Η αλήθεια είναι ότι ξεσυνήθισα να γράφω. Κι έτσι μου είναι δύσκολη αυτή η επαναφορά.
Δυστυχώς το «πρέπει», νικάει το «θέλω».
Ο Μανώλης Αρκάς ο στυλοβάτης αυτού του blog-ειδικά- τα τελευταία χρόνια δεν είναι πια μαζί μας.
Για τον φίλο μου τον Μανώλη, τον «κομαντάτε Αρκά» όπως συνήθιζα να τον φωνάζω, θα πώ μόνο ότι ήταν ένας ιδεολόγος, μία αγνή ψυχούλα.
Στην προμετωπίδα αυτού του blog διαβάζουμε τις σοφές λέξεις του Καζαντζάκη, θα αφιερώσω τη συνέχειά τους, στη μνήμη του φίλου μου.
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.
Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος.
Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.»
Φίλε μου Μανώλη !
Σε παρακαλώ βρε μπαγάσα, για μία τελευταία φορά. Βρες εκεί πάνω,τον Μιχαήλ το φίλο μας και ρίξτε μαζί ένα χορό. Ένα ζεϊμπέκικο.
Μια φορά κι έναν καιρό ήτανε ένας βασιλιάς. Μια μέρα λοιπόν βγάζει τελάληδες και λέει στούς υπηκόους του:
– Όποιος μου βρει και μου φέρει τον Χιζίρη θα του κάνω ότι μου ζητήσει.
Ποιος μπορούσε όμως να ’βρει τον Χιζίρι; Γιατί ο Ριζάρης κατέβαινε στον κόσμο μια φορά το χρόνο στη γιορτή του Χιντρελέζ και δεν φτάνει μόνο αυτό, μα σαν κατέβαινε παρουσιαζότανε μονάχα στους καλόψυχους ανθρώπους! Κι όποιος τον έβλεπε μπροστά του ζητούσε ό,τι επιθυμούσε. Κι ο Χιζίρης εκτελούσε αμέσως την επιθυμία του. Πως ήταν λοιπόν μπορετό να βρούνε τον Χιζίρη μόνο και μόνο επειδή το θέλησε ο βασιλιάς…
Ένας από τούς υπηκόους του βασιλιά, με μεγάλη οικογένεια, ζούσε πολύ φτωχικά. Μόλις και τα φέρνανε βόλτα· πολλές βραδιές μάλιστα πέφτανε νηστικοί στο κρεβάτι. Σαν άκουσε λοιπόν την επιθυμία του βασιλιά λέει στη γυναίκα του:
– Έτσι κι αλλιώς όλοι εδώ θα πεθάνουμε της πείνας. Θα πάω στο βασιλιά και θα του πω ότι εγώ μπορώ να του βρω τον Χιζίρη. Θα του ζητήσω σαράντα μέρες καιρό και πολλά πολλά λεφτά που θα φτάσουνε να ζήσετε καλά για όλη τη ζωή σας. Ύστερα από τις σαράντα μέρες… για με κρεμάσει ο βασιλιάς για με κάψει, το ίδιο μου κάνει. Φτάνει πού θα ’χετε γλιτώσει εσύ και τα παιδιά από την πείνα .
Η γυναίκα αγαπούσε πολύ τον άντρα της. Και τί δεν έκανε να τον καταφέρει ν’ αλλάξει γνώμη. Του κάκου όμως. Ο άντρας της είχε πάρει την απόφασή του. Παρουσιάζεται λοιπόν στο βασιλιά και του λέει:
Η γυναίκα αγαπούσε πολύ τον άντρα της. Και τί δεν έκανε να τον καταφέρει ν’ αλλάξει γνώμη. Του κάκου όμως. Ο άντρας της είχε πάρει την απόφασή του. Παρουσιάζεται λοιπόν στο βασιλιά και του λέει:
– Βασιλιά μου, εγώ θα σού βρω και θα φέρω εδώ μπροστά σου τον Χιζίρη. Χρειάζομαι όμως σαράντα μέρες καιρό και αρκετά λεφτά για την οικογένειά μου.
Ο βασιλιάς δίνει διαταγές στους Ανθρώπους του. Κι ο καλός μας άνθρωπος, με τα λεφτά που πήρε, έκανε προμήθειες σαράντα ολόκληρες μέρες σε τρόφιμα κι άλλα χρειαζούμενα για το σπίτι του.
Στις σαράντα πάνω ο βασιλιάς φωνάζει τον άνθρωπό μας:
– Βρήκες τον Χιζίρη; τον ρωτάει.
– Όχι, βασιλιά μου, του απαντάει εκείνος. Κι αν θες την αλήθεια δεν πρόκειται να τον βρω ποτέ. Σου είπα ψέματα, αφέντη μου, για να γλιτώσω την οικογένειά μου από την πείνα.
Ο βασιλιάς θύμωσε πολύ κι αποφάσισε να τον τιμωρήσει. Τί τιμωρία θα του έβαζε θα τ’ αποφάσιζε με τους βεζίρηδές του. Ρωτάει λοιπόν τον πρώτο:
– Πώς να τιμωρήσουμε τούτονε δώ που τόλμησε να ξεγελάσει τον βασιλιά;
– Να τον κόψουμε σε σαράντα μικρά κομμάτια και να κρεμάσουμε κάθε κομμάτι στο τσιγκέλι του χασάπη, απαντάει εκείνος.
Ακριβώς εκείνη τη στιγμή όμως βλέπουνε ξαφνικά μπροστά τους ένα παιδάκι πού λέει:
– Ο καθένας με την τέχνη του.
Ο βασιλιάς, που δεν κατάλαβε τι σημαίνανε τα λόγια του παιδιού, ρωτάει τον δεύτερο βεζίρη του:
– Εσύ πως λες να τιμωρήσουμε τούτονε δω τον άνθρωπο που τόλμησε να ξεγελάσει τον βασιλιά;
– Να τον γδάρουμε και να γεμίσουμε το τομάρι του με άχυρο, απαντάει ο δεύτερος.
Και το παιδάκι που παράστεκε:
– Ο καθένας με την τέχνη του, ξαναλέει.
Ο βασιλιάς όμως ρωτάει τώρα και τον τρίτο βεζίρη του:
– Εσύ τι λες;
Και ο τρίτος:
– Τι να σου πω, βασιλιά μου. Η αιτία που είπε ψέματα τούτος εδώ ο ανθρωπάκος είναι η πείνα. Σαν έχεις λίγη συμπόνια και καλοσύνη μέσα σου, πρέπει να τον συγχωρέσεις.
Και το παιδάκι:
– Ο καθένας με την τέχνη του, ξαναλέει.
Ο βασιλιάς τούτη τη φορά δεν άντεξε:
– Ποιος είσαι συ; Από πού ξεφύτρωσες; το ρωτάει. Όλο «ο καθένας με την τέχνη του» μας κοπανάς. Τι θες να πεις λοιπόν;
Τότε το παιδάκι αρχίζει και λέει:
– Θέλω να πω, βασιλιά μου, πως ο πρώτος σου βεζίρης, πριν τον πάρεις στην υπηρεσία σου, ήτανε χασάπης. Ζήτησε λοιπόν τιμωρία κατά την τέχνη του. Κι ο δεύτερος, πριν γίνει βεζίρης σου, ήτανε παπλωματάς. Κι αυτός ζήτησε τιμωρία κατά την τέχνη του. Ο τρίτος, όμως, πριν γίνει βεζίρης σου, ήτανε δούλος, και ξέρει πολύ καλά τι θα πει φτώχεια, τι θα πει πείνα. Γι’ αυτό ζήτησε να συγχωρέσεις τον ανθρωπάκο. Αν θες τώρα να μάθεις για μένα, είμαι ο Χιζίρης που ζητούσες- που παρουσιάζομαι μόνο στους καλούς ανθρώπους. Εδώ βέβαια δεν ήρθα για σένα και τους δύο βεζίρηδές σου, μα γι’ αυτόν τον φτωχό άνθρωπο και τον τρίτο βεζίρη σου. Άφησε λοιπόν ελεύθερο τον ανθρωπάκο’ όπως σου ’χε υποσχεθεί μ’ έφερε εδώ, μπροστά σου.
Κι ο Χιζίρης, σαν να ’ταν σίγουρος ότι ο βασιλιάς δεν θα τολμήσει να πειράξει τον άνθρωπό μας και τον τρίτο βεζίρη του, ξεμάκρυνε απ’ το παλάτι κουνώντας χαρούμενα τα χέρια του.
Είμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Τα σοσιαλιστικά μηνύματα για τη δυνατότητα ύπαρξης μιας άλλης, καλύτερης κοινωνίας εξαπλώνονται ραγδαίως σε όλη την «Δύση», έχοντας ιδιαίτερη απήχηση στα φτωχά, εργατικά στρώματα που πλειοψηφούν στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Οι Αγγλογάλλοι νταβατζήδες ανησυχώντας για την επέλαση του Κομμουνισμού, αποφασίζουν να στηρίξουν κρυφά τις φασιστικές δυνάμεις σε Ιταλία και Γερμανία. Αυτό εκφράζεται κυρίως μέσω της «Πολιτικής Κατευνασμού» (‘Appeasement’) μέρος της οποίας ήταν και η ανοχή του Γερμανικού επανεξοπλισμού και η ανακατάληψη του Σάαρ, κατά παραβίαση της Συνθήκης των Βερσαλλιών που με ένοχη σιωπή αποδέχονται οι Άγγλοι και οι Γάλλοι. Παράλληλα και στο παρασκήνιο, μεγάλες εταιρίες από Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ στέλνουν άφθονο, ζεστό χρήμα, για να στηρίξουν τις επενδύσεις τους, οι οποίες είναι πολλές λόγω του φθηνού εργατικού δυναμικού της κατεστραμένης Γερμανίας.
Όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, έτσι και στην Ισπανία το πολιτικό κλίμα είναι ιδιαίτερα τεταμένο. Η χώρα είχε απαλλαγεί απ’την Μοναρχία και η Αριστερά διεκδικεί την αναδιανομή της γης, την αυτονομία των περιοχών που συνιστούσαν την Ισπανία (Καταλονία, Βασκωνία κλπ) και τον περιορισμό της δύναμης της πανίσχυρης Καθολικής Εκκλησίας.
Στην κορύφωση όλων αυτών, το 1936 οι Δημοκρατικές δυνάμεις συνασπίζονται και καταφέρνουν να κερδίσουν για πρώτη φορά στις εκλογές. Από την πρώτη μέρα στην εξουσία η Κεντροαριστερή κυβέρνηση υπονομεύεται χοντρά απ’τους φιλοβασιλικούς, αλλά και το αναρχικό κίνημα που είναι ιδιαίτερα δυνατό και δραστήριο. Οι στρατιωτικοί από την πλευρά τους επιχειρούν αυτό που ξέρουν καλά να κάνουν και κάνανε τα προηγούμενα 200 χρόνια: πραξικόπημα. Επιχειρούν 2 ανεπιτυχή πραξικοπήματα. Στο 2ο συμμετέχει και ο στρατηγός Φράνκο, που είναι και διοικητής της αξιόμαχης και φιρμάτης Ισπανικής Λεγεώνας των Ξένων.
Το πραξικόπημα αποτυγχάνει και ο Φράνκο καταφεύγει στο Μαρόκο που είναι Ισπανική αποικία. Εκεί ανασυντάσσεται και με την στρατιωτική συνδρομή της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, αλλά και την οικονομική ενίσχυση από πλούσιους φιλοκαθεστωτικούς Ισπανούς, μέσω της γειτονικής Πορτογαλίας του δικτάτορα Σαλαζάρ, αποφασίζει να εισβάλλει στην Ισπανία.
Η απόβαση με την στήριξη της Λουτφάβε από αέρα, αρχίζει στις 17 Ιουλίου 1936 και μαζί της αρχίζει ο Ισπανικός Εμφύλιος που θα διαρκέσει 3 χρόνια. Μέσα σ’αυτή τη τριετία συνέβησαν πολλά, άσχημα και φονικά που στην ουσία προετοίμασαν και το έδαφος για τη θηριωδία του Β’ΠΠ. Δεν ήταν ένας «απλός» εμφύλιος. Ήταν περισσότερο ένας πόλεμος μεταξύ δύο κόσμων, σαφώς οριοθετημένων και εκ διαμέτρου αντίθετων, που συμπύκνωσε σε γεγονότα και βία όλη την ουσία της (πάντα παρούσας) ταξικής πάλης.
Από τη μια πλευρά οι Ισπανοί Εθνικιστές, υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Φράνκο και την έμπρακτη συμπαράσταση (στρατιωτική και οικονομική) της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας. Στο πλευρό τους ήταν οι Δεξιοί και οι Ακροδεξιοί φαλαγγίτες, οι φιλοβασιλικοί, οι κτηματίες, η πλουτοκρατία, όσοι πίστευαν ότι η Ισπανία βρίσκεται υπό «ερυθρή απειλή» και φυσικά η πανίσχυρη Καθολική Ισπανική Εκκλησία.
Από την άλλη πλευρά οι Δημοκρατικοί, υπό την καθοδήγηση του Προέδρου της Β΄ Ισπανικής ΔημοκρατίαςΜανουέλ Αθάνια, έχοντας συσπειρώσει όλους τους Αριστερούς, Κομμουνιστές, Αναρχικούς, φιλελεύθερους αστούς, Σοσιαλιστές, Τροτσκιστές, ακτήμονες και γύρω στις 50000 αντιφασιστών από όλο τον κόσμο (και από Ελλάδα) που εμπνεύστηκαν απ’τον αγώνα των συντρόφων τους και συμμετείχαν εθελοντικά στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Στο πλευρό τους στάθηκε και η εθνικιστική Βασκωνία (χώρα των Βάσκων), που διεκδικούσε, όπως και η Καταλονία, μεγαλύτερη αυτονομία από την κυβέρνηση της Μαδρίτης. Από ξένες δυνάμεις βοήθησε στην αρχή μόνο η Γαλλία και σταθερά τα δύο πρώτα χρόνια η Σοβιετική Ένωση και το Μεξικό. Η Αγγλία και οι ΗΠΑ (και πολύ γρήγορα και η Γαλλία), βλέποντας στους εφιάλτες τους την Ιβηρική Χερσόνησο να γίνεται Κομμουνιστική, επέλεξαν πονηρά να κρατήσουν κι εδώ την ουδέτερη στάση της «μη εμπλοκής», που στην ουσία βοηθούσε τον Φράνκο.
Στην Ελλάδα τότε είχαμε το φασιστικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ο δικτάτορας Μεταξάς, παρά την ιδεολογική του συγγένεια με τον Φράνκο, δεν δίστασε να πουλήσει πολεμοφόδια στους Δημοκρατικούς, σε μια εποχή που η χώρα μας είχε ανάγκη από ξένο συνάλλαγμα. Τη «δουλειά» ανέλαβε να διεκπεραιώσει ο περίφημος Μποδοσάκης με την «Ελληνική Εταιρία Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου».
Ο εμφύλιος ήταν από την αρχή του ιδιαίτερα άγριος και ανελέητος. Οι Δημοκρατικοί στην επίθεση των δυνάμεων του Φράνκο απάντησαν με επιθέσεις εναντίον βιομηχάνων, μεγαλοϊδιοκτητών αλλά και της Καθολικής Εκκλησίας, που θεωρούνταν καταπιεστικός θεσμός και υποστηρικτής του παλαιού καθεστώτος, με σφαγές του κλήρου και εκτεταμένες πυρπολήσεις ναών και μοναστηριών.
Οι Εθνικιστές από την πλευρά τους, προέβησαν σε μαζικές εκκαθαρίσεις αλλά και στοχευμένες επιθέσεις εναντίων αντιπάλων και διαφωνούντων, δρόμο με δρόμο, πόρτα με πόρτα, εκμισθώνοντας συχνά και τις υπηρεσίες ανθρώπων του υποκόσμου. Πιο γνωστό θύμα τους, ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και αντιφασίστας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, που τον εκτέλεσαν με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς δίκη, με μοναδικό κατηγορητήριο την ομοφυλοφιλία του.
Γενικά οι δυνάμεις του Φράνκο υπερτερούσαν σε αριθμό και είχαν την καλύτερη ποιότητα οπλισμού, αφού Γερμανία και Ιταλία του προσέφεραν συνεχώς και αδιάλειπτα το καλύτερο ως τότε πολεμικό υλικό στον κόσμο και επίλεκτα πολεμικά σώματα, που συχνά δρούσαν αυτόνομα και στην πρώτη γραμμή. Επιπλέον είχαν και αεροπορία. Πραγματοποίησαν εκτεταμένους βομβαρδισμούς με αεροπλάνα, που έθεσαν στη διάθεσή τους ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Ο βομβαρδισμός της βασκικής πόλης Γκερνίκα (Guernica), κατά τον οποίο σκοτώθηκαν μόνο άμαχοι και η πόλη ισοπεδώθηκε, έμεινε στην ιστορία, χάρις στον περίφημο και ομώνυμο πίνακα του Πάμπλο Πικάσο, που αποτύπωσε μοναδικά τη φρίκη του πολέμου και έγινε ένα από τα σύμβολα του αντιφασιστικού αγώνα.
