριτική της Κλάιν για τον «καταστροφικό καπιταλισμό».

Η ζωή υπό τον Άγριο Καπιταλισμό

Προκαλεί έκπληξη ότι σε ένα βιβλίο με περισσότερες από 500 σελίδες η Κλάιν δεν εκθέτει κανένα επιχείρημα σε κάποιον, ο οποίος δεν έχει πεισθεί ήδη ότι οι ελεύθερες αγορές είναι κακές. Δίνει πολύ λίγα παραδείγματα στα οποία η φτώχεια και η ανεργία αυξήθηκαν όταν μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία κατέρρευσε ή όταν ο υπερπληθωρισμός τέθηκε υπό έλεγχο και μειώθηκε. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι παράξενο και είναι κάτι που πολλοί οικονομολόγοι προβλέπουν. Αλλά επίσης λένε ότι είναι ο μόνος τρόπος για να ελαττωθεί η φτώχεια και η ανεργία μακροπρόθεσμα. Και γι’αυτό η Κλάιν δεν προσφέρει κάποια απόδειξη ή δεδομένα για το τι γίνεται σε βάθος χρόνου. Γράφει ότι οι μεταρρυθμίσεις μετέτρεψαν την εργατική τάξη της Χιλής σε «αναλώσιμους φτωχούς» αλλά ούτε μια φορά δεν παραδέχεται ότι η Χιλή είναι η κοινωνική και οικονομική επιτυχία της Λατινικής Αμερικής, και ότι εξαφάνισε την ακραία φτώχεια. Γράφει ότι οι μεταρρυθμίσεις αύξησαν το χάσμα μεταξύ των πόλεων και της επαρχίας στην Κίνα, αλλά δεν αναφέρει πουθενά ότι αυτές οι κινήσεις οδήγησαν στη μεγαλύτερη μείωση της φτώχειας στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Σε δύο σημεία η Κλάιν σημειώνει περιληπτικά την ευρύτερη εικόνα και το βάθος χρόνου. Υπάρχουν αποκλίσεις στους ισχυρισμούς της – ότι μεταξύ 25 και 60% του πληθυσμού έχει απορριφθεί ή μετατρέπεται σε μόνιμη τάξη φτωχών σε χώρες που απελευθερώνουν τις οικονομίες τους⁸⁹. Δεν εξηγεί τι εννοεί με αυτούς τους αριθμούς και δε λέει από πού προέρχονται αυτά τα μεγέθη. Δεν υπάρχει υποσημείωση ούτε παραπομπή σε πηγή.

Μια ματιά στα στοιχεία του EFW αποδεικνύει ότι συμβαίνει το αντίθετο ακριβώς από αυτό που ισχυρίζεται η Κλάιν. Η φτώχεια και η ανεργία είναι χαμηλότερες στις χώρες με περισσότερη οικονομική ελευθερία. Στο πιο ελεύθερο 1/5 των χωρών η φτώχεια σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη είναι 15,7% ενώ στις υπόλοιπες χώρες είναι το 29,8%. Η ανεργία στο πιο οικονομικά ελεύθερο 1/5 των χωρών είναι 5,2%, που είναι λιγότερο από το μισό ποσοστό της ανεργίας στις υπόλοιπες χώρες. Στο λιγότερο οικονομικά ελεύθερο ένα πέμπτο των χωρών που αποτελείται από χώρες που επικρατούν οι περιορισμοί στην ατομική ιδιοκτησία, στις επιχειρήσεις και στο εμπόριο που προτείνει η Κλάιν για να βοηθήσουν τον κόσμο, η φτώχεια είναι 37,4% και η ανεργία είναι 13%⁹⁰.

Η Κλάιν γράφει ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός πέρασε στην πιο άγρια μορφή του από τη δεκαετία του 1990⁹¹. Εάν έχει δίκιο σχετικά με την επίδραση των ελεύθερων αγορών και της ανέχειας, η φτώχεια θα έπρεπε να έχει αυξηθεί με δραματική ταχύτητα από τότε. Το αντίθετο συνέβη. Μεταξύ του 1990 και του 2004 η ακραία φτώχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες μειώθηκε από το 29 στο 19% σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι η ακραία φτώχεια μειώθηκε κατά 54,000 ανθρώπους την ημέρα υπό από τον «άγριο καπιταλισμό»⁹². Και το ποσοστό των ανθρώπων σε παραγκουπόλεις, που είναι ένα ακόμα αποτέλεσμα της φιλελευθεροποίησης σύμφωνα με την Κλάιν, μειώθηκε από το 47% στο 37% στο ίδιο διάστημα⁹³. Αυτά τα ποσοστά ως μέσοι όροι μπορεί να κρύβουν ανισότητες. Επομένως, αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγαλύτερη βελτίωση επετεύχθη στα μέρη του κόσμου που απελευθέρωσαν τις οικονομίες τους ενώ υπήρξαν υποχωρήσεις σε χώρες με τη μικρότερη απελευθέρωση.

Εάν η Κλάιν έχει δίκιο ανάμεσα στη σύνδεση μεταξύ ελεύθερων αγορών και πολιτικής βίας τότε θα έπρεπε να έχουμε περισσότερους πολέμους και δικτατορίες στην εποχή του «άγριου» καπιταλισμού. Η Κλάιν αναφέρει ότι «ο κόσμος γίνεται λιγότερο ειρηνικός» χωρίς να παραθέτει αποδείξεις⁹⁴. Και πάλι έχει άδικο. Σύμφωνα με το Κέντρο Ανθρώπινης Ασφάλειας του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολούμπια ο αριθμός των στρατιωτικών συρράξεων στις οποίες συμμετείχε τουλάχιστον ένα κράτος, μειώθηκε από τις 50 το 1990 στις 31 το 2005. Ο αριθμός των νεκρών από πολέμους το 2005 ήταν ο χαμηλότερος για μισό αιώνα. Το 1990 εξελίσσονταν εννέα γενοκτονίες στον κόσμο. Το 2005 είχαμε μία, στο Νταρφούρ. Με κάποιες ιδιαίτερες εξαιρέσεις, ο κόσμος γίνεται πιο ειρηνικός στην εποχή του «άγριου καπιταλισμού»⁹⁵.

Ο κόσμος γίνεται και πιο δημοκρατικός σε αντίθεση με τις υπόνοιες του βιβλίου της Κλάιν. Για την ακρίβεια, με το που άνοιξαν οι παγκόσμιες αγορές, μια δημοκρατική επανάσταση έλαβε χώρα την ίδια χρονική περίοδο. Ανάμεσα στο 1990 και στο 2007 ο αριθμός των δημοκρατιών με εκλογές, αυξήθηκε από τις 76 στις 121. Το 1990 περισσότερες χώρες χαρακτηρίζονταν ως πολιτικά «ανελεύθερες» από το Freedom House, από όσες χαρακτηρίζονταν ως «ελεύθερες». Το 2007 υπήρχαν διπλάσιες χώρες που χαρακτηρίζονταν ως «ελεύθερες» από αυτές που χαρακτηρίζονταν ως «ανελεύθερες»⁹⁶.

Μάλλον δεν πρόκειται για σύμπτωση ότι υπάρχουν φλύαρα σχόλια από τέσσερις μυθιστορηματικούς συγγραφείς φαντασίας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Επομένως με την απουσία κάθε σοβαρού επιχειρήματος για τις συνέπειες των ελεύθερων αγορών μας μένει η εύλογη κριτική που ασκεί η Κλάιν ενάντια στα βασανιστήρια, τις δικτατορίες, τη διαφθορά και τον κορπορατισμό. Σε τελική ανάλυση δηλαδή το «Δόγμα του Σοκ» αποτελεί μια περίεργη πολεμική σύμφωνα με την οποία ο Μίλτον Φρήντμαν και οι ελεύθερες αγορές είναι κακές επειδή οι κυβερνήσεις είναι ανεπαρκείς, διεφθαρμένες και σκληρές. Μάλλον δεν πρόκειται για σύμπτωση ότι υπάρχουν φλύαρα σχόλια από τέσσερις μυθιστορηματικούς συγγραφείς φαντασίας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Σημειώσεις