Από το φθινόπωρο του 1938 άρχισε να φαίνεται ότι η μάχη θα γείρει υπέρ του Φράνκο. Η επίμονη άρνηση βοήθειας από τη δημοκρατική Δύση (σχεδόν όλες οι «δημοκρατίες» της Ευρώπης κράτησαν επισήμως ουδέτερη στάση) δεν άφηνε πολλά περιθώρια αισιοδοξίας στις δημοκρατικές δυνάμεις, οι οποίες το μόνο που θέλανε ήταν λίγη βοήθεια για να αντέξουν μέχρι τον Β’ΠΠ που ερχόταν καλπάζοντας. Υπήρχε η ελπίδα ότι τότε θα απολάμβαναν, όντας στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο, την επίσημη αναγνώριση και υποστήριξη που οι «Μεγάλες Δημοκρατίες» της Ευρώπης τους είχαν αρνηθεί μέχρι τότε. Όντως τον Σεπτέμβρη 1939 ο Β’ΠΠ ξεκίνησε, αλλά η Κομμουνιστική Ισπανία είχε ήδη καταθέσει τα όπλα τον Απρίλη του ίδιου χρόνου, ενώ Αγγλία και Γαλλία είχαν ήδη αναγνωρίσει τον Φράνκο ως τον επίσημο εκπρόσωπο της Ισπανίας.
Ο Φράνκο σαν κάθε φασίστας που σέβεται τον εαυτό του, επέβαλε μία στυγνή δικτατορία, η οποία κατέρρευσε με τον θάνατό του το 1975, οπότε η Ισπανία ανέπνευσε ξανά τον αέρα της Δημοκρατίας.
Βγάζουν καρέκλες απο το σχολείο , στήνουν και τον βιντεοπροτζέκτορα και έτοιμος ο σινεμάς.
Η Προβολή γινεται στον τοίχο του Αγίου Ιακώβου, του μοναδικού αγίου σινεφίλ ο οποίος με τόσες ταινίες που έχει δεί στο τέλος θα κάνει και κριτική κινηματογράφου στην ΕΤ 2.
Κάθομαι και προσπαθώ να μπώ στο νόημα.
Εγκαταλείπω κατα τις έντεκα και πάω για ύπνο.
Ξύπνησα στις οχτώμιση μαζι με τα χελιδόνια και τις Αθηναίες παραθερίστριες που σέρνουν τους σκύλους τους για χέσιμο έξω απο το χωριό.
Παλιά οι σκύλοι φυλάγανε πρόβατα η σέρνανε έλκυθρα
Στην εποχή του Μεταμοντέρνου ανέλαβαν άλλα καθήκοντα έναντι αμοιβής μιας κονσέρβας των 0,48 λεπτών ημερησίως.
Διαβλέπω στο μέλλον να σέρνουμε πρωί πρωί εμβολιασμένες κατσίκες με πτυσόμενο λουράκι και κούρεμα Κανίς.
Συμφέρει.
Τρώει τις αγριάδες και το βράδυ την αρμέγεις και έχεις και ένα ποτηρι γάλα της προκοπής.
Το μόνο μείον είναι που θα πρέπει να μαζέυεις τις καβαλλίνες μία μία .
Φορτώνω το παπί μου και φεύγω για τα δροσερά νερά του βορρά.
Μου το είχε δώσει πριν απο πολλά χρονια κάποιος που του έφτιαξα μια πέργολα και δεν είχε να με πληρώσει σε χρήμα .
Έκτοτε με πάει παντου αδιαμαρτύρητα φτάνει να του αλλάζω που και πού κανένα μπουζί.
Βάζω πλώρη για Αι Γιώργη των Πάγων .
Ανηφορίζω προς Δροσάτο.
Παλιότερα είχε την αρχαιοπρεπή ονομασία «Μαλακιοί» αλλά απο τότε που στην ελληνική γλώσσα κυριάρχησε η λέξη «μαλάκας» το αλλάξανε για ευνόητους λόγους.
Θυμάμαι εδώ ειχα βρεθεί σε μια κηδεία του πατέρα ενός φίλου μου. Δεν ήξερα ότι ο πατέρας του ήταν ακροδεξιός και βρέθηκα μες στη μέση να με κοιτάνε όλοι καλά καλά.
Αυτό το να βρίσκομαι «στο λάθος σημείο» τόχω κληρονομήσει απο τον πατέρα μου μαζί με την τεράστια περιουσία του και τις νευροφυτικές του διαταραχές.
Μια φορά στην Αθήνα αν και άθεος αποφάσισε να πάει για πρώτη φορά στον επιτάφιο.
Αγόρασε κερί και στηθηκε στην εξώπορτα.
Μόλις ήρθε η πομπή μπήκε απο πίσω.
Κάτι όμως δεν του πήγαινε καλά .
Δεν καταλάβαινε τα λόγια του Παπά.
Ρώτησε και τούπανε ότι ο επιτάφιος ήταν Αρμένικος.
Ακολούθησε την πομπή μέχρι τέλους.
Είχε τέτοιο καημό να πάει που ακόμα και οι Τροτσκιστές να βγάζανε επιτάφιο θα ακολουθούσε.
Κοιτάω ανάμεσα στις Ελιές .
Κάπου εδώ είναι ακόμα το παλιό πριονιστήριο.
Παλιά ζούσαν τρεις τέσσερις οικογένειες απο αυτό.
Αργότερα ανακαλύφθηκαν τα αλυσοπρίονα και τσακωθήκανε .
Ο καθε ένας έκανε δικό του κόμμα ώσπου στο τέλος έμεινε ο καθένας με το αλυσοπρίονο του και με ένα σκύλο με λουρί.
Φτάνω στον Αγρό. Εδώ επισκέπτομαι πάντα το μοναδικό και σπουδαιότερο αξιοθέατο του χωριού, το μαγαζί του «Μπίου».
Στον βορρά είναι γνωστότερος απο τα Μάρξ εντ Σπένσερ η τα Ιντιμίσιμι και μάλιστα χωρίς καμιά απολύτως προβολή.
Το πλεονεκτημά του είναι ότι πουλάει τα πάντα.
Όταν λέμε «τα πάντα» κυριολεκτούμε.
Η «Μπίος Γενικόν Εμπόριο» πουλάει ότι μπορείς να φανταστείς .
Κυρίως όμως πουλάει ότι δεν μπορείς να φανταστείς .
Απο τσαπιά μέχρι «γκυλότες» και από γραβιέρα Όρους μέχρι βαλβολίνες.
Μια φορά είχα αγοράσει απο τον Μπίο μισό κιλό τυρί χωριάτικο, ένα πακέτο μακαρόνια «Ήλιος» και ένα σετ μπουζοκαλώδια για Ρενώ σούπερ πέντε μοντέλο 92.
Εάν του ζητούσα καί χιονοδρομικά πέδιλα είμαι σίγουρος ότι θα είχε.
Στην Δάφνη σταματάω στης «Αγγελικής» για σπανακόπιτα.
Η νεαρή υπάλληλος με κοιτάει στα μάτια επίμονα.
«Μη με κοιτάς έτσι …με μαγνητίζεις» της λέω.
«Να σε μαγνητίσω …γιατί να μην σε μαγνητίσω» μου απαντά.
«Βέρα Κερκυραία» σκέφτομαι.
Η Σπανακόπιτα της Αγγελικής μόλις έχει βγεί απο το φούρνο.
Σε λίγο θα βγεί και η κολοκυθόπιτα.
Δεν έχει καμιά σχέση με αυτές με το έτοιμο φύλλο που τρίβεται.
Εδώ μιλάμε για ορίτζιναλ καταστάσεις.
Λεπτή ζύμη απο κάτω και απο πάνω και στη μέση πλούσιο μιξ απο φρέσκο κρεμμύδι,μάλαθρο,και καλοβρασμένο σπανάκι.
Παραγγέλνω να μου κρατήσει και μια κολοκυθόπιτα για μετά και κατηφορίζω μαγνητισμένος προς τους Πάγους.
Οι Πάγοι χτίστηκαν σε μια εποχή που κινδύνευαν απο την εισβολή των βαρβάρων απο θαλάσσης και για το λόγο αυτό το χωριό είναι χτισμένο πίσω απο τους λόφους.
Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι δεν μπορούσαν όμως να προβλέψουν ότι σε κάποιο μακρυνό μέλλον η εισβολή των βαρβάρων θα γίνεται απο το αεροδρόμιο.
Εκεί την πατήσανε.
Οι περισσότεροι πιστευουν ότι ονομάστηκαν «Πάγοι» εξαιτίας των παγωμένων νερών της παραλίας του Άι Γιώργη.
Λάθος μέγα.
Η Ονομασία τους είναι αρχαία και στην δωρική διάλεκτο «Πάγους» ονόμαζαν τους βράχους που δεσπόζουν του μαρτυρικού αυτού χωριού.
Η Ώρα πήγε έντεκα.
Φυσάει απο βόρεια προς βορειοδυτικά γύρω στις 330 μοίρες .
Ούτε μαίστρος , ούτε τραμουντάνα . Κάπου ανάμεσα.
Η Θάλασσα λάδι.
Να μπώ όσο είναι καιρός , πριν καταφθάσουν οι ορδές των Βησιγότθων.
Το βράδυ στο χωριό συνεχίζονται οι προβολές ταινιών .
Μπορεί να προβάλουν τον αγαπητικό της Βοσκοπούλας.
Έστω.
Έχω ακούσει για ένα χωριό στην Ιταλία που εδώ και πενήντα χρόνια , κάθε Σάββατο ,προβάλουν το Θωρηκτό Ποτέμκιν.
Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία για τη χώρα μας, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Οι πολιτικές, πολιτισμικές και ιδεολογικές διαστάσεις είναι αρκετές και τα αποτελέσματά της εξίσου κρίσιμα. Επηρεάζει ήδη τις πολιτικές εξελίξεις, αναμοχλεύει ζητήματα μνήμης και ανακατασκευής εθνικών ταυτοτήτων, αναδεικνύει πρωτότυπες ιδεολογικές αντιφάσεις και δυνατότητα νέων συνθέσεων. Θα αναφερθούμε σχηματικά σε τρία κρίσιμα σημεία μιας συζήτησης που θα διαρκέσει άλλωστε ακόμη κάποιο καιρό. Το Μακεδονικό συνιστούσε ένα πρόβλημα το οποίο συνδέεται με ένα βαθύ τραύμα της ελληνικής κοινωνίας δηλαδή τον Εμφύλιο και τη μακεδονική μειονότητα, τραύμα που στη συνέχεια εργαλειοποιήθηκε ως εσωτερικό πολιτικό διακύβευμα συγκροτώντας τα μπλοκ εξουσίας με αποτέλεσμα να προκαλέσει ένα παγκοσμίου πρωτοτυπίας παράδειγμα φετιχιστικής εθνικιστικής ιδεολογίας.
Η αυτονόμηση της ιδεολογίας
Καταρχήν, οι Έλληνες δεν γνώριζαν τόσα χρόνια κάτι σχετικά με την ύπαρξη της μειονότητας ή το προσποιούνται; Έτσι έλεγα και γω όταν πρωτοάκουσα περί αυτής στη δεκαετία του 80 αλλά διαπίστωσα πάραυτα ότι είχα πέντε φίλους με αυτή την καταγωγή. Σε κάθε περίπτωση είμαστε ενώπιον μιας Άρνησης. Δηλαδή δεν πρόκειται για άγνοια ενός γεγονότος ή πράγματος, αλλά για απόρριψη του από τη επίσημη σκέψη. Αλλά με τη φροϋδική σημασία η απόλυτη άρνηση είναι μια κατάφαση, μια απόδειξη της ύπαρξης του απορριπτόμενου.
Γιατί όμως προκαλεί τέτοιο πρόβλημα μια αποδεκατισμένη από τις διώξεις μειονότητα; Όπως έδειξε ο Τ. Κωστόπουλος, σε αντίθεση με άλλα «εθνικά» ζητήματα τεχνικού ή καθαρά διακρατικού χαρακτήρα, το Μακεδονικό υπήρξε εξαρχής ένα ζήτημα εσωτερικής κυρίως πολιτικής, ένα ζήτημα μαζών και πολιτικής κινητοποίησής τους, με επίδικο την κατάκτηση ή τη διατήρηση της πολιτικής εξουσίας – τόσο της κεντρικής όσο και ποικίλων μικροεξουσιών, στο επίπεδο του χωριού ή ακόμη και της συνοικίας.
Ωστόσο, η εργαλειοποίηση του ζητήματος, ακόμη και αν συνδέεται με την τραυματική άρνηση, μπορεί να αναφέρεται στη διαπάλη ηγεμονίας παραμένοντας στο κλασικό σχήμα εξήγησης της ιδεολογίας βάσει υλικών συμφερόντων. Αν συνέβαινε αυτό, τότε μια σειρά ορθολογικών επιχειρημάτων θα αρκούσε για να επικρατήσει η μια πλευρά έναντι της αντιπάλου της. Και όμως, διαπιστώθηκε πολλάκις ότι η παράταξη των «μακεδονομάχων» είναι αδιάβροχη από την ιστορική επιχειρηματολογία, αλλά επίσης και από επιχειρήματα διεθνοπολιτικών ή γεωπολιτικών εθνικών συμφερόντων. Τα κινήματα αυτά είναι πέραν της ιδεολογίας και της ηγεμονίας, διότι γυροφέρνουν στις απόλυτες πεποιθήσεις φετιχιστικά και όχι με βάση μια συσχέτιση πίστης και συμφέροντος. Αντλούν απόλαυση από το τραύμα της απώλειας (της ιστορίας, της παγιωμένης ταυτότητας κλπ) και δεν είναι σε θέση να διαπραγματευτούν το τραύμα εντός τους ούτε με τους άλλους. Η «μακεδονική απόλαυση» επιτρέπει την διαρκή εκτύλιξη λόγων αντλώντας αυτοτελή ηδονή από αυτήν, όχι από την επιτυχία του στόχου που φραστικά θέτει. Μέχρι τώρα, λέγαμε ότι η μακεδονολογία ήταν μία «υπερδομή» κάποιας κρυμμένης αιτίας (της εθνοκάθαρσης). Βαθμιαία όμως αυτονομήθηκε, αποσπάστηκε από την όποια «βάση» και έγινε η ίδια το κέντρο.
Δεν πρόκειται για την κλασική ιδεολογία του έθνους που εντάσσει τα άτομα στο κράτος ως υποκείμενα-πολίτες δημιουργώντας μια κοινότητα πολιτών με δικαιώματα. Βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή αυταρχικής αναστροφής και αποκλεισμών, ύψωσης συνόρων, τειχών, κρίσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης –της μόνης υπαρκτής παγκοσμιοποίησης. Αρκετοί συμπολίτες μας βιώνουν έντονα την απώλεια ταυτότητας για πολλούς λόγους, κυριαρχούμενοι από «πανικό» και φόβο για τον «Άλλον», για την ετερότητα γενικά. Στις περιπτώσεις αυτές, παρατηρείται μια απόλυτη καθήλωση σε ορισμένες αρχές. Αντί αυτές να χρησιμοποιούνται ως οδηγός μέσα στα γεγονότα και στις περιστάσεις, απολυτοποιούνται και επιστρέφουν φετιχιστικά ως απόλυτες πεποιθήσεις. Όπως συμβαίνει στο φαινόμενο του φονταμενταλισμού, οι άλλοι με διαφορετικές πεποιθήσεις χαρακτηρίζονται πλέον ως άπιστοι και προδότες, παίρνουν τη φιγούρα του «απόλυτου εχθρού». Το μίσος γεννιέται σε αυτό το εσωτερικό τυφλό σημείο όπου αναδύεται το κακό, το οποίο καταστατικά εμφιλοχωρεί μέσα σε όλους μας, ως τάση αυτοκαταστροφής.