1. Πρωτότυπο κείμενο[πίσω]
2. John Gray,«The End of the World as We Know It», βιβλιοκριτική του The Shock Doctrine της Naomi Klein, The Guardian, 15 Σεπτεμβρίου, 2007, http://books.guardian.co.uk/review/story/0,,2169201,00.html.[πίσω]
3. Joseph Stiglitz, «Bleakonomics». Βιβλιοκριτική του The Shock Doctrine της Naomi Klein, New York Times , 30 Σεπτεμβρίου, 2007, http://www.nytimes.com/2007/09/30/books/review/Stiglitz-t.html[πίσω]
4. Quoted in Naomi Klein, The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism (London: Allen Lane,2007), σ. 6.[πίσω]
5. Δείτε το http://www.naomiklein.org/shock-doctrine/short-film.[πίσω]
6. Milton Friedman, Capitalism and Freedom (Chicago: University of Chicago Press,1982),p.ix[πίσω]
7. Klein, The Shock Doctrine , σ. 6.[πίσω]
8. Milton and Rose Friedman,The Tyranny of the Status Quo (San Diego: Harcourt Brace Jovanovich,1982).[πίσω]
9. Klein, The Shock Doctrine, σ. 7.[πίσω]
10. Milton και Rose Friedman, Two Lucky People (Chicago: University of Chicago Press, 1999), σ.592. (με πρόσθετη έμφαση) [πίσω]
11. Στο σύντομο της φιλμ ‘The Shock Doctrine’, η Naomi Klein πάει αυτήν τη στρέβλωση του έργου του Φρήντμαν ένα βήμα παραπέρα: «He advised politicians that immediately after a crisis, they should push through all the painful policies at once, before people could regain new footing.» (Συμβούλεψε πολιτικούς ότι αμέσως μετά από μια κρίση θα πρέπει να περάσουν επίπονες πολιτικές άμεσα, προτού ο κόσμος αποκτήσει ξανά μια σταθερότητα) http://www.naomiklein.org/shock-doctrine/short-film.[πίσω]
12. Lanny Ebenstein, Milton Friedman: A Biography (New York: Palgrave, 2007), σ.61.[πίσω]
13. Ό.π., chap. 10.[πίσω]
14. Klein, The Shock Doctrine , σ. 7.[πίσω]
15. Το γράμα δημοσιεύεται στο Friedman and Friedman, Two Lucky People, σ. 591. [πίσω]
16. Klein, The Shock Doctrine , σ. 117. [πίσω]
17. Rossana Castiglioni,«The Politics of Retrenchment: The Quandaries of Social Protection under Military Rule in Chile, 1973–1990», Latin American Politics and Society (Χειμώνας 2001).[πίσω]
18. Ό.π.[πίσω]
19. Klein, The Shock Doctrine , σ. 117.[πίσω]
20. Milton Friedman,«Economic Freedom, Human Freedom, Political Freedom», χαιρετισμός στο Smith Center, California State University, Hayward, California, 1 Νοεμβρίου, 1991, http://www.sbe.csuhayward.edu/~sbesc/frlect.html· «Response», 3 Οκτωβρίου, 1975, στο «Friedman and Friedman,
    Two Lucky People», σ.595. [πίσω]
21. Klein, The Shock Doctrine, σ. 185. [πίσω]
22. Milton Friedman, «Milton Friedman @ Rest», συνέντευξη στον Tunku Varadarajan, Wall Street Journal, 22 Ιανουαρίου, 2007. [πίσω]
23. «Response» στο Friedman and Friedman, Two Lucky People, σ. 595. [πίσω]
24. Klein, The Shock Doctrine , σ. 56, σ. 444. [πίσω]
25. Klein, The Shock Doctrine, σ. 351.[πίσω]
26. Milton Friedman, «The Romance of Economics», συνέντευξη στον Tunku Varadarajan, Wall Street Journal, 22 Ιουνίου,
    2006. [πίσω]
27. Milton Friedman,«Best of Both Worlds» συνέντευξη στον Brian Doherty, Reason, Ιούνιος 1995. [πίσω]
28. Ό.π.[πίσω]
29. Naomi Klein, «The Rise of Disaster Capitalism» στο The Nation, 2 Μαΐου,2005. [πίσω]
30. Klein, The Shock Doctrine, σ. 17, σ. 53. [πίσω]
31. Ό.π., σ. 15.[πίσω]
32. James Gwartney και Robert Lawson, Economic Freedom of the World, 2007 (Vancouver: Fraser Institute, 2007). [πίσω]
33. Gwartney και Lawson, 2007, σ. 27. [πίσω]
34. «Pew Global Attitudes Project: Spring 2007 Survey» Pew Research Center, 2007. [πίσω]
35. David Sanders, Hugh Ward, και David Marsh, «Government Popularity and the Falklands War: A Reassessment», British Journal of Political Science 3, 1987. [πίσω]
36. Klein, σ. 138. [πίσω]
37. Οι μαρτυρίες σχετικά με τα γεγονότα στο Orgreave ποικίλουν, αλλά ακόμα και αριστερά μέσα παραδέχονται ότι οι απεργοί προκάλεσαν την αστυνομία. Δείτε: Tristram Hunt, «The Charge of the Heavy Brigade» The Guardian, 4 Σεπτεμβρίου, 2006, http://www.guardian.co.uk/theguardian/2006/sep/04/features5. [πίσω]
38. British Political Opinion 1937–2000: The Gallup Polls,ed. Anthony King (London:Politico’s,2001). [πίσω]
39. Klein, The Shock Doctrine, σ. 97. [πίσω]
40. Ό.π., σ. 90. [πίσω]
41. Ό.π., σ. 450. [πίσω]
42. Ό.π., σ. 267. [πίσω]
43. Ό.π., σ. 102. [πίσω]
44. Gwartney and Lawson, 2007. [πίσω]
45. Klein, The Shock Doctrine, σ. 113. [πίσω]
46. Ό.π., σ. 114f. [πίσω]
47. Ό.π., σ. 6. [πίσω]
48. Jan Arild Snoen,«Skolenei New Orleans trengtesjokkterapi,» Dagbladet , September 28, 2007. Η Κλάιν αναφέρει ότι ‘πολλοί Αφροαμερικάνοι γονείς’ εναντιώνονται σε περισσότερες επιλογές στην εκπαίδευση γιατί το βλέπουν σαν ένα τρόπο να αναιρεθούν οι κατακτήσεις του κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων. Δεν αναφέρει ότι οι Αφροαμερικάνοι είναι το τμήμα του πληθυσμού που βλέπει πιο θετικά το μέτρο των κουπονιών εκπαίδευσης. Μια έρευνα πέρυσι έδειξε ότι ενώ 45% του συνόλου του πληθυσμού είναι υπέρ των κουπονιών, το αντίστοιχο ποσοστό για τους Αφροαμερικάνους είναι 68%. Βλ. William G. Howell, Martin R. West, και Paul E. Peterson, «What Americans Think about Their Schools»¸ Education Next 7, ν.4,
    (2007). [πίσω]
49. John Williamson, «What Washington Means by Policy Reform», στο «Latin American Adjustment: How Much has Happened?», εκδότης John Williamson (Washington: Peterson Institute for International Economics, Απρίλιος 1990). [πίσω]
50. Klein, The Shock Doctrine , σ. 256f.[πίσω]
51. Ό.π., pp. 187, 190. [πίσω]
52. Δείτε για παράδειγμα Liu Xiaobo et al., «June 2 Declaration of a Hunger Strike»¸ στο «China’s Search for Democracy: The Student and Mass Movement of 1989», εκδότρια Suzanne Ogden et al. (Armonk, NY: M.E. Sharpe, 1992). [πίσω]
53. Jonathan Fenby, «The Tiananmen Square Peg,» Comment Is Free, September 10, 2007, http://commentisfree.guardian.co.uk/jonathan_fenby/2007/09/the_tiananmen_square_peg.html. [πίσω]
54. Klein, σ. 189. [πίσω]
55. Ό.π., σ. 190. [πίσω]
56. Ό.π., σ. 191. [πίσω]
57. Gwartney και Lawson, 2007. [πίσω]
58. Robert Higgs, Crisis and Leviathan (New York: Oxford University Press, 1987). [πίσω]
59. Milton Friedman, «Friedman’s Heresy Hits Mainstream», συνέντευξη στην Carolyn Lockhead, San Francisco Chronicle, 5 Ιουνίου, 2005. [πίσω]
60. Stephen Slivinski, Buck Wild: How Republicans Broke the Bank and Became the Party of Big Government (Nashville:Nelson Current, 2006), σ. 149. [πίσω]
61. Δείτε το http://www.clubforgrowth.org/2006/11/new_poll_people_want_limited_g.php. Η Κλάιν γράφει ωσάν ο Φρήντμαν να ήταν υπέρ των Ρεπουμπλικάνων, παρόλο που είχει αναφερθεί πολλές φορές υπέρ της «κυβερνητικής συγκατοίκησης» (σσ. Ένα κόμμα κατέχει το Κογκρέσο το άλλο την Προεδρία) ως τον καλύτερο τρόπο για να [πίσω]
62. Ebenstein, σ. 232. [πίσω]
63. Klein, The Shock Doctrine , σ. 307. [πίσω]
64. Ό.π., σ. 299.[πίσω]
65. Ό.π., σ. 298. [πίσω]
66. Ό.π., σ. 355. [πίσω]
67. Ό.π., σ. 355. [πίσω]
68. Ό.π. pp. 15, 322. [πίσω]
69. Ό.π., σ. 322. [πίσω]
70. Ό.π., σ. 15. [πίσω]
71. Irving Kristol, «Reflections of a Neoconservative» (New York : Basic Books, 1983), σ.77· Irving Kristol, «The Neoconservative Persuasion», Weekly Standard, 25 Αυγούστου, 2003. [πίσω]
72. Klein, The Shock Doctrine, σ. 316. [πίσω]
73. Ό.π., σ. 140. [πίσω]
74. Milton Friedman, «Which Way for Capitalism?» Reason, Μάιος 1978. [πίσω]
75. Milton Friedman, Free to Choose 1: The Power of the Market , 1980. [πίσω]
76. Klein, The Shock Doctrine, σ. 286. [πίσω]
77. Friedman and Friedman, Two Lucky People, σ.593. [πίσω]
78. Klein, The Shock Doctrine, pp. 15, 231. [πίσω]
79. John Maynard Keynes, «Foreword to the German Edition,» General Theory, http://tmh.floonet.net/articles/foregt.html. Για την εκτίμηση της Klein στον Keynes δείτε Klein, σ.53–57. [πίσω]
80. Klein, The Shock Doctrine, σ. 456. [πίσω]
81. Ό.π., pp. 104, 443. [πίσω]
82. Ό.π., σ. 461.[πίσω]
83. Naomi Klein, «Bring Najaf to New York,» The Nation , September 13, 2004. Για να ασκήσουμε κριτική στην Κλάιν με τις δικές της μεθόδους θα μπορούσε κάποιος να πεί ότι οι Ευρωπαίοι ενάντια στην παγκοσμιοιοπόιηση, που είναι και φίλοι της, ονομάζονται ATTAC (σσ στα αγγλικά ΕΠΙΘΕΣΗ) [πίσω]
84. Στο βιβλίο της εξηγεί ότι η γνήσια δημοκρατία προϋποθέτει «δίκαιους κανόνες που εμποδίζουν μεγάλες επιχειρήσεις από το να αγοράζουν εκλογές» (The Shock Doctrine, σ. 134), που μάλλον υποννοεί το ότι χρειάζονται όρια στην ελευθερία του λόγου και του δικαιώματος του συνέταιρίζεσθαι για να επιτευχθεί ο δικός της επιθυμητός τύπος δημοκρατίας. [πίσω]
85. Fred Kaplan, «Blame Yeltsin», Slate ,2 Οκτωβρίου, 2007. [πίσω]
86. The Chamber of Deputies Resolution of August 22, 1973, http://www.josepinera.com/pag/pag_tex_quiebredemoc_en.htm.[πίσω]
87. Klein, The Shock Doctrine, σ. 64. [πίσω]
88. Ό.π., σ. 220.[πίσω]
89. Ό.π., pp. 405, 442.[πίσω]
90. James Gwartney και RobertLawson, Economic Freedom of the World 2005 (Vancouver: Fraser Institute, 2005). [πίσω]
91. Klein, The Shock Doctrine, σ. 252. [πίσω]
92. Shaohua Chen and Martin Ravallion, «Absolute poverty measures for the developing world, 1981–2004,» World Bank, March 2007. Αυτοί οι αριθμοί ίσως να πρέπει να αναθεωρηθούν προς τα κάτω μετά την αλλάγη τρόπου υπολογισμού της Παγκόσμιας Τράπεζας σε ότι αφορά την αγοραστική δύναμη με διάφορα νομίσματα. [πίσω]
93. United Nations, The Millennium Development Goals Report 2007 , σ. 26. [πίσω]
94. Klein, The Shock Doctrine, σ.424. Η πηγή της αναφέρει μόνο ότι οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν.[πίσω]
95. [πίσω]
96. [πίσω]

*Ο Johan Norberg είναι senior fellow στο Ινστιτούτο Cato και συγγραφέας, μεταξύ άλλων βιβλίων, του «Σε υπεράσπιση του παγκόσμιου καπιταλισμού»

Τη μετάφραση στα Ελληνικά επιμελήθηκαν οι: Σπύρος Ντόβας και Νίκος Χαραλάμπους, μέλη της Φιλελεύθερης Συμμαχίας¹.

Πηγή. http://e-rooster.gr/02/2012/3029

Το κέντρο δεν θα κρατήσει. Η άνοδος και η πτώση του φιλελευθερισμού

του Σαμίρ Αμίν*

Με αφορμή το βιβλίο του Immanuel Wallerstein, The Modern World System IV: Centrist Liberalism Triumphant, 1789–1914 (Berkeley: University of California Press, 2011), 396 σελίδες.

Η ανάλυση του Ιμάνουελ Βάλερστάιν στον τέταρτο τόμο της σειράς για το σύγχρονο παγκόσμιο σύστημα είναι απόλυτα συνεπής με τον τίτλο. Ο συγγραφέας έχει κάνει μια σημαντική ανάλυση της γέννησης και του επακόλουθου θριάμβου  του “φιλελεύθερου κέντρου” της Ευρώπης του 19 ου αιώνα. Δεν σκοπεύω να συνοψίσω το δημιουργικό έργο, οι θέσεις του οποίου υποστηρίζονται με ισχυρά επιχειρήματα.

Διαβάστε το και όποια κι αν είναι η γνώμη σας, θα μάθετε πολλά απ΄ αυτό. Θα αναδείξω τέσσερα μείζονα σημεία αυτής της συμβολής για να κατανοήσουμε τον κόσμο μας , τα εξής:

1) τη μεγάλη σημασία της Γαλλικής Επανάστασης

2)τη μακροχρόνια ιδεολογική και πολιτική σύγκρουση μέσω της οποίας εμφανίζεται η αποκρυστάλλωση του φιλελεύθερου κέντρου,

3) τον παραλληλισμό του Βαλερστάιν μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας,

4) τη γέννηση της κοινωνικής επιστήμης , που είναι ένα από βασικά παράγωγα του φιλελευθερισμού. Με αυτό τον τρόπο, προτείνω να συνεχίσουμε την εξελισσόμενη συζήτηση που συνέδεσε τον Βαλερστάιν με τους εκλιπόντες συναδέλφους μας Αντρέ Γκίντερ Φρανκ και Τζιοβάνι Αρίγκι και εμένα επί τέσσερις  δεκαετίες.

Η μεγάλη σημασία της Γαλλικής Επανάστασης

Συμμερίζομαι πλήρως την εκτίμηση για τη μεγάλη σημασία της Γαλλικής Επανάστασης  με τον Καρλ Μαρξ και τον Έρικ Χόμπσμπομ (και ελάχιστους άλλους!), μια εκτίμηση που σήμερα έχει γίνει μειοψηφικό ρεύμα στην ιστορική σκέψη, κάτω από τον ανταγωνισμό του μεταμοντέρνου ρεύματος που έχει αφιερωθεί στην υποτίμηση της σημασίας της , κυρίως προς όφελος της Αμερικανικής και της Αγγλικής.  Ωστόσο, η Γαλλική Επανάσταση  σηματοδότησε την πολιτική τροχιά των σύγχρονων καιρών πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη.
Κατά τη γνώμη μου, το πρώτο ζήτημα είναι η συνάρθρωση ανάμεσα στους ταξικούς αγώνες (με την ευρύτερη έννοια του όρου, π.χ. με όλες τις διαστάσεις των πολιτικών και ιδεολογικών εκφράσεών τους) , από τη μια, και στη σύγκρουση των “εθνών” (ή κρατών), από την άλλη, εν προκειμένω της Γαλλίας και της Αγγλίας, όσον αφορά τη διαμόρφωση της παγκόσμιας ιστορίας  — που γίνεται αντιληπτή ως συμπίπτουσα γενικά με την ανάπτυξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.

Τα ΤΟΡ 100 εξαγώγιμα προϊόντα και οι ΤΟΡ 100 αγορές για το 9μηνο του 2012

Με επέκταση σε νέες αγορές εκτός ΕΕ, αλλά και δυναμική από νέα εξαγώγιμα προϊόντα συντηρήθηκαν οι θετικοί ρυθμοί αύξησης των ελληνικών εξαγωγών στο 9μηνο του 2012, επιβεβαιώνοντας τις προβλέψεις του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων για την κατάρριψή ενός νέου ιστορικού ρεκόρ εξωστρέφειας σε δεύτερη, συνεχή χρονιά. Οι Τρίτες Χώρες, σε Αμερική, Ασία, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή απορροφούν μεγαλύτερες ποσότητες και αξίας ελληνικών προϊόντων, ενώ τα φρούτα-λαχανικά, τα φάρμακα, το αλουμίνιο, τα ψάρια και η ηλεκτρική ενέργεια, εξακολουθούν να αποτελούν εμπροσθοφυλακή της εξωστρέφειας, με νέα προϊόντα να προστίθενται στη λίστα των 100 πιο εξαγώγιμων προϊόντων της χώρας, σε σχέση με το 2011, σύμφωνα με τη σχετική έρευνα του ΠΣΕ και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών.

Όπως δήλωσε η Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων, κυρία Χριστίνα Σακελλαρίδη «αν το ρεκόρ εξωστρέφειας του 2011 αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη για όσους δεν είχαν συνειδητοποιήσει τη δυναμική των ελληνικών εξαγωγών, οι καλύτερες επιδόσεις των Ελλήνων Εξαγωγέων φέτος αποδεικνύονται ένα μικρό θαύμα, πίστης, επιμονής και αντοχών. Εν μέσω βαθιάς εγχώριας ύφεσης, με τις οικονομίες βασικών μας εμπορικών εταίρων στην ΕΕ, επίσης σε κρίση, με την Ελλάδα και την ευρωπαϊκή της προοπτική για μήνες στο στόχαστρο φημών και κινδυνολογίας και κυρίως με την τραγική έλλειψη ρευστότητας στην ελληνική αγορά, οι Έλληνες Εξαγωγείς κατάφεραν για μία ακόμη φορά, αυτό που μέχρι χθες φάνταζε ακατόρθωτο.

Οι αντοχές, όμως, στερεύουν και τα περιθώρια στενεύουν επικίνδυνα. Η συνέχιση και στο νέο έτος της αύξησης των εξαγωγών, του μοναδικού θετικού επί μία τριετία δείκτη της οικονομίας, διέρχεται από την οριστική και αποτελεσματική επίλυση των προβλημάτων ρευστότητας του κλάδου. Η άμεση καταβολή των επιστροφών ΦΠΑ, η αξιοποίηση του ΕΣΠΑ για τη στήριξη της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας και η υλοποίηση του χρονοδιαγράμματος μεταρρυθμίσεων από το αρμόδιο Υπουργείο Ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση του τραπεζικού συστήματος της χώρας και διεθνών οργανισμών, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις. Σε διαφορετική περίπτωση, χιλιάδες θέσεις εργασίας θα χαθούν, η ύφεση θα βαθύνει κατά 2 μονάδες περισσότερο από τα αναμενόμενα μεγέθη και θα εκτροχιαστούν τόσο οι δημοσιονομικοί στόχοι της χώρας, όσο και οι πιθανότητες απομείωσης του χρέους και ανάκαμψης της οικονομίας.

Οι θετικές εξελίξεις από την εκταμίευση της δόσης, τα σημάδια ανάκαμψης της εμπιστοσύνης των εταίρων, κυρίως των Ευρωπαίων και το υπαρκτό ενδιαφέρον για επενδύσεις και αγορές από Τρίτες Χώρες, προσφέρουν μία πολύτιμη ευκαιρία επανεκκίνησης της οικονομίας, στη βάση ενός νέου παραγωγικού-εξαγωγικού προτύπου».

Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη έρευνα του ΠΣΕ και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), στο 9μηνο του 2012 χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα πετρελαιοειδή, στο εννιάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2012, η αξία των εξαγωγών, ανήλθε στα 12.446,9 εκατ. ευρώ (15.942,3 εκ. δολάρια) έναντι 11.824,7 εκατ. ευρώ (16.617,2 εκ. δολάρια) κατά το ίδιο διάστημα του έτους 2011, σημειώνοντας αύξηση 5,3%.

Η διατήρηση της αύξησης των εξαγωγών εντός του ορίου των αρχικών προβλέψεων του ΠΣΕ για ετήσια αύξηση μεταξύ 4 και 6%, αποδίδεται στην αύξηση των εξαγωγών προς τις Τρίτες Χώρες σε ποσοστό 22,6%, έναντι μείωσης των εξαγωγών προς τις χώρες της ΕΕ κατά 3,3%. Πλέον το ποσοστό των ελληνικών εξαγωγών που απορροφάται από τις χώρες της ΕΕ διαμορφώνεται σε 61,5%, έναντι 38,5% του μεριδίου των Τρίτων Χωρών, αναλογία η οποία δείχνει τάση παγίωσης από την αρχή του έτους. Στο 9μηνο του 2011, το ποσοστό συμμετοχής των χωρών της ΕΕ στην απορρόφηση ελληνικών εξαγωγών ανέρχονταν στο 67%, έναντι 33% των Τρίτων Χωρών.

Οι 20 κυριότερες αγορές ελληνικών προϊόντων -9μηνο 2012

Σειρά κατάταξης α’ εννιαμήνου 2012	Σειρά κατάταξης α’ εννιαμήνου 2011	Χώρα	Αξία (εκατ. ευρώ)
1	1	ΙΤΑΛΙΑ	1.357,2
2	2	ΓΕΡΜΑΝΙΑ	1.296,8
3	3	ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ	805,8
4	4	ΚΥΠΡΟΣ	749,3
5	5	ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ	612,3
6	6	ΤΟΥΡΚΙΑ	544,7
7	9	Η Π Α	534,7
8	7	ΓΑΛΛΙΑ	458,3
9	8	ΡΟΥΜΑΝΙΑ	420,4
10	12	ΡΩΣΙΑ	343,6
11	10	ΟΛΛΑΝΔΙΑ	324,2
12	11	ΙΣΠΑΝΙΑ	296,7
13	13	ΑΛΒΑΝΙΑ	269,0
14	15	ΒΕΛΓΙΟ	251,2
15	14	ΑΛΓΕΡΙΑ	221,6
16	16	ΠΓΔΜ	206,1
17	18	ΚΙΝΑ	196,6
18	17	ΠΟΛΩΝΙΑ	195,3
19	40	ΒΟΣΝΙΑ-ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ	180,6
20	22	ΕΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ	176,1

Σημαντική είναι η άνοδος των εξαγωγών προς γεωγραφικές περιοχές που απορροφούν αξιοσημείωτο μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών, όπως οι χώρες της Β.Αμερικής (33,1%), η Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ) (25,1%) και η Μ.Ανατολή & Β.Αφρική (19,9%), οι υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ (Ισλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Τουρκία, 11,1%) ενώ και οι εξαγωγές προς τα Βαλκάνια προς τα Βαλκάνια εμφανίζουν –έστω και μικρότερη- αύξηση κατά 4,6%.