Σεβασμός -«όλοι έχουμε ρηγματωμένες ταυτότητες»
Τι κάνουμε απέναντι σε αυτό; Το κλειδί σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η στάση του σεβασμού. Από τον Καντ έως τον Τσαρλς Ταίηλορ, η έννοια αυτή παραπέμπει απευθείας στο σωματικό αίσθημα πέραν του καθαρού λόγου. Αν και συχνά γίνεται χρήση της έννοιας στο πλαίσιο του συντηρητικού εννοιολογικού οπλοστασίου, εντούτοις ο σεβασμός του άλλου και η αναγνώριση των συναισθημάτων του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να αποκατασταθεί μια έλλογη επικοινωνία. Για να αναγνωρίσουμε τον άλλο και το αδύνατο σημείο του, προϋπόθεση αποτελεί να αναγνωρίζουμε το αδύνατο σημείο μέσα μας. Αλλιώς αναπαράγεται το μοντέλο αλαζονικής συμπεριφοράς της Δύσης έναντι του υπόλοιπου κόσμου. Συγκρούεσαι με τον εθνικά πληγωμένο, αλλά δεν τον υποτιμάς. Υπερασπίζεσαι έναν τόπο ως πατρίδα, μια ταυτοποίηση ρηγματωμένη και ευάλωτη, αλλά με σεβασμό στην αντίστοιχη του αντιπάλου ή του γείτονα. Γι’ αυτό τον λόγο, κανείς δεν είναι απόλυτος εχθρός για μας. Γι’ αυτό τον λόγο, ήταν επιτυχημένη η συνέντευξη του Πρωθυπουργού μετά την υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών. Διευκρίνισε ότι «υπάρχουν συμπολίτες μας που διαφωνούν με αυτή τη συμφωνία. Δεν τους φοβάμαι, τους σέβομαι».
Ο σεβασμός δεν αφορά, βέβαια, τους φασίστες και τους ρατσιστές που χρησιμοποιούν το «Μακεδονικό» για τη διάδοση του μίσους. Μάλιστα είναι οι ίδιοι που διαμαρτύρονται για μη σεβασμό τους εκ μέρους της κυβέρνησης με το χαρακτηριστικό πολιτικό «ύφος της αναίδειας».
Αντιστρόφως, οφείλουμε να υπενθυμίζουμε ότι δεν υπάρχει κάτι που χάνεται, αλλά που κερδίζεται: μια νέα ταυτότητά μας μέσα από την συνανάπτυξη των βαλκανικών λαών και τον σεβασμό του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού. Έχουμε τα λάβαρα από τα τραύματά μας αλλά διαπραγματευόμαστε πάνω σε αυτά τις νέες ταυτότητες σε μια κοινή διαδικασία.
Διεθνικό: μια νέα πολιτική μνήμης και ευθύνης για το μέλλον
Αλλά απαιτείται κάτι επιπλέον: μια νέα πολιτική συνάρθρωση συμμαχιών εντός και εκτός Ελλάδος όχι σε δι-εθνιστική(international) αλλά δι-εθνική βάση (trans-national).
Το κράτος φτιάχνει έθνος σύμφωνα με την πάγια μαρξιστική θέση, αλλά όταν εντασσόμαστε μέσα σε ένα ευρύτερο σύνολο, όπως η Ευρώπη, και γενικά όσον αφορά τη θέση μας στον κόσμο, τότε δεν μπορούμε να υποστείλουμε αυτό που μας ξεχωρίζει και μας ενώνει ταυτόχρονα. Η μάχη κατά του εθνικισμού δεν αρνείται την εθνική ταυτότητα υπέρ ενός αισθήματος «πολίτη του κόσμου». Τα χειραφετητικά κινήματα της εποχής μας είναι κινήματα κοσμοπολιτικής, όχι κοσμοπολίτικα: Οι άνθρωποι και τα κινήματα έχουν πλέον επίγνωση με βάση την ιστορική εμπειρία ότι η ανθρωπότητα ήταν πάντοτε, και πόσο μάλλον είναι σήμερα, διηρημένη και συγκρουσιακή. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι τείνουμε προς την ειρηνική, δημοκρατική, πολιτισμένη κατά τα δυτικά πρότυπα ανθρωπότητα που υποσχόταν το χαμένο ιδεώδες του κοσμοπολιτισμού. Ωστόσο, αντί ενός a priori ιδεώδους, μπορούμε να συλλάβουμε ένα ιδανικό ως αποτέλεσμα των πρακτικών μας –ειδικά των πολιτικών δράσεων και αντιστάσεων.
Τα σύγχρονα κινήματα με αυτή την έννοια αποκαλούνται παγκοσμιοτοπικά, αφού οι τοπικές σημασίες με βάση τις οποίες δρουν και αντιστέκονται, μπορούν να συναρθρώνονται εκ των υστέρων σε ορισμένες καθολικές αρχές-αξίες όπως η αξιοπρέπεια, η ισότητα και ελευθερία. Συνεπώς, μπορούμε να απομακρυνθούμε από τη διάκριση εθνικό/κοσμοπολιτικό. Τείνουμε να αντιληφθούμε μια έννοια των ταυτοτήτων πιο σύνθετη και δυναμική. Υπό αυτή την έννοια, φέρουμε την ευθύνη να σκεφτόμαστε τον εθνικό εαυτό μας μέσα στον κόσμο.
Οι αντιιμπεριαλιστές αριστεροί διατείνονται ότι η συμφωνία δεν αποτέλεσε επιλογή της κυβέρνησης αλλά επιβλήθηκε από τον διεθνή παράγοντα. Εδώ μπορούμε να αναπτύξουμε ένα «πλάγιο», αθόρυβο επιχείρημα. Η συμφωνία είναι το ενδεχομενικό αποτέλεσμα μιας συνάντησης ευνοϊκών επιδιώξεων στο εσωτερικό των δυο χωρών. Είναι γνωστό ότι υπάρχει ιστορικά μια αντιεθνικιστική τάση στη φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ από παλιά ή, τουλάχιστον, τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια. Δεν είναι πλειοψηφική στην κοινωνία αλλά είναι ορατή, ξέρει πώς να συναντάται και να χρησιμοποιεί την δύναμη των άλλων, να συνθέτει δυνάμεις. Παρομοίως και στην Βόρεια Μακεδονία αντέδρασαν στον εξαρχαϊσμό, τη διαφθορά του Γκρούεφσκι υπερασπιζόμενοι την κληρονομιά του Γκλιγκόρωφ. Άλλοι είναι μειοψηφία σίγουρα, αφού μαζεύουν 1000 άτομα μάξιμουμ στις κινητοποιήσεις.
Η δι-εθνική τάση όρισε μια ιστορία της περιοχής και της χώρας όπως ήταν πριν κοπεί το νήμα της από όσους αρνούνται το τραύμα και αναδείχτηκε ως η πιο πατριωτική δύναμη από όλες. Αποκαλύπτει το παρελθόν και τα κρίματά μας και γι αυτό το λόγο αναλαμβάνει την ευθύνη για ολόκληρη την ιστορία,αποκαθιστά την πραγματική συνέχειά της χωρίς τα ιδεολογήματα και τα fake news της μακεδονομαχίας.
Σε μια ταυτότητα ενταγμένη σε ένα ευρύτερο σύνολο μπορεί να αποκτήσει νόημα μια νέα πολιτική πρόταση. Τα κινήματα είναι ιδεολογικώς παραγωγικά και, από την άλλη, ένα κόμμα, και μάλιστα κυβερνητικό, χρειάζεται να στεγασθεί ως σύνολο κάτω από μία κατεύθυνση συμπόρευσης και κατανόησης με τα άλλα έθνη. Στην έννοια της δι-εθνικότητας, πρυτανεύει το πολιτειακό στοιχείο της δημοκρατίας έναντι του έθνους, μια πολιτική ενότητα που αναγνωρίζει και ενσωματώνει τη διαφορά –συνεπώς μια νέα πολιτική κοινότητα, μια σύλληψη της «αδερφότητας με ισότητα και ελευθερία». Η αντίθετη ιδεολογία είναι ο αποκλειστικός πατριωτισμός, δηλαδή ο εθνικιστικός λόγος που βασίζεται στην ομοιογένεια, την εξάλειψη της διαφοράς και την πολιτική του μίσους «εις το όνομα της αγάπης» για την πατρίδα.
Η «συμφωνία των Πρεσπών» αποτελεί ένα υπόδειγμα τέτοιας πολιτικής και από τα δυο εμπλεκόμενα μέρη. Αξιοποιώντας ευφυώς ευκαιρίες σε επίπεδο διεθνών συσχετισμών παράγει από τα κάτω, δηλαδή από τη ίδια τη συνεννόηση των δύο μερών, ένα σπάνιο παράδειγμα συνύπαρξης μέσω της κοινής προοπτικής σε ένα ευρύτερο όλον εκεί που επικρατούσε ένα είδος αυτιστικής, απομονωτικής και αποκλειστικής, εθνικής αντίθεσης. Είναι άλλο να αγαπάς την ταυτότητά σου, κι άλλο να αποστρέφεσαι την ταυτότητα των άλλων.