Συνέχιση της αυξητικής τάσης καταγράφεται και προς γεωγραφικές περιοχές με χαμηλότερο όγκο εξαγωγών, όπως οι Άλλες Αναπτυγμένες Χώρες (Ιαπωνία, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία) κατά 32,2%, η ΝΑ Ασία κατά 32%, η Κίνα κατά 28,8%, η Λατινική Αμερική κατά 70,1% και η Ινδία (6,9%). Αντίθετα, οριακή μείωση εμφανίζουν οι χαμηλές σε όγκο εξαγωγές των Χωρών Αφρικής (εκτός Β. Αφρικής) κατά -0,8%.

Για πρώτη φορά στην κατάταξη των 100 κυριότερων αγορών, σε σχέση με το 9μηνο του 2011, εμφανίζονται το Μπουτάν (46^η θέση), η Ακτή Ελεφαντοστού (74^η), το Μπενίν (79^ο), ο Παναμάς (80^ος), το Βιετνάμ (84^ο), η Κολομβία (89^η), το Μπαχρέιν (90^ο), το Αφγανιστάν (97^ο) και η Σρι Λάνκα (98^η).

Τα προϊόντα πρωταγωνιστές της ανόδου

Ως προς τη σύνθεση των εξαγωγών κατά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, και χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο συνολικός όγκος των πετρελαιοειδών, η αύξηση, προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τις αυξήσεις των εξαγωγών των πρώτων υλών κατά 58% και των αγροτικών προϊόντων κατά 8,4%.

Στασιμότητα (0,2%) καταγράφεται για την κατηγορία βιομηχανικά προϊόντα, ενώ αντίθετα οι εξαγωγές των χαμηλών σε αξία εξαγωγών της κατηγορίας Είδη & συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες (στις οποίες περιλαμβάνονται και τα εμπιστευτικά προϊόντα) μειώθηκαν κατά -14,5% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2011.

Στην κατάταξη των 100 πιο εξαγώγιμων ελληνικών προϊόντων, σε σχέση με το 9μηνο του 2011, ξεχωρίζουν οι ανοδικές κινήσεις του βάμβακος (7^η θέση), των τηλεφωνικών συσκευών (8^η), της ηλεκτρικής ενέργειας (10^η), της αλουμίνας (13^η) και συνολικά αρκετών προϊόντων των κλάδων των φρούτων-λαχανικών και δομικών υλικών.

Ως νέες καταχωρήσεις στην κατάταξη εμφανίζονται προϊόντα όπως: τσιμέντα clinkers, μαρμελάδες, αεροπλάνα, πεπόνια, φούρνοι, προϊόντα ζαχαροπλαστικής, δέρματα προβάτων, και χρυσός.

Σε επίπεδο υποκλάδων, κυριαρχούν ασφαλώς τα τρόφιμα-ποτά (με αξία εξαγωγών 2,27 δις ευρώ ή 18,25% του συνόλου), ενώ ακολουθούν τα δομικά υλικά (1,91 δις ή 15,36%), τα μηχανήματα-οχήματα-εξοπλισμοί (913 εκατ. ευρώ, ή 7,33%), τα φάρμακα-καλλυντικά (763 εκατ. ευρώ, ή 6,13%). Την 5^η θέση των υποκλάδων, με αξία εξαγωγών 384 εκατ. ευρώ και ποσοστό 3,09% μοιράζονται τα Ορυκτά-Πρώτες Ύλες και τα προϊόντα Ένδυσης-Κλωστοϋφαντουργίας.

Τα 20 κυριότερα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα – 9μηνο 2012

Σειρά κατάταξης α’ εννιάμηνο 2012	Σειρά κατάταξης α’ εννιάμηνο 2011	Κωδ. ΤΤΔΕ	Περιγραφή προϊόντος	Αξία (εκατ. ευρώ)
1	2	54293	Φάρμακα,  με μορφή δόσεων για λιανική πώληση	459,0
2	1	68423	Πλάκες, ταινίες και φύλλα αλουμινίου (>0,2mm)	428,0
3	3	03418	Ψάρια, νωπά ή διατηρημένα με απλή ψύξη	340,9
4	4	68271	Σωλήνες κάθε είδους	257,7
5	6	05679	Λαχανικά, παρασκευασμένα, όχι κατεψυγμένα	225,5
6	7	02499	Τυριά (Φέτα-Κεφαλοτύρι)	214,4
7	34	26310	Βαμβάκι	206,2
8	18	76411	Τηλεφωνικές συσκευές συνδρομητών	195,3
9	8	05895	Βερύκοκα, κεράσια και ροδάκινα	193,9
10	5	67621	Ράβδοι από σίδηρο ή χάλυβες,  που  έχουν απλώς ελαθεί	190,7
11	24	35100	Ηλεκτρική ενέργεια	183,2
12	9	42141	Παρθένο λάδι	178,8
13	48	28520	Αλουμίνα (οξείδιο του αργιλίου)	174,3
14	14	12110	Καπνά χωρις αφαιρεση των μισχων	164,6
15	12	84831	Είδη από γουνοδέρματα	149,1
16	10	68412	Κράματα αργιλίου	145,0
17	16	77316	Αλλοι ηλεκτρικοί αγωγοί (<1000V)	144,9
18	13	12220	Τσιγάρα που περιέχουν καπνό	141,7
19	22	05793	Φρούτα με κουκούτσια	139,4
20	17	68424	Φύλλα  και  ταινίες από αργίλιο (<0,2mm)	121,5

Οι εισαγωγές

Σε ότι αφορά τις εισαγωγές στο πρώτο εννιάμηνο του 2012, καταγράφεται συνέχιση των πτωτικών τάσεων και νέα υποχώρηση κατά -8,7%, με την αξία τους να διαμορφώνεται σε 22.501,8 εκ. € έναντι 24.655,6 εκ. € στο αντίστοιχο εννιάμηνο του 2011, εξαιτίας της ύφεσης και της συνεχιζόμενης μείωσης της εγχώριας κατανάλωσης στην Ελλάδα. Η μείωση των εισαγωγών θα ήταν σημαντικά μεγαλύτερη, αν δεν καταγράφονται σημαντικές εισαγωγές πλοίων από την Κορέα, γεγονός που κατατάσσει πλέον την ασιατική χώρα, 3^ο μεγαλύτερο προμηθευτή της Ελλάδας, συνολικά.

Ως αποτέλεσμα της αύξησης των εξαγωγών και της μείωσης των εισαγωγών, ενισχύεται η τάση περιορισμού του εμπορικού ελλείμματος σε 10.054,9 εκ.€ από 12.830,9 εκ.€ στο εννιάμηνο του 2011, ήτοι μείωση κατά 21,6%.

Πηγή. http://www.economist.gr

Η επενδυτική ζήτηση έχει καταβαραθρωθεί.

Γράφει ο Κώστας Μελάς

Η  επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας δεν γίνεται απλά με ρητορείες  και  υποσχέσεις περί αποκατάστασης της εμπιστοσύνης  στους ξένους και εγχώριους επενδυτές. Μια οικονομία με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας ,η οποία έχει υποστεί απώλειες εισοδήματος περίπου 40 δις ευρώ σε τέσσερα έτη  και για το προσεχές έτος αναμένεται να υποστεί  ακόμη απώλεια περίπου 10 δις ευρώ ενώ έχουν καταβαραθρωθεί όλα τα μακροοικονομικά της μεγέθη , ακόμη και εκείνα τα οποία υποτίθεται ότι θα σήκωναν το βάρος της μεγέθυνσης (βλέπε : εξαγωγές) , όταν  έχει επέλθει απαξίωσης του παραγωγικού δυναμικού της χώρας  κάτι το οποίο αποτυπώνεται με την καταστροφή περίπου 800.000 θέσεων εργασίας μέσα σε μία τετραετία και την εκτίναξη του ποσοστού ανεργίας   στο 25,7% το Σεπτέμβριο του 2012 (1230918 άτομα) είναι αρκετά δύσκολο να βγει από αυτή την κατάσταση  έχοντας κατά νου να «διορθώσει» τις υποτιθέμενες  ατέλειες της από την πλευρά της προσφοράς.

Οι  παραπάνω διορθώσεις ουσιαστικά κατακρημνίζουν και στέλνουν στα τάρταρα τη ζήτηση ,άλλωστε αυτό είναι γνωστό και χιλιοειπωμένο , με άμεσο αποτέλεσμα οι «διορθώσεις» να μην έχουν τελειωμό μια και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ο οποίος σπρώχνει την οικονομία όλο και περισσότερο προς την ύφεση. Πως σπάει ο συγκεκριμένος κύκλος; Μα απλά με την τόνωση της ζήτησης (επενδυτικής και καταναλωτικής). Δηλαδή θα πρέπει πάση θυσία σε μια οικονομία να αυξηθούν : οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου , είτε η εγχώρια καταναλωτική ζήτηση είτε οι εξαγωγές. Στην οικονομία δεν υπάρχουν θαύματα.

Το βασικό ερώτημα είναι στην περίπτωσή μας το ακόλουθο: η ζήτηση σε μια οικονομία θα αναπτυχθεί μόνη της; Αν  η απάντηση είναι ναι σε τι επίπεδο θα ανέλθει ώστε να καλύψει την προσφορά ; Σε πόσο χρονικό διάστημα θα γίνει αυτό  ; Ο απαιτούμενος  χρόνος που χρειάζεται για να αναπτυχθεί η ζήτηση προκαλεί παρενέργειες οι οποίες προκαλούν υψηλά  κόστη στην οικονομία ; Πόσο μπορεί να αντέξει η οικονομία και η κοινωνία περιμένοντας την ανάκαμψη της ζήτησης σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μειωθεί η καλπάζουσα  ανεργία  ; Μήπως μέχρι τότε θα είμαστε όλοι νεκροί; Ή με άλλα λόγια, θα έχουμε παραδώσει τα πάντα σε αυτό το ανόητο δόγμα της «ελεύθερης» αγοράς και του «ελεύθερου» εμπορίου;

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα έχουν απαντηθεί εδώ και πολύ καιρό. Οι απαντήσεις είναι γνωστές.

Είναι δυστυχία παλιές και εξόφθαλμα λανθασμένες απόψεις μιας ξεπερασμένης αλλά συνεχώς παρούσας οικονομικής σχολής, να υποσκάπτουν  με τέτοιο τρόπο το παρόν και το μέλλον  λαών και κοινωνιών   εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των ολίγων και των δυνατών. Η οικονομική επιστήμη  ασκείται για να βρει τρόπους ελαχιστοποίησης του κοινωνικού  κόστους και ως εκ τούτου μεγιστοποίησης του κοινωνικού οφέλους όχι για την εξυπηρέτηση του οφέλους των ολίγων.   Για αυτά θα επανέλθουμε .

Ας ασχοληθούμε λίγο με την επενδυτική ζήτηση  στην ελληνική οικονομία δεδομένου ότι η ελληνική κυβέρνηση στηρίζει τις ελπίδες για ανάκαμψη κυρίως σε αυτή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία ( ΕΛΣΤΑΤ 12.2012) η πορεία του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου έχει συρρικνωθεί σε απίστευτα μεγάλο βαθμό (Πίνακας 1).

Πίνακας 1

Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου

Σε δις ευρώ.

Έτος	Αξία σε τρέχουσες τιμές	ΑΕΠ σε αγοραίες τιμές	% ΑΕΠ
2000	31,778	136,281	23,3
2001	33,979	146,468	23,2
2002	34,937	156,615	22,2
2003	42,205	172,431	24,5
2004	41,697	185,266	22,5
2005	41,332	193,050	21,4
2006	51,419	208,622	24,6
2007	59,631	223,160	26,7
2008	52,607	233,198	22,6
2009	45,932	231,081	19,8
2010	39,185	222,151	17,6
2011	31,592	208,532	15,1
2012 (Εννεάμηνο)	16,044	146,242	11,0

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ , Η Ελληνική Οικονομία , Δεκέμβριος 2012.

Με μια απλή ανάγνωση του πίνακα εύκολα συνάγεται ότι η μείωση των ακαθάριστων επενδύσεων παγίου κεφαλαίου έχει  υποδιπλασιασθεί και ακόμη περισσότερο την συγκεκριμένη περίοδο .  Η  δραματική μείωση  παρατηρείται την περίοδο 2010-2012. Μάλιστα το έτος 2012 η μείωση είναι δραματική. Αυτή την δραματική μείωση χρειάζεται κάποιος να μας πει με ποιο τρόπο και σε πόσο χρόνο θα μπορέσει η ελληνική οικονομία να υποκαταστήσει. Διότι είναι δύσκολο να κατανοήσει ο οποιοσδήποτε πως θα επέλθει χωρίς επενδύσεις η σταθεροποίηση της οικονομίας.

Πηγή : http://www.kostasmelas.gr/2012/12/blog-post_20.html

10 Ειδεχθή εγκλήματα που συγκλόνισαν το πανελλήνιο

Δολοφόνοι που άφησαν πάνω στα θύματά τους έντονα τα ίχνη των στυγερών τους πράξεων, εγκλήματα που χαρακτηρίστηκαν από τη φρικαλεότητά τους, έμειναν στην ιστορία χαρακτηρισμένα ως “ειδεχθή”

των Κώστα Καντούρη, Αριστείδη Μάτιου

Η υπόθεση της Σαντορίνης*, με πρωταγωνιστή έναν 31χρονο μάγειρα και τραγικό του θύμα την 25χρονη σύζυγό του, ήταν ένα απ’ αυτά που προκάλεσε σοκ στο πανελλήνιο, ειδικά για την αγριότητα της πράξης.
Από τη δράση του φοιτητή της Νομικής Θεόφιλου Σεχίδη στη Θάσο, που έγινε “συλλέκτης” των κεφαλιών της οικογένειάς του, μέχρι το έγκλημα της Ρεντίνας με θύμα έναν δημοτικό υπάλληλο αλλά και την άγρια δολοφονία του ηθοποιού Νίκου Σεργιαννόπουλου, που έγινε πρόσφατα, συγκεκριμένες υποθέσεις προκάλεσαν το έντονο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινής γνώμης.
Παράλληλα και οι ειδικοί επιστήμονες ασχολούνται με την ψυχολογία των συγκεκριμένων δολοφόνων, οι πράξεις των οποίων ήταν ιδιαίτερα αποτρόπαιες.

1. ΞΕΚΛΗΡΙΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ
Η ανατριχιαστική ιστορία του 24χρονου φοιτητή Νομικής από την Καβάλα Θεόφιλου Σεχίδη είχε κάνει τον γύρο του κόσμου. Ήταν Αύγουστος του 1996, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο νεαρός είχε δολοφονήσει τον 55χρονο πατέρα του Δημήτρη, την 50χρονη μητέρα του Ελένη, την 32χρονη αδελφή του Ερμιόνη, την 75χρονη γιαγιά του Ερμιόνη και τον θείο του Βασίλη, 57 χρόνων.
Η πενταπλή δολοφονία είχε διαπραχθεί στις 19 και 20 Μαΐου 1996. Ο Σεχίδης δολοφόνησε τα μέλη της οικογένειάς του, στη συνέχεια τεμάχισε τα πτώματά τους, τα τοποθέτησε σε πλαστικές σακούλες και τα μετέφερε με το αυτοκίνητό του με φεριμπόουτ στην Καβάλα, όπου τα εξαφάνισε στο σκουπιδότοπο της Νέας Κάρβαλης. “Τους ξέκανα πριν με ξεκάνουν”, είχε πει τότε στους αστυνομικούς. “Tους σκότωσα, γιατί δεν μου αποκάλυπταν ποια ήταν η πραγματική μου μητέρα”, δήλωσε στο δικαστήριο, που τον καταδίκασε πέντε φορές ισόβια.
Κυνικός μέχρι την τελευταία στιγμή της ανάκρισης, εξέπληξε μέχρι και τους αστυνομικούς με την ψυχρότητα με την οποία αντιμετώπιζε όσα έκανε. “Τι ήταν η πέμπτη, αφού είχαν σκοτώσει τους τέσσερις”, είχε πει για τη γιαγιά του.

2. ΤΗΝ ΕΚΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Ενα “σατανικό ζευγάρι” ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία έστησε ολόκληρη φρικιαστική επιχείρηση, παίρνοντας την ιδέα από… αστυνομική ταινία. Παραπλάνησαν την 39χρονη Σκοπιανή Βιολέτα Βελιανόφσκα ότι ήθελαν να την απασχολήσουν στο εστιατόριό τους στη Γερμανία και την επιβίβασαν στο αυτοκίνητό τους.
Το Νοέμβριο του 2003, στην εθνική οδό Έδεσσας – Φλώρινας, αφού την υπνώτισαν, έβαλαν φωτιά και την έκαψαν ζωντανή, μπροστά στα μάτια του 17χρονου γιου τους. Στη συνέχεια ο βασικός κατηγορούμενος Νικόλαος Γκεσόπουλος υποστήριξε στην αστυνομία ότι η νεκρή ήταν η σύζυγός του, που έπεσε θύμα τροχαίου, “αναγνώρισε” μάλιστα στο νεκροτομείο το πτώμα της τόσο ο ίδιος όσο και ο γιος του. Σκοπός τους κατηγορήθηκαν ότι ήταν να εισπράξουν 1.500.000 ευρώ, ποσό για το οποίο είχε ασφαλιστεί η σύζυγός του, Μαρία Γκεσοπούλου, η οποία μετά το στυγερό έγκλημα κρύφτηκε στο πατρικό σπίτι της οικογένειας στους Λόφους της Φλώρινας.
Το έγκλημα αποκαλύφτηκε από τον ίδιο τον Γκεσόπουλο, ο οποίος από τη φωτιά που έβαλε κάηκε στο χέρι και στη συνέχεια ομολόγησε, επιρρίπτοντας τις ευθύνες του σατανικού σχεδίου στη γυναίκα του. Και οι δύο καταδικάστηκαν και είναι στη φυλακή.

3. ΑΓΡΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΣΤΟ ΕΝΕΧΥΡΟΔΑΝΕΙΣΤΗΡΙΟ
“Μετά τη δεύτερη μαχαιριά, δεν μπορούσα να καταλάβω τι έκανα, με είχε πιάσει αμόκ”. Ο βασικός κατηγορούμενος για τη δολοφονία της 26χρονης Λευκοθέας Τσενικίδου ομολόγησε με κυνικό τρόπο τη δολοφονία της νεαρής, που εξιχνιάστηκε σχεδόν δύο χρόνια μετά την τέλεσή της, το βράδυ της 22ας Φεβρουαρίου 2002.
Η 26χρονη βρέθηκε με 19 μαχαιριές, κυρίως στο λαιμό και στο υπόλοιπο σώμα της, μέσα στο ενεχυροδανειστήριο του πατέρα της, στον ημιώροφο της πολυκατοικίας στην οδό Εγνατία 12, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η υπόθεση είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο για την πρωτοφανή αγριότητα του εγκλήματος.
Το κίνητρο των δύο δραστών ήταν η ληστεία, όπως αποκαλύφτηκε μετά τη σύλληψή τους, αφού εντοπίστηκαν τα στοιχεία ταυτότητάς τους από ένα δακτυλικό αποτύπωμα που άφησαν στη γυάλινη πόρτα του καταστήματος. Οι ίδιοι ομολόγησαν πως έπεισαν την κοπέλα να ανοίξει στην ασφαλισμένη πόρτα του καταστήματος, προσποιούμενοι τους πελάτες.
Ωστόσο, αρχικά εξετάστηκε το ενδεχόμενο το κίνητρο των δραστών να ήταν άλλο και ειδικά να πρόκειται για ψυχοπαθή δολοφόνο.

4. ΤΕΜΑΧΙΣΕ ΤΗΝ ΕΓΚΥΟ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ
Εγκυος στον όγδοο μήνα της ήταν η 25χρονη Ουκρανή Ελένα Σατούλοβα, που δολοφονήθηκε από τον 24χρονο γεωργιανό σύντροφό της Χριστοφόρ Παρασκευόφ το Δεκέμβριο του 2004 στους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης.
Ενας οικογενειακός καβγάς ήταν αρκετός για τον Γεωργιανό να σφάξει την άτυχη γυναίκα μέσα στο διαμέρισμά τους. Στη συνέχεια τεμάχισε το πτώμα, κόβοντας το κεφάλι και τα χέρια της, τα οποία πέταξε στον Αλιάκμονα και μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί. Στόχος του ήταν να εξαφανίσει καθετί αναγνωρίσιμο (δακτυλικά αποτυπώματα και πρόσωπο), για να μη βρεθούν ποτέ τα στοιχεία ταυτότητας του θύματος.
Το υπόλοιπο σώμα, που μετέφερε μέσα σε σακούλες σκουπιδιών, πέταξε σε χωματερή του Αιγινίου Πιερίας, όπου το βρήκαν τυχαία δύο Ρουμάνοι που έμεναν κοντά και ειδοποίησαν την αστυνομία. Ο αλλοδαπός εντοπίστηκε και συνελήφθη, καθώς συγγενείς του που έμεναν στην Κατερίνη αποκάλυψαν τη σχέση του με την 25χρονη. Ο ίδιος ομολόγησε αποκαλύπτοντας ότι κίνητρο του εγκλήματος ήταν μια διαφωνία που είχε με τη σύντροφό του.