Η δι-εθνικότητα προτείνει μια νέα πολιτική στα Βαλκάνια. Μικρά βραχυκυκλώματα κατανόησης, αγάπης, ορισμένες πονηριές αλληλεγγύης στις ευάλωτες ζωές και συμφιλίωσης ακυρώνουν τις εθνοκρατικές περιφράξεις, τις λογοκρισίες, τη θανατοπολιτική του μίσους, της δυσανεξίας-συνθήκης για επιθέσεις βίας, τραμπουκισμών και, εν τέλει, πολιτικής τρομοκρατίας. Να ανοίγουμε komshi kapidjik –«πορτάκια μεταξύ γειτόνων» (Goran Janev) για να επικοινωνήσουμε με τους γείτονές μας. Ο Τσίπρας και ο Ζάεφ άνοιξαν το πορτάκι μεταξύ των γειτόνων. Η αγγελοπουλική σκηνή της διέλευσης των συνόρων στα νερά της λίμνης κατά την υπογραφή της συμφωνίας συμβολίζει το άνοιγμα της επικοινωνίας και της δημιουργίας ενός δικτύου κοινών δράσεων, ενός δημόσιου χώρου ενταγμένου σε μια κοινή ευρωπαϊκή προοπτική.
Ο Μιχάλης Μπαρτσίδης είναι επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς και Διδάσκων στο ΕΑΠ.
Άκρως ενδιαφέροντα τα στοιχεία που προκύπτουν από την ανάλυση των στατιστικών για τον κλάδο των «ταχυκίνητων αγαθών» (δηλαδή των απαραίτητων προϊόντων που καταναλώνουμε καθημερινά) στην Ελλάδα. Δύο είναι οι κύριες τάσεις που καταγράφονται:
Πρώτον, εκείνη για την περαιτέρω συγκεντροποίηση της αγοράς στα χέρια των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ και τη συνακόλουθη συρρίκνωση των μικρών και των μεσαίων παικτών. Σύμφωνα με στοιχεία τα οποία δημοσίευσε στις 18 Δεκεμβρίου η Καθημερινή, από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν κλείσει οι μισές αλυσίδες καταστημάτων σούπερ μάρκετ, από 104 έμειναν μόλις… 55 για το 2016, ενώ εξίσου ραγδαία είναι η πτώση για την ίδια περίοδο και σε ό,τι αφορά στα παραδοσιακά, εξειδικευμένα καταστήματα τροφίμων (κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, μανάβικα κ.ο.κ), τα οποία και παρουσιάζουν σωρευτική μείωση κατά 28%, σε σύγκριση με το 2010 (1). Ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις προς τη συγκεντροποίηση αναμένονται να προκύψουν από την απόφαση του μεγάλου ολλανδικού κολοσσού Spar να επανατοποθετηθεί στην ελληνική αγορά [μέχρι πρότινος είχε συμπράξει με τον Βερόπουλο], εξαγοράζοντας την ως τα τώρα μικρή ελληνική αλυσίδα του Αστέρα, που σκοπεύει να την αναδείξει σε ένα πλήρες δίκτυο 300 καταστημάτων ανά τη χώρα (2).
Μέσα σε έξι χρόνια «εξαφανίστηκαν» 1.811 παραδοσιακά καταστήματα τροφίμων, με τους καταναλωτές να στρέφονται στα σούπερ μάρκετ για την αγορά νωπών λαχανικών, κρεάτων και ψαριών. Συχνά δε στρέφονται στα σούπερ μάρκετ προκειμένου να προμηθευτούν ακόμα φθηνότερα κατεψυγμένα κρέατα, ψάρια και λαχανικά.
Δεύτερον, μια μαζική στροφή προς τα μαζικά προϊόντα προσφορών που διατίθενται από τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, εις βάρος των τοπικών προϊόντων. Και εδώ τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: Τα στοιχεία της IRI, μεγάλης εταιρείας που ερευνά τις τάσεις της αγοράς, κατά το πρώτο εννιάμηνο του 2017 (περίοδος Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου) παρουσιάστηκε αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 2,1%, ωστόσο, επειδή αυτές αφορούσαν στα προϊόντα προσφορών, είχαμε πτώση της τιμής ανά μονάδα κατά 1% και αντίστοιχη πτώση της αξίας των πωλήσεων. Με μεγαλύτερη ευκρίνεια αποτυπώνεται η βαρύτητα των προϊόντων προσφοράς στα επιμέρους στατιστικά ανά κατηγορία προϊόντος. Έτσι, για παράδειγμα, αν και καταγράφηκε οριακή αύξηση 0,1% στον όγκο των πωλήσεων απορρυπαντικών και ειδών καθαρισμού σπιτιού, ο όγκος των πωλήσεων αυτών μειώθηκε κατά 2,6%, ακριβώς επειδή η αύξηση στις πωλήσεις αφορούσε προϊόντα προσφοράς. Το ίδιο θα συμβεί, επίσης, με τα είδη προσωπικής φροντίδας (αύξηση όγκου 0,5%, μείωση τζίρου 2,8%) και εκείνα της προσωπικής υγιεινής (αύξηση όγκου 1,5%, μείωση τζίρου 2,5%). Όσο για τα τρόφιμα και τα ποτά, η μείωση από τη διεκδίκηση μεγαλύτερης μερίδας αγορών από τις προσφορές, ισοσταθμίστηκε από την επιβολή ή την αύξηση ειδικών φόρων κατανάλωσης (Δήμητρα Μανιφάβα, «Οριακή αύξηση στις πωλήσεις των σούπερ μάρκετ το δεκάμηνο», Καθημερινή, 16/11/2017). Σύμφωνα δε, με έρευνα της ετέρας μεγάλης εταιρείας αναλύσεων των κλάδων αυτών, της Nielsen, το 51,9% των επώνυμων ταχυκίνητων προϊόντων προωθήθηκαν μέσα από προσφορές (3).
Φυσικά, η στροφή του καταναλωτικού κοινού προς τα προϊόντα προσφοράς είναι συνέπεια των σοβαρών πιέσεων που υφίστανται τα εισοδήματα της πλειονότητας των μεσοστρωμάτων από την υπερένταση της φορολογίας, καθώς, από το 2009 μέχρι σήμερα, οι φόροι έχουν αυξηθεί κατά… 96,8%, ενώ από το 2014 κατά… 55,5%, με το μεγαλύτερο μερίδιο των αυξήσεων να αφορούν στους ελεύθερους επαγγελματίες, που, σύμφωνα με υπολογισμούς, μπορεί να έχουν χάσει μέχρι και το 50% του εισοδήματός τους από το 2009 κι έπειτα (4).
Όσο για τους μισθωτούς, η κρίση έχει ήδη λειτουργήσει για την ακραία υποτίμηση της εργασίας, καθώς, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η Εργάνη, το 22,6% των εργαζόμενων τελούν υπό καθεστώς ημιαπασχόλησης ή εκ περιτροπής απασχόλησης, με μεικτές απολαβές περί τα 500€, ενώ άλλο ένα 28,72% απασχολείται μόνιμα με εισοδήματα που μόλις αγγίζουν τα 800€ (5).
Περαιτέρω, δε, πιέσεις, αναμένονται για το 2018, μάλιστα σε κατηγορίες εργαζομένων που μέχρι σήμερα δεν βρίσκονταν στο κύριο στόχαστρο της κρατικής πολιτικής, όπως οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι, καθώς στους πρώτους εισάγεται νέα μέθοδος υπολογισμού των συντάξεων, γεγονός που θα σημάνει περαιτέρω περικοπές, ενώ, για τους δεύτερους, «ξεπαγώνει» το μισθολόγιό τους.
Ποιοτικές μεταβολές: Πλήγμα στον εγχώριο κοινωνικό & οικονομικό ιστό
Η παράθεση των αριθμών, βέβαια, δεν αρκεί για να αποδώσει την ποιοτική αλλαγή που συνεπάγεται αυτή η δραστική «υποβάθμιση κατηγορίας» για το κατά κεφαλήν, διαθέσιμο και όχι ονομαστικό, εισόδημα στη χώρα μας. Διότι, παρ’ όλο που την καταγράφουν, αδυνατούν να συλλάβουν τις συνέπειες από την κατάρρευση ενός ολόκληρου μοντέλου, ιδιάζοντος μικροϊδιοκτητικού, το οποίο λειτουργούσε στην εγχώρια αγορά ταχυκίνητων αγαθών, στηρίζοντας μέχρι τα τώρα ένα αποκεντρωμένο δίκτυο παραγωγής και διάθεσης προϊόντων.