5. ΑΝΑΖΗΤΟΥΣΕ ΣΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ ΤΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ
“Ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής μου. Όταν μου είπε πως θα χωρίζαμε, λίγες ημέρες πριν παντρευτούμε, έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου”, είχε πει ο 23χρονος Γιώργος Σκιαδόπουλος, ο ναυτικός που δολοφόνησε την 30χρονη Ελληνοαμερικανίδα Τζούλι Μαρί Σκάλι.
Στις 8 Ιανουαρίου 1999 ο Σκιαδόπουλος στραγγάλισε το πρώην μοντέλο, έκοψε το κεφάλι, έβαλε το σώμα σε μια βαλίτσα και το πέταξε σε λίμνη της Καβάλας. Εκοψε το κεφάλι της αρραβωνιαστικιάς του με πριόνι, επειδή δεν χωρούσε στη βαλίτσα, και το πέταξε για να μη βρεθεί ποτέ. Χαρακτηριστικό του σφοδρού έρωτα που έτρεφε για την Αμερικανίδα ήταν, σύμφωνα με τον ίδιο, το γεγονός ότι παράτησε την καριέρα του, για να εξασκήσει το επάγγελμα του οδηγού ταξί, ώστε να είναι συνεχώς κοντά της.
Eπί 18 μέρες ο μηχανικός του εμπορικού ναυτικού προσπαθούσε να κρύψει το φοβερό του έγκλημα. Μάλιστα, έβγαινε τότε στα τηλεοπτικά κανάλια από το κέντρο της Αθήνας και εκλιπαρούσε να τον βοηθήσουν να βρεθεί η σύντροφός του.

6. ΟΙ ΣΑΤΑΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΛΗΝΗΣ
Ήταν παραμονές Πρωτοχρονιάς του έτους 1994, όταν αποκαλύφθηκε η υπόθεση των “σατανιστών της Παλλήνης”, που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Η “σατανική τριάδα”, στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, κατηγορήθηκε ότι αποπλανούσε νεαρά κορίτσια, μεταξύ των οποίων και ανήλικα, και όλοι μαζί επιδίδονταν σε ομαδικά σεξουαλικά όργια και τελετές μαύρης μαγείας.
Στις 27 Αυγούστου 1992 οι τρεις τους οδήγησαν τη 14χρονη Δώρα Συροπούλου σε ερημική τοποθεσία στη Σέσι Κορωπίου. Ο Κατσούλας και ο Δημητροκάλλης έγδυσαν τη μικρή, της φόρεσαν χειροπέδες και την υποχρέωσαν να γονατίσει κρατώντας ένα κερί. Στη συνέχεια τη χτύπησαν με ένα ξύλο στο κεφάλι, αλλά εκείνη διατήρησε τις αισθήσεις της, για να τη στραγγαλίσουν αργότερα. Όταν βεβαιώθηκαν πως η κοπέλα είχε πεθάνει, ασέλγησαν πάνω στο πτώμα της και μετά το περιέλουσαν με βενζίνη και έβαλαν φωτιά. Επόμενο θύμα τους ήταν η Γαρυφαλλιά Γιούργα, την οποία πλησίασαν τη Μεγάλη Τετάρτη, 14 Απριλίου 1993, και προσποιούμενοι τους αστυνομικούς της ζήτησαν να μπει στο αυτοκίνητό τους και να τους ακολουθήσει. Η τύχη της ήταν ίδια με αυτή της Δώρας Συροπούλου.

7. ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΗΘΟΠΟΙΟΥ
Συγκλονισμένος παραμένει ο χώρος της έβδομης τέχνης από τη στυγνή δολοφονία του ηθοποιού Νίκου Σεργιαννόπουλου, που βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του με 21 μαχαιριές στις 4 Ιουνίου. Το πάρτι που προηγήθηκε με τη συμμετοχή φίλων του, οι τελευταίες περιπέτειες που είχε με την αστυνομία, καθώς ήταν χρήστης ναρκωτικών, αλλά ειδικά η επιτυχημένη καριέρα του ήταν αρκετά για να προκαλέσουν το έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την τύχη του ηθοποιού από τη Δράμα.
Κατηγορούμενος για τη δολοφονία είναι 30χρονος Γεωργιανός, ο οποίος κατάφερε και έμεινε κρυμμένος για σχεδόν δύο μήνες, μέχρι που επέστρεψε στα στέκια του, στην πλατεία Βικτορίας. Οι αστυνομικοί, που παρακολουθούσαν στενά την περιοχή, όντας σίγουροι ότι θα εμφανιζόταν, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στην Ασφάλεια Αττικής, όπου ομολόγησε τη δολοφονία του διάσημου ηθοποιού. Στην απολογία του ισχυρίστηκε πως ο ηθοποιός ήταν αυτός που του πρότεινε να πάει στο σπίτι του και εκείνος πρώτος του προέταξε το μαχαίρι, γι’ αυτό αντέδρασε. Στη συνέχεια αναστάτωσε το σπίτι, ώστε να μπερδέψει τους αστυνομικούς και να το εμφανίσει σαν ληστεία, και έφυγε.

8. ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΖΗΛΙΑΣ
Σε έναν κάδο σκουπιδιών, στην οδό Αιλιανού 12, στα Κάτω Πατήσια, βρέθηκε τεμαχισμένη στις 25 Ιουνίου 1987 η 18χρονη Ζωή Γαρμανή. Τα τεμαχισμένα μέλη της νεαρής είχε βρει στον κάδο απορριμμάτων ένας συλλέκτης, ο Κώστας Βουζίκας, ο οποίος έψαχνε, όπως είχε πει, για γραμματόσημα. Το κεφάλι της κοπέλας βρέθηκε σε άλλο σημείο, επί της οδού Αχαρνών και Πιπίνου.
Ο 27χρονος τότε σύζυγός της Παναγιώτης Φραντζής, τότε φοιτητής της ΑΣΟΕΕ και πλασιέ, δεν παραδέχτηκε ποτέ ότι σκότωσε τη γυναίκα του, αλλά υποστήριξε ότι η σύζυγός του είχε τραυματισθεί μετά από έντονο καβγά. “Έσπρωξα τη Ζωή, η οποία έπεσε πάνω στην ντουλάπα και εκεί άφησε την τελευταία της πνοή. Φοβήθηκα και, προκειμένου να αποφύγω τις συνέπειες, τεμάχισα το πτώμα της”, είχε πει. Ωστόσο, ο ιατροδικαστής στην έκθεσή του είχε υποστηρίξει τότε ότι η κοπέλα έφερε ίχνη στραγγαλισμού. Το κίνητρο, όπως είχε ειπωθεί, ήταν η παθολογική ζήλια του Παναγιώτη Φραντζή, ο οποίος παραδόθηκε μόνος του στις αρχές, όταν βρέθηκαν τα τεμαχισμένα μέλη.

9. ΣΤΗΝ ΑΓΧΟΝΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ
Μυστήριο εξακολουθεί να καλύπτει τη δολοφονία του 48χρονου γραμματέα του δήμου Εγνατία Κοσμά Βακουφάρη τον Απρίλιο του 2004, καθώς μέχρι σήμερα η αστυνομία δεν έχει βρει κανένα ίχνος των δραστών. Ο άτυχος γραμματέας βρέθηκε απαγχονισμένος σε ερημική περιοχή στη Ρεντίνα, ενώ οι δράστες είχαν κόψει τα τέσσερα δάχτυλα του ενός χεριού του. Ο ιατροδικαστής είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο αυτοκτονίας, επισημαίνοντας πως οι δολοφόνοι ήταν αυτοί που τον κρέμασαν.
Οι έρευνες για τον εντοπισμό των δραστών είχαν στραφεί κυρίως σε Αλβανούς που είχαν δοσοληψίες με το δήμο όπου εργαζόταν ο 48χρονος για τη διεκπεραίωση των προσωπικών τους εγγράφων για τη νομιμοποίησή τους. Από την αγριότητα του εγκλήματος θεωρήθηκε πως οι δράστες ήθελαν να στείλουν μήνυμα πως ήταν πράξη αντεκδίκησης.

---

Ποια είναι η ψυχολογική εικόνα του δράστη ενός εγκλήματος που συνταράσσει και προκαλεί τη φρίκη και τον αποτροπιασμό της κοινωνίας

Γράφει ο Τηλέμαχος Φιλιππίδης ομότιμος καθηγητής Ποινικού Δικαίου ΑΠΘ και Δικαστικής Ψυχολογίας

Καταρχήν κάθε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, δηλαδή αφαίρεση της ζωής, που είναι το ύπατο έννομο αγαθό του ανθρώπου, είναι πράξη απεχθής, πράξη μισητή, προκαλούσα την αποστροφή.
Τη φρίκη όμως και τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης προκαλεί η ιδιαζόντως απεχθής ανθρωποκτονία, κατά την οποία ο δράστης ενεργεί με βάναυση αγριότητα ή ο δράστης με σκληρή και ανηλεή διάθεση προκαλεί βαρείς σωματικούς πόνους ή αφόρητους ψυχικούς βασανισμούς στο θύμα! Επίσης όταν ο δράστης ενεργεί κατά θύματος ανυπόπτου ή μη δυναμένου να αμυνθεί (επικράτησε κατά τις τελευταίες δεκαετίες ή απεχθής πράξη να λέγεται “ειδεχθής”. Ο όρος δεν είναι απολύτως εύστοχος, διότι ειδεχθής σημαίνει δυσειδής, δύσμορφος, με αποκρουστική όψη).

Δράστες αυτών των εγκλημάτων είναι συνήθως οι συναισθηματικώς ψυχροί εγκληματίες. Είναι οι τελούντες το έγκλημα εν ψυχρώ κατά παραγγελία και επί χρήμασι. Είναι επίσης οι αδίστακτοι, οι οποίοι σκέπτονται μόνον το προσωπικό όφελος, δεν υπολογίζουν φραγμούς, είναι εντόνως εγωκεντρικοί, ουδαμώς επηρεάζονται από νουθεσίες, συμβουλές ή προτροπές (τις οποίες σκοπίμως απωθούν) και στερούνται παντελώς αλτρουιστικών συναισθημάτων. Στην κατηγορία αυτή μπορεί να υπαχθούν και οι φανατικοί εγκληματίες.

Τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης προκαλούν και οι ανθρωποκτονίες που τελούνται από σαδιστική ή ψυχανώμαλη ροπή (φινολαγνεία).
Όλοι αυτοί οι δράστες ψυχολογικώς εμφανίζουν πλήρη αναλγησία και απάθεια έναντι του θύματος. Βεβαίως κατέχονται από κάποια διέγερση, την οποίαν έχουν όλοι οι άνθρωποι, όταν εκτελούν κάποιο σημαντικό έργο.
Χαρακτηριστικό όλων αυτών των δραστών είναι ότι μετά την πράξη δεν επιδεικνύουν ειλικρινή μεταμέλεια.
Αντιθέτως, ειλικρινή μεταμέλεια επιδεικνύουν οι δράστες ιδιαζόντως απεχθών ανθρωποκτονιών, οι τελούντες την πράξη “εν βρασμώ ψυχικής ορμής” (ή σε “κοχλάζουσα έξαψη της οργής”, όπως λέγει ο βαυαρικός ποινικός κώδιξ, από τον οποίον περιλάβαμε τη διάταξη). Είναι μια πρωτόγονη εκρηκτική αντίδραση ή πρωτόγονη βραχυκυκλωτική αντίδραση, η οποία παραλύει τις ανασχετικές δυνάμεις του ανθρώπου και παρακάμπτεται το λογικό στοιχείο και εκδηλώνεται με μεγάλη ταχύτητα και σφοδρότητα. Εκδηλώνεται δε και επί του κανονικού ψυχολογικώς ανθρώπου, δηλ. του πνευματικώς – ψυχικώς υγιούς ανθρώπου και προκαλεί παροδικώς διατάραξη της συνειδήσεως.