Η διάρθρωση του εν λόγω μοντέλου βρίσκεται στους αντίποδες εκείνου που μόλις έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, με την ύπαρξη χιλιάδων εξειδικευμένων καταστημάτων που διέθεταν τα δικά τους εφοδιαστικά δίκτυα, προμηθευόμενα αρκετά από τα προϊόντα που διέθεταν στο ράφι από εγχώριους παραγωγούς. Ένα μωσαϊκό δηλαδή μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που λειτουργούσε ως «οικονομικό οικοσύστημα», το οποίο τελούσε σε ιδιάζουσες συνθήκες ανταγωνισμού, εξασφαλίζοντας μια ιδιότυπη ισορροπία: Τα σημεία διάθεσης ήταν πάρα πολλά, ο ανταγωνισμός επί των τιμών οριακός, με συνέπεια η προσέλκυση των πελατών να στηρίζεται περισσότερο στις προσωπικές σχέσεις και την εμπιστοσύνη, παρά σε αμιγώς οικονομικούς παράγοντες –πράγμα που ταυτόχρονα επέτρεπε και μεγαλύτερο κοινωνικό έλεγχο πάνω στην ποιότητα των προσφερόμενων αγαθών.
Την ίδια στιγμή, ο κατά το πλείστον οικογενειακός χαρακτήρας τόσο των επιχειρήσεων παραγωγής όσο και διάθεσης των ταχυκίνητων αγαθών, προσανατόλιζε τη διοχέτευση της ήπιας, ως επί το πλείστον, κερδοφορίας, στα ίδια τα καταναλωτικά δίκτυα, δημιουργώντας δυναμικές αυτοτροφοδότησης, αλλά και στήριζε τις κοινωνικές επενδύσεις των νοικοκυριών, την εκπαίδευση και την ευρύτερη μόρφωση των παιδιών τους κ.ο.κ.
Η τοπική παραγωγή χάνει το έδαφος της βιωσιμότητας κάτω από τα πόδια της, το ίδιο και οι μικροί και οι μεσαίοι παίκτες της αγοράς. Σκηνή από την ταινία «Της Κακομοίρας».
Αυτή ακριβώς η ισορροπία έρχεται να διαταραχθεί σήμερα, καθώς ο μικροϊδιοκτητικός χαρακτήρας της χώρας τσακίζεται βίαια και η αγορά της, συνακόλουθα, «παγκοσμιοποιείται», μιας και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξαναγκάζεται, με την ακραία συρρίκνωση των εισοδημάτων του, να στραφεί προς τα μαζικά, τυποποιημένα προϊόντα των πολυεθνικών. Αυτό που καταγράφεται, δηλαδή, ως μια απλή τάση της αγοράς, και πολύ συχνά αποκαλείται, από τους γραφειοκράτες της σύγχρονης οικονομοκρατίας, ως «εξορθολογισμός», κρύβει μέσα του μια πολιτική καταστροφής: Οι συνθήκες ολιγοπωλίου και η κυριαρχία των παγκόσμιων ετικετών διαρρηγνύουν την οικονομική ισορροπία που περιγράψαμε παραπάνω, με συνέπεια να προκύπτει πολλαπλό κοινωνικό κόστος: Η τοπική παραγωγή χάνει το έδαφος της βιωσιμότητας κάτω από τα πόδια της, το ίδιο και οι μικροί και οι μεσαίοι παίκτες της αγοράς, ενώ την ίδια στιγμή, από τη σκοπιά του καταναλωτή, καταγράφεται μια υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, γιατί η στροφή τους, στα προϊόντα προσφοράς σηματοδοτεί μια δραστική υποβάθμιση των αξιών χρήσης –λογουχάρη, στα τρόφιμα, όπου η διατροφική τους αξία μειώνεται διαρκώς με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται για την υγεία του πληθυσμού.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο εντοπίζεται το παράδοξο του μοντέλου που επιβάλλεται βίαια στην κοινωνία, από τη σύμπραξη μιας κυβέρνησης που ενδιαφέρεται μόνον για τη δική της επιβίωση, και την ξένη οικονομική επιτροπεία, που έτσι θα καταφέρει να αλώσει την ελληνική αγορά στο όνομα της «ανάπτυξης»: Το «φθηνότερο», μαζικό και παγκόσμιο προϊόν, λειτουργεί για μια εκπτωχευμένη κοινωνία ως τέτοιο μόνο βραχυπρόθεσμα, πριν δηλαδή εκδηλωθεί το υπέρμετρο κοινωνικό κόστος που προκαλεί η ίδια του η επικράτηση και το οποίο, εν τέλει, «επιστρέφει» στην κοινωνία, καθώς τα εισοδήματα πέφτουν, η αγορά αδυνατίζει περισσότερο, προωθείται περαιτέρω η μετανάστευση των νεώτερων γενεών και μειώνεται ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός, ο οποίος καλείται με μεγαλύτερα βάρη να τροφοδοτήσει τα «δημοσιονομικά πλεονάσματα».
σκίτσο του Νικόλα
Υπάρχει διέξοδος;
Η κατάσταση αυτή, δυστυχώς, έχει διαφύγει από το σύνολο της δημόσιας συζήτησης. Οι μεγάλες ερευνητικές εταιρείες διαπιστώνουν μεν τη στατιστική αυτών των μεταβολών, αλλά η κοινωνική και πολιτική τους ερμηνεία απουσιάζει, καθώς αμφότερα τα στρατόπεδα των κρατιστών κυβερνητικών και της νεοφιλελεύθερης αξιωματικής αντιπολίτευσης αγνοούν ή παραβλέπουν τις μείζονες κοινωνικές τους συνέπειες.
Για τους πούρους χαβιαρομαρξιστές πασών των συνιστωσών, η «αγορά» είναι ως τέτοια «καπιταλισμός» (sic!) και άρα αντιμετωπίζεται συλλήβδην σε αυτό το επίπεδο της ισοπεδωτικής αφαίρεσης, αδιαφορώντας αν στη μια της έκφραση ήταν κοινωνικά δικαιότερη και, στην άλλη, καταστροφική από κάθε άποψη. Ενώ οι νεοφιλελεύθεροι, λαμβάνουν ως δεδομένο ότι η αγορά είναι υποτίθεται ελεύθερη, ότι οι τάσεις της εκδηλώνονται άναρχα, και ότι κατά συνέπεια οι εξελίξεις της δεν αφορούν στην πολιτική που πρέπει να παραμείνει μακριά από τον υποτιθέμενα «ενάρετο» ανταγωνισμό.
Από την άλλη, βέβαια, τα όσα αναφέραμε κινούνται στη σφαίρα της… κοινής λογικής και άρα εκθέτουν και τις δύο προαναφερόμενες προσεγγίσεις, καθώς στην πραγματικότητα απλώς δίνουν άλλοθι στη γενική αδυναμία του πολιτικού συστήματος να παρέμβει ουσιαστικά σε ένα καίριο ζήτημα. Και το ίδιο αφορά και στην περίφημη «κοινωνία των πολιτών» (sic!), από τα συνδικάτα μέχρι τα επιμελητήρια, αλλά και τον περίφημο χώρο της «κοινωνικής οικονομίας», που περί πολλά τυρβάζουν.
Θα μπορούσε να υπάρξει, άραγε, μια παρέμβαση σε αυτό το πεδίο; Για να είναι άμεσα αποτελεσματική, θα πρέπει να απευθυνθεί κατά κύριο λόγο στο επίπεδο των νοοτροπιών, και κατά δεύτερο λόγο στην ενεργοποίηση για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας εναλλακτικών δικτύων τροφοδοσίας ταχυκίνητων αγαθών, που να γλυτώνουν από την μέγγενη που περιγράψαμε.
Πρώτα και πάνω απ’ όλα, όμως, θα πρέπει να δοθεί ένας αγώνας για την πολιτικοποίηση των καταναλωτικών πρακτικών: Να υπάρξει μια πίεση, για την διαμόρφωση μιας κοινωνικά υπεύθυνης καταναλωτικής συνείδησης που να επιμένει στην στήριξη των εγχώριων, ποιοτικών προϊόντων ακόμα κι αν αυτά παρουσιάζονται 10% ή 15% ακριβότερα στο ράφι από τις παγκόσμιες ετικέτες. Κι αυτό γιατί η διαφορά στην τιμή, σε μεγάλο βαθμό, και όπου δεν υπάρχει αισχροκέρδεια, εξαπάτηση, και άλλες φαύλες πρακτικές, επί της ουσίας και μεσομακροπρόθεσμα πραγματοποιείται ως κοινωνικό κέρδος, και όχι ως ατομικό. Αξίζει να υπάρξουν πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση, γιατί πέραν όλων των παραπάνω υπηρετούν μια αντίληψη δημιουργικού, εναλλακτικού και ολιστικού κινήματος, που υπερβαίνει τα αδιέξοδα της ανάθεσης και της καταγγελιολογίας.