Ο δράστης εν βρασμώ ψυχικής ορμής ενεργεί συνήθως φανερά (δεν δρα υπούλως) και μετά την πράξη παραδίδεται οικειοθελώς στις αρχές.
Αξίζει να σημειωθούν και ορισμένα εγκλήματα, που εσχάτως συντάραξαν την κοινή γνώμη. Ο δράστης πλήττει το θύμα με δεκάδες μαχαιριές. Συνεχίζει να μαχαιρώνει το θύμα του με σφοδρότητα και μανία και όταν ακόμη έχει επέλθει ο θάνατος.
Συνήθως ο κανονικός άνθρωπος, όταν δει να εκτινάσσεται το αίμα, κλονίζεται και εγκαταλείπει την προσπάθεια.
Ενώ οι στυγεροί φονείς επί τη θέα του ασπαίροντος σώματος και του ρέοντος αίματος καταλαμβάνονται από ένα είδος μέθης και ψυχικής ευφορίας. Το φρικιαστικό αυτό φαινόμενο η εγκληματολογία το ονομάζει “το σύνδρομο της μέθης επί τη θέα του αίματος”.

Τέλος, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η εγκληματικότης των ψυχασθενών δεν είναι μεγαλύτερη από τη συνήθη εγκληματικότητα.
Ειδικότερα επί μανιοκαταθλιπτικής ψυχώσεως, η μελαγχολία και η κατάθλιψη σπανίως γίνεται αιτία εγκλημάτων. Ο πάσχων βεβαίως έχει ροπή προς αυτοκτονία (αυτοαφανισμό), οσάκις δε οδηγείται προς το φόνο σκοτώνει συνήθως μέλη της οικογενείας του ή προσφιλή πρόσωπα όχι από μίσος αλλά ένεκα της αγάπης του προς αυτά, διά να τα απαλλάξει από τη δυστυχία τους, όπως νομίζει στα παραληρήματά του. Και εν συνεχεία αυτοκτονεί.
Στην περίπτωση της σχιζοφρένειας υπάρχουν βεβαίως βίαιες παρορμήσεις, έντονες ψυχοκινητικές εκδηλώσεις, ψευδαισθήσεις και παραλυτικές ιδέες, αλά οι εκδηλώσεις αυτές είναι τόσο καταφανείς, ώστε ο πάσχων τελεί κατά κανόνα υπό επίβλεψη.
Στο τραγικό περιστατικό της Σαντορίνης δεν υπήρχε δυστυχώς η επιβαλλομένη και εκ της νομοθεσίας επίβλεψη. Η λανθάνουσα κρίση εξερράγη αιφνιδίως.

Πηγή: http://www.makthes.gr/news/reportage/22353/

*Το άρθρο αναφερόταν στην στυγερή δολοφονία της 25χρονης δασκάλας Αδαμαντίας Καρκαλή από τον 31χρονο Αθανάσιο Αρβανίτη τον Αύγουστο του 2008, όταν την αποκεφάλισε. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_05/08/2008_280160

Σ.α.γ.: Επειδή το Εγκλημα δεν έχει χρώμα,ράτσα και θρησκεία και λόγω αυτού του τρομερού περιστατικού στην Ξάνθη, είχα χρέος να υπενθυμίσω.Διάβασα πάλι φλύαρα,παιδαριώδη,βλακώδη σχόλια και απόψεις στο διαδίκτυο.Τα ειδεχθή εγκλήματα,δυστυχώς,δεν έχουν τέλος.Επέλεξα να βάλω μόνο μία φωτογραφία,αυτή του Παναγιώτη Φραντζή.Ηταν ένα έγκλημα που,τότε,με είχε κυριολεκτικά συγκλονίσει.Είχε γίνει μέσα στη γειτονιά μου…

Η Ελληνική Ανταγωνιστικότητα και η Λαϊκή Αγωνιστικότητα

Γράφει ο Αμετανόητος

Στον Γύρο του Μαρόκου, που συντελέστηκε στις 11-4-1994, στα πλαίσια της GATT, τον μετέπειτα Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου,(ΠΟΕ) δύο παγκόσμιοι εμπορικοί κλάδοι, που απασχόλησαν τα τότε μέλη-Κράτη ήταν η Κλωστοϋφαντουργία και τα Οπτικοακουστικά μέσα. Επρεπε να αρθούν όλα τα δασμολογικά εμπόδια και οι δεσμεύσεις για ένα ελεύθερο Διεθνές Εμπόριο… έπρεπε να «ανοίξουν» την αγορά.
Στην ουσία,οι Ισχυροί ήθελαν να «παίξει μπάλλα» η Κίνα στην κλωστοϋφαντουργία και να κυριαρχήσει το Χόλυγουντ σε όλες τις τηλεοράσεις του πλανήτη…

Η Γερμανία ήταν βέβαια από τότε σημαντικότατος Παγκόσμιος Παίκτης.
Το 1992 ήταν ο 2ος μεγαλύτερος Εξαγωγέας μετά την Αμερική.
Η Αμερική εξήγαγε 456δις δολλάρια και η Γερμανία 362δις.
Μόνο το γερμανικό κρατίδιο της Ρηνανίας-Βεστφαλίας με μόλις 16εκ. κατοίκους είχε μεγαλύτερες εξαγωγές από την Κίνα με τότε πληθυσμό 1,7δις.
3η ήταν η Ιαπωνία με 361δις, 4η η Γαλλία με 209δις, 5η η Βρετανία με 183, 6η η Ιταλία με 168δις.Η Κίνα τότε ήταν μόλις 11η με μόλις 92δις…!
Φανταστείτε ότι το Βέλγιο-Λουξεμβούργο είχε 116 δις…!

Oι Αμεσες Ξένες Επενδύσεις της Γερμανίας το 1992,κατευθύνθηκαν σε ΗΠΑ,Γαλλία,Βρετανία,Βέλγιο,Ολλανδία,Ισπανία,Ιταλία,Ιρλανδία,Ελβετία,
Αυστρία,Λουξεμβούργο,Βραζιλία,Καναδάς, Ιαπωνία…
Περισσότερες πληροφορίες για τις Αμεσες Ξένες Επενδύσεις και εδώ.
http://olympia.gr/2012/01/18/investments-eu-greece-global/
Η Ελλάδα βέβαια,πουθενά,ανύπαρκτη,και στον Γερμανικό αλλά και στο Διεθνή «χάρτη» των επενδύσεων…!!!
(1 το κρατούμενο)

Δέκα χρόνια περίπου μετά, τον Ιούνιο του 2005,ο Κινέζος Υπουργός Εμπορίου Μπο Σιλάι, στην Ιταλική La Stampa  δήλωσε ότι: « Η Ενταξη της Κίνας στον ΠΟΕ ήταν αποτέλεσμα μίας ισορροπίας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.Η κλωστουφαντουργία είναι μία δίκαιη απαίτηση της Κίνας.Πρόκειται για αντάλλαγμα στις παραχωρήσεις μας σε άλλους τομείς του ανοίγματος των αγορών».Kαι συνεχίζει…
«Πράγματι κάναμε πολλές εξαγωγές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ιταλία αλλά αυτά είναι προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας.Εν τω μεταξύ κάναμε πολλές εισαγωγές μηχανολογικού εξοπλισμού για την κλωστοϋφαντουργία από την Ιταλία για τα οποία είναι φημισμένη.»

Κοινώς η Ιταλία έδινε Εργαλειομηχανές στους Κινέζους για να παράγουν στην Κίνα τα ρούχα με χαμηλό Εργατικό και Τελικό κόστος.
Το μεροκάματο εκεί ήταν ένα μεγάλο «τίποτα» και έτσι όλη η Ευρώπη κατακλύστηκε από made in china ρουχαλάκια…
Αλλωστε και η ίδια η Μαφία μερίμνησε για όλο το κύκλωμα διακίνησης…
Βέβαια μερικοί Ιταλοί επιχειρηματίες όπως ο Luciano Benetton έκαναν ακριβώς το αντίθετο.Παρήγαγαν στην Ιταλία και πούλαγαν στην Κίνα.(Καθημερινή της Κυριακής ,08-10-2006).

Οι Ιταλοί καπιταλιστές λοιπόν,(και βέβαια όχι μόνο αυτοί) έριχναν ζεστό χρήμα στην Κίνα,επενδύσεις κεφαλαίου πολλών εκατομμυρίων για να παραχθούν τα «ανταγωνιστικότερα» προϊόντα….
Στην ουσία, όλη σχεδόν η Ευρώπη και η Αμερική, τις δεκαετίες του 90 και του 2000 το πλεονάζον κεφάλαιο, που ήθελαν να επενδύσουν στην πραγματική οικονομία και όχι στην χρηματιστηριακή φούσκα,το επένδυσαν στην Κίνα και όχι στις χώρες τους.
(2 τα κρατούμενα)

Βέβαια τα αποτελέσματα αυτής της Παγκόσμιας Πολιτικής του Κεφαλαίου είναι γνωστά και εδώ στην Ελλάδα…
Η παραοικονομία στο ζενίθ και τρομακτικό χτύπημα της Ελληνικής Οικονομίας.
Το φοβερό όμως για τον συγκεκριμένο κλάδο είναι, ότι ήδη από το 1995, μετά το Γύρο του Μαρόκου, το Υπουργείο Οικονομικών αναθέτει στο Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών την διερεύνηση των αποτελεσμάτων αυτού του Γύρου,του Μαρόκου, και της εφαρμογής του Π.Ο.Ε στην Ελληνική Οικονομία.