*Το παρόν αποτελεί βελτιωμένη εκδοχή παρέμβασης που πραγματοποιήθηκε στην Γενική Συνέλευση του καταναλωτικού συνεταιρισμού Βίος Coop την Κυριακή 10/12/2017.
Παραπομπές
Δήμητρα Μανιφάβα, «Εξαφανίστηκαν οι μισές αλυσίδες σούπερ μάρκετ σε μία οκταετία», Καθημερινή, 18/12/2017
«Ανατροπές στον χάρτη των σούπερ μάρκετ με την είσοδο των Ολλανδών στην Ελλάδα, newsbeast.gr», 02/12/2017.
Πλάτωνας Τσούλος, «Σε ένταση οι αγορές φέτος», selfservice.gr, 22/11/2017
Προκόπης Χατζηνικολάου, «Η υπερφορολόγηση μείωσε πάνω από 50% τα μεσαία εισοδήματα», Καθημερινή, 13/11/2017.
’Έτσι δσο ούδέτερο καί νά είναι τό κείμενο πού άκολουθεΐ, ό άνώδυνος/τυχαϊος τίτλος έχει ήδη λειτουργήσει. Είναι όμως ούδέτερο τό ύφος των άνακοινώσεων ή των άρθρων πού περιγράφουν ένα βιασμό;
’Αποτελεί ή άπαρίθμηση στοιχείων γιά τή ζωή καί τήν έμφάνιση τής γυναίκας άπλή καί άθώα πληροφόρηση; ’Απαράδεκτα καί ουσιαστικά άσχετα στοιχεία τής μορφής «ή άδελφή τού θύματος δούλευε σέ καμπαρέ» καί φαινομενικά άνώδυνες φράσεις όπως «οί φερόμενοι ώς δράστες» καί «σύμφωνα πάντα μέ τήν καταγγελία» συνηγορούν γιά τό άντίθετο. Τό ότι ή άδελφή τού θύματος δούλευε σέ καμπαρέ δέν άφορά κανέναν. ’Ή μάλλον δέν θά έπρεπε νά άφορά κανέναν. ’Επιτέλους γιατί συνιστά πληροφορία ή ποιότητα τού έπαγγέλματος, καί μάλιστα όχι τού ’ίδιου τού θύματος άλλά τής άδελφής; Ό τύπος όμως φαίνεται νά έχει διαφορετική γνώμη. ’Έτσι, όταν δέν ύπάρχει τίποτα νά τονιστεί γιά τήν ίδια τή βιασμένη, ή άνακοίνωση έπιλέγει νά μάς πληροφορήσει γιά συγγενικό πρόσωπο, υπονοώντας πώς τό μήλο κάτω άπό τή μηλιά θά πέσει. Δέν έχουμε δει βέβαια ποτέ σέ άντίστοιχες περιπτώσεις νά γράφεται καί νά συνιστά πληροφορία πώς ή άδελφή τού θύματος είναι φοιτήτρια ή δικηγόρος! Επίσης, μιά καί ή φράση «ό φερόμενος ώς κλέφτης» είναι άγνωστη στόν έλληνικό τύπο, ή συχνά επαναλαμβανόμενη φράση «ό φερόμενος σάν δράστης» σέ περιπτώσεις βιασμών, σέ συνδυασμό μέ τό «σύμφωνα μέ τήν καταγγελία» φαίνεται νά εξυπηρετεί μόνο τή δημιουργία άμφιβο λιών: Ήταν πράγματι βιασμός;
Στίς περιπτώσεις πού ό βιασμός είναι άναμφ\σβήτητος, τά άρθρα συνήθως επικεντρώνουν τήν προσοχή τους στό πρόσωπο τού βιαστή, φτιάχνοντας γι’ αυτόν μιά εικόνα πού σαφώς δέν μοιάζει μέ τούς άνθρώπους πού καθημερινά συναναστρεφόμαστε στή δουλειά μας, δέν μοιάζει μέ τούς φίλους μας, δέν έχει τίποτα κοινό μέ τόν άδελφό, τόν πατέρα ή σύζυγό μας. ’Έτσι τίτλοι καί περιεχόμενο μάς πληροφορούν πώς οί βιαστές είναι: κτηνάνθρωποι, υπάνθρωποι, καμικάζι, σάτυροι, δράκοι, παραπέμποντας είτε σέ κάποια ψυχική άνωμαλία, είτε σέ κάποια έκφραση κοινωνικής έκτροπής.
Συγχρόνως, οί εφημερίδες θεωρούν ύποχρέωσή τους νά άναφέ- ρουν ή νά τονίσουν όπου είναι δυνατόν εκείνα τά στοιχεία πού άπό τή μιά μάς δημιουργούν οίκτο γι’ αυτά τά πλάσματα καί άπό τήν άλλη παρουσιάζουν τήν πράξη τους έν μέρει δικαιολογημένη στά πλαίσια των «φυσικών» άντρικών όρμων καί τής συγκυρίας:
Τί άλλο νόημα μπορεί νά έχει αύτή ή τελευταία περιγραφή άπό τό νά φτιάξει ειδυλλιακή καλοκαιριάτικη εικόνα διακοπών στό μυαλό τού άναγνώστη, καί έτσι έστω καί ύποσυνείδητα νά δικαιολογήσει τό βιαστή, ιδιαίτερα άν δέν είχε γίνει φόνος;
Τέλος είναι σύμπτωση δτι τό 80-90% τών άνακοινώσεων γιά θέματα βιασμών είναι κάπου κρυμμένες μεταξύ τρίτης καί τελευταίας σελίδας; Διότι βέβαια πώς είναι δυνατόν νά έχουν τήν ίδια μεταχείρηση καί βαρύτητα οί έξαγγελίες τής κυβέρνησης γιά τήν οικονομική πολιτική πού αφορούν δλο τόν κόσμο, μέ κάποιο βιασμό, ένα καθαρό προσωπικό συμβάν;
Στό κάτω κάτω, δπως γίνονται κλοπές καί ληστείες γίνονται καί βιασμοί. Είναι γεγονότα τής αυτής κατηγορίας καί μέσα στήν καθημερινότητα. Μόνο κάτι τέτοιο μπορούμε νά συμπεράνουμε άπό τήν παρακάτω κατά τά άλλα «τυχαία» συστέγαση δύο άνα- κοινώσεων:
Οί εξαιρέσεις βέβαια ύπάρχουν. Βλέπουμε έτσι πολλές φορές ά νακοινώσεις καί άρθρα περί βιασμών νά καταλαμβάνουν σημαντική θέση στή διάταξη τής ύλης τών εφημερίδων καί νά δίνεται μεγάλη δημοσιότητα στό θέμα. Οί περιπτώσεις όμως αυτές άναφέρονται σχεδόν πάντα σέ κάποιους βιασμούς πού έχουν κατά πολύ ξεπεράσει κάθε παραδεκτό δριο κοινωνικής συμπεριφοράς (βιασμός Φιλοππάπου) ή συνδυάζονται μέ φόνο. Ή κοινωνία ολόκληρη, διά στόματος τύπου, καταδικάζει τή βδελυρή πράξη προσπαθώντας νά τήν εμφανίσει σάν κάτι εντελώς εξαιρετικό καί έξω άπό τίς άξιες της. ’Έτσι άποποιεΐται τίς εύθύνες της καί νύπτει τάς χείρας της.
ΣΠΙΤΙ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Δεκέμβριος 1982
Κείμενο από μπροσούρα που εκδόθηκε το 1982 από την φεμινιστική ομάδα Σπίτι των Γυναικών. Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία και η σύνταξη του κειμένου.
«Ο άνθρωπος που δεν είναι ικανός να αντλεί διαρκώς από μέσα του νέους πόθους, μαζί κι έναν καινούργιο εαυτό, να γυρίζει ως επιβεβαίωση την πλάτη στο παρωχημένο και σαπισμένο, αυτός δεν είναι άνθρωπος: είναι ένας μπουρζουάς, ένας φαρμακοτρίφτης, ένας ουτιδανός.» Αμεντέο Μοντιλιάνι (http://www.modigliani-foundation.org)
Ο κόσμος σε 360 μοίρες. Το μοναδικό '0% Lies & Errors Free' website. Στιγμές και όψεις της ελληνικής (και όχι μόνο) δημόσιας πραγματικότητας από ένα ιστολόγιο που αγαπάει την έρευνα. Επειδή η αλήθεια είναι μεταδοτική.
εκτυπώστε ή κατεβάστε σε PDF
απέραντο γαλάζιο 