Μία από τις προτάσεις ήταν, για αλλαγή στο Θεσμικό Πλαίσιο και η «σύσταση του εποπτικού Οργάνου Κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων».
Οργανο Δεκαμελές που θα εποπτεύει την Κλαδική Διεθνή αγορά…
Τι να εποπτεύει δηλαδή ?
Τα χρήματα που είχαν συμφωνήσει στο Μαρόκο να ρίξουν στην Νέα Καπιταλιστική Οικονομία Φεουδαρχικού τύπου, της Κίνας, όλοι οι Παγκόσμιοι παίχτες ?
Φύκια για μεταξωτές κορδέλλες δηλαδή…

Και δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα περισσότερο για τις αμέτρητες Επιδοτήσεις που δώθηκαν από το υστέρημα του Ελληνα φορολογούμενου και ειδικά του ΜΙΣΘΩΤΟΥ και του ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΥ στους Ελληνες επιχειρηματίες για να φτιαχτούν κλωϋστουφαντουργικά εργοστάσια στην Βουλγαρία,στα Σκόπια,στην Ρουμανία κ.α.Το ξέρουν όλοι.Ειδικά οι κάτοικοι της Βόρειας Ελλάδας.
Ο μεγαλύτερος Επιχειρηματίας του κλάδου πέθανε μόλις πρόσφατα.
Ο κλάδος καταστράφηκε μέσα σε 10 χρόνια ολοσχερώς.Και το ήξεραν.
Και αν ήταν μόνο αυτός ο κλάδος, που αντιμετωπίστηκε έτσι, τότε θα λέγαμε δεν πειράζει…τουλάχιστον δουλεύουν καλά οι άλλοι κλάδοι της Εθνικής Οικονομίας.
Αμ δε….και είναι ελάχιστοι οι σοβαροί, Ελληνες επιχειρηματίες-παίκτες στην Διεθνή σκακιέρα…
(3 τα κρατούμενα)

Το 1995 το ποσοστό της Ελληνικής Βιομηχανίας στο ΑΕΠ της Χώρας ήταν 13%.
Το 2005 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 11%.
Το 1998 η απασχόληση στην μεταποίηση ήταν στο 14,5 του εργατικού δυναμικού.
Το 2005 ήταν στο 12,8 του εργατικού δυναμικού…!
Οι Ελληνες εργαζόμενοι έχουν πληρώσει με πολύ αίμα, στην κυριολεξία, την απληστία και την εκμετάλλευση των Ελλήνων μεγαλοεπιχειρηματιών…
Ελαφρώς περισσότερα και συνοπτικά, έχω αναφέρει στα δύο προηγούμενα άρθρα.

http://olympia.gr/2011/04/16/%CF%86%CF%84%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B5-%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B5-%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%80%CE%AF/

http://olympia.gr/2011/04/04/%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%B1-%CE%B8%CF%85%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%C2%AB%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B9%C2%BB-%CE%BA%CE%B1%CE%B9/
(4 τα κρατούμενα)

Το 1995 σύμφωνα με το International Insitute for Management Development (IMD),η ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ στην Ελληνική Βιομηχανία ήταν στην 40η θέση.
Το 1999 ήταν στην 31η θέση.
Το 2010 όμως,ήταν στην 56η θέση
http://www.sbbe.gr/news.asp?Lang=Gr&ID=20110518124334&M=&Y=

Δηλαδή,την Χρυσή Δεκαετία που τα «φράγκα έπεφταν βροχή» και από την Ε.Ε (επιδοτούμενα) και από την Κατανάλωση των νοικοκυριών και από το Ελληνικό Κράτος, η Ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Βιομηχανίας υποχώρησε κατά 25 θέσεις…!!! Εκπληκτικό.
Ο ΣΕΒ βέβαια, με τα «φωτισμένα» αρμόδια όργανα του, θέλει να παίζει συνεχώς πρωταγωνιστικό ρόλο και να έχει όλο και περισσότερο φωνή σε οτιδήποτε. Μιλάει διαρκώς με πύρινους λόγους για αυτήν την «ανταγωνιστικότητα» και πάντοτε του φταίνε οι Ελληνες εργαζόμενοι όταν τα προϊόντα δεν πουλάνε…

Εχει φαγωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια να μειώσει τους μισθούς (από την εποχή της κατάργησης της ΑΤΑ) αλλά και να προσπαθεί με ύπουλο τρόπο να «απελευθερώσει» τα κατώτατα ημερομίσθια και να καταργήσει  τον 13ο και τον 14ο μισθό…
Αγνοεί όμως ,εσκεμμένως, ότι αυτά που λέει είναι για ιθαγενείς με καθρεφτάκια.
Οι  επιχειρήσεις ως γνωστόν για να επιβιώσουν σε ένα Διεθνές Ανταγωνιστικό Καπιταλιστικό περιβάλλον πρέπει να επεκταθούν.
Και αυτή η επέκταση γίνεται μόνο με συγκεκριμένους τρόπους.Οπως:

1.Με γεωγραφική επέκταση. (είσοδος σε νέες αγορές)
2.Με κάθετη ανάπτυξη. (επέκταση σε όλο το φάσμα παραγωγής)
3.Με επενδύσεις. (παραγωγικές επενδύσεις για μείωση κόστους και αύξηση παραγωγής)
4.Με οριζόντια ανάπτυξη.(παραγωγή νέων προϊόντων)
5.Με ταχεία ανάπτυξη (πολλαπλές εξαγορές σε διαφορετικούς τομείς.)

Αν δεν το κάνουν, το μεγάλο (καπιταλιστικό) ψάρι θα καταπιεί το μικρό…Νόμος.
Οι Εργαζόμενοι δεν παίζουν απολύτως κανέναν ρόλο στην λήψη τέτοιων  αποφάσεων.Σε μιά καπιταλιστική επιχείρηση, οι αποφάσεις είναι αποκλειστικό προνόμιο της Διοίκησης.Οι Ελληνες εργαζόμενοι του Ιδιωτικού τομέα πάντοτε ήταν και παραγωγικοί, και φθηνοί σε σχέση με όλη την Ε.Ε.
Μάλιστα,ως γνωστόν, εργάζονταν και τις περισσότερες ώρες…μαζί με τους Νοτιοκορεάτες.
Συνεπώς, η ευθύνη του «ανταγωνιστικού» προϊόντος δεν είναι ευθύνη του εργαζόμενου αλλά του επιχειρηματία-καπιταλιστή.
Ο Ελληνας εργαζόμενος έχει κάνει προ πολλού το καθήκον του.
Είναι «αλλουνού παπά (δήμου) Ευαγγέλιο»…!
(5 τα κρατούμενα)

Σε ένα εκπληκτικό άρθρο των Financial Times (J.Authers & A.Maitland) τον Γενάρη του 2004 ο Αλεχάντρο, μηχανικός της ΙΒΜ, που εργάζεται στην ΙΒΜ στο Μεξικό, εξομολογείται.
«…το κακό είναι πως έχουν εγκατασταθεί και στην Κίνα.Συνέχεια μας λένε ότι εάν επιθυμούμε να κρατήσουμε τα εργοστάσια των ξένων επιχειρήσεων στο Μεξικό πρέπει να μάθουμε να δουλεύουμε όπως οι Κινέζοι.»
Το εργατικό συνδικάτο στη Γκουανταλαχάρα ανέφερε ότι πέρυσι, ο μέσος μισθός των εργαζομένων ήταν 500 πέσος την εβδομάδα (45,50 δολλάρια) ενώ φέτος είναι μόλις 450 πέσος.
Ενας τεχνικός επίσης, υπόγραψε 21 ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ…!
Επιπλέον, οι Γυναίκες θα πρέπει να καταθέτουν δείγμα ΟΥΡΩΝ και ΑΙΜΑΤΟΣ και υποχρεώνονται να κάνουν τεστ εγκυμοσύνης….!
Αναζητούν υπαλλήλους χωρίς φιλοδοξίες ή αυτοπεποίθηση καταλήγουν οι αρθρογράφοι….
Τρομοκρατημένους, σχεδόν σαν να έχουν υποστεί Ηλεκτροσόκ.
Το Απόλυτο «Δόγμα του Σοκ» στον κόσμο της Εργασίας
(6 τα κρατούμενα)

Το 1997 οι Οικονομολόγοι Card & Krueger  με το βιβλίο «Myth and Measurement:The New Economics of the Minimum Wage»
http://press.princeton.edu/titles/5632.html

απέδειξαν το ΑΚΡΙΒΩΣ αντίθετο από το λογικοφανές ορθόν της  Νεοφιλελεύθερης Οικονομικής σχολής.

Το «λογικοφανές» των Νεοφιλελεύθερων και Υπέρμαχων της κατάργησης του Κατώτατου Μισθού, ήταν ότι όσο πιό χαμηλές είναι οι κατώτερες οι αποδοχές, τόσο πιό εύκολα βρίσκουν δουλειά οι νέοι ή οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι.
Οι Card & Krueger με αυτή τη μελέτη,απέδειξαν ότι σε μία Καπιταλιστική, «ελεύθερη»,ανοιχτή, ανταγωνιστική,(πείτε την όπως θέλετε) οικονομία ,αυτό δεν παίζει απολύτως κανένα ρόλο.
(7 τα κρατούμενα)

«Η καθιέρωση του μισθού της οκτάωρης εργάσιμης ημέρας σε πέντε δολλάρια υπήρξε μία από τις καλύτερες οικονομίες που έκανα ποτέ μου,αλλά όταν το ανέβασα στα έξι δολλάρια η οικονομία υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη…Γιατί λοιπόν αυτές οι πολυλογίες σχετικά με την ελάτωση του αριθμού των εργατών και τα οφέλη που θα αποκομίσει η χώρα από τη μείωση των μισθών ? το μοναδικό αποτέλεσμα δεν είναι παρά η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και η συρρίκνωση της εσωτερικής αγοράς».
Henry Ford – «Η ζωή μου, το έργο μου».
(8 τα κρατούμενα)

«Η αξία ενός ανθρώπου είναι όπως και σε όλα τα άλλα πράγματα,η τιμή του,δηλαδή τόσο όσο θα δινόταν για τη χρησιμοποίηση της δύναμής του»
Thomas Hobbes – «Leviathan».
(9 τα κρατούμενα)

Επειδή δεν είμαστε πράγματα,όπως λέει ο Αγγλος φιλόσοφος που τόσο μάλλον θαυμάζετε,οι απαντήσεις που θα σας δωθούν θα είναι πολύ σκληρές.
Τρόϊκα-Ε.Ε-Τράπεζες και Ελληνες δωσίλογοι να είστε σίγουροι ότι από εδώ και στο εξής θα νιώσετε τεράστιο αντ-αγωνισμό μέσα στο πετσί σας…
Γιατί, παραφράζοντας ελαφρώς τον μεγάλο Μαρξ, «οι άνθρωποι δεν έχουν να χάσουν τίποτε άλλο εκτός από τις αλυσίδες τους».
Το μονοπώλιο της βίας και της απόλυτης εξουσίας σας, στην παγκόσμια αγορά-ζούγκλα  που δημιουργήσατε να ξέρετε ότι δεν είναι πιά καθόλου ανταγωνιστικό.

Την Ολιγαρχία της Ελληνικής, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας-τραπεζικής Χούντας, που επενδύσατε με τα αργύρια της Εσχάτης Προδοσίας, ο Ελληνικός Λαός θα την ανταμείψει.Και θα σας δείξει πολύ καλά,τι σημαίνει να αντ-Αγωνίζεσαι.

Γιατί σε αυτήν την Γή, την Ιερή, κάποιοι δώσανε το αίμα τους για να είναι Ελεύθεροι.
Αυτό, είναι το 10ο και τελευταίο,κρατούμενο, αποκλειστικά για εσάς.
Τα υπόλοιπα εννέα, ξεχάστε τα.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην olympiada την 1 Φεβρουαρίου, 2012

http://olympia.gr/2012/02/01/competitiveness/