Χρόνια Πολλά και καλή Χρονιά σε όλους
Το κείμενο αυτό το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό και για αυτό επέλεξα να το αναρτήσω αυτή τη μέρα.
Ισως, δούμε το 2013 το δημιουργικό χάος.
-απέραντο γαλάζιο
Η συσχέτιση του κειμένου με την αρχιτεκτονική δεν είναι ίσως άμεσα ορατή. Σίγουρα όμως [για μένα έστω] είναι ουσιαστικότερη από οποιαδήποτε άμεση αναφορά γύρω από -ισμούς και λοιπές λογικές.
« ‘Η τοι μεν πρώτιστα Χάος γένετ’ ,αυτάρ έπειτα Για ευρύστερνος..//ηδ Έρως ος κάλλιστος εν αθανάτοισι θεοίσι»
Ησίοδος , Θεογονία
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι θεώρησαν τον Κόσμο ως ένα πεδίο μάχης μεταξύ των δυνάμεων της τάξης, που δημιούργησαν τον Κόσμο, και εκείνων της αναταραχής, που οδήγησαν στο Χάος. Ανάμεσα σε αυτούς ο Έρωτας προσωποποιεί τη γέννηση ,τη δημιουργία και τη ζωή. Όλη η επιστήμη αναπτύχθηκε υποθέτοντας ότι ο φυσικός κόσμος είναι σε τάξη. Η αταξία κρίθηκε μάλλον επιβλαβής και αρνητική διαδικασία. Η αιώνια πάλη μεταξύ τάξης και αταξίας, αρμονίας και χάους, αντιπροσωπεύει, μάλλον μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη.
Όλη η ανθρώπινη πορεία μπορεί να περιγραφεί ως μια συνεχώς εντεινόμενη τάση οργάνωσης και ελέγχου του περιβάλλοντος όπου εντάσσεται, ώστε να ανεξαρτητοποιείται από τις εκάστοτε συνθήκες του. Στην αρχιτεκτονική, η παραπάνω λογική εφαρμόστηκε απόλυτα στην ανάλυση του χώρου. Η επιστήμη της γεωμετρίας ήρθε και μέσω αφαίρεσης και παραδοχών έδωσε μια «εξιδανικευμένη» και «αντικειμενική» εικόνα της φύσης.
Ήρθε δηλαδή να βάλει τάξη εκεί που έβλεπε αταξία. Η εικόνα αυτή βεβαίως δεν αναφέρεται πλέον στον φυσικό χώρο, αλλά στην αντιληπτική εικόνα που ο άνθρωπος σχηματίζει ώστε να είναι σε θέση να ασκεί έλεγχο πάνω σε αντικείμενα καιπληροφορίες που δεν μπορεί να ορίσει αλλιώς. Σε μια τέτοια λογική οτιδήποτε αναλύεται σαφώς αποκτά ταυτόχρονα και τάξη. Η αταξία εμπεριέχεται σε αυτά που δεν μπορούν ακόμα να ταξινομηθούν.Έτσι λοιπόν, τα απλούστερα σχήματα όπως το τρίγωνο, ο κύκλος, το τετράγωνο… ήρθαν να «ονοματίσουν» κάποια βασικά πρότυπα που έγιναν αντιληπτά. Η πολυπλοκότητα της γεωμετρίας επεκτάθηκε και αυτή με τη σειρά της με νέες θεωρίες που γενικεύουν όλο και περισσότερο εντάσσοντας προγενέστερες φόρμες. Περάσαμε από τον «ονοματισμό» στο καρτεσιανό επίπεδο της οργανωμένης ευκλείδειας γεωμετρίας , ύστερα στις καμπυλωμένες γεωμετρίες ( Riemann – Lobachevsky) και τις ποιο σύγχρονες τοπολογικές γεωμετρίες και τα fractal.
Η στέρεα βάση της λογικής προσέγγισης όμως ουσιαστικά παραμένει ίδια: Ο άνθρωπος εντασσόμενος στο περιβάλλον του τείνει να δημιουργεί όλο και πληρέστερα ιεραρχικά «μοντέλα» που προσεγγίζουν σε όλο και ικανοποιητικότερο βαθμό την εικόνα του για τον κόσμο. Η θεωρία του χάους ίσως να πρόκειται για την πρώτη σοβαρή προσπάθεια που προσπαθεί να μας συμφιλιώσει με την ιδέα της «αδυναμίας ελέγχου» πάνω στη φύση, ίσως ακόμα και με την ίδια την πράξη της δημιουργίας.
Στην επιστήμη το χάος ορίζεται σαν την εξαιρετικά ευαίσθητη εξάρτηση της κίνησης από τις αρχικές συνθήκες. Η παραμικρή μεταβολή στις αρχικές συνθήκες είναι το στοιχείο του χάους – της αταξίας- που εκδηλώνεται σε μια τακτική και σταθερή διαδικασία. Δηλαδή αναλυτικότερα, χάος είναι η κατάσταση που προκύπτει όταν μεταβληθούν έστω και κατ’ ελάχιστο τα αρχικά δεδομένα ενός δυναμικού συστήματος. Συγκεκριμένα,η θεωρία του Χάους μελετά τη συμπεριφορά ορισμένων μη γραμμικών δυναμικών συστημάτων, τα οποία χαρακτηρίζονται κυρίως από μια ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες αλλά και από μια μη περιοδικότητα.
Ένα μη γραμμικό δυναμικό σύστημα μπορεί, σε γενικές γραμμές, να παρουσιάζει μια ή περισσότερες από τις παρακάτω συμπεριφορές:
– να καταλήγει σε ηρεμία (ακινησία)
– να επεκτείνεται συνεχώς (μόνο για μη φραγμένα συστήματα) ή όπως λέγεται να συμβαίνει μια «έκρηξη»
– να εκτελεί περιοδική κίνηση ή ημι-περιοδική κίνηση
– να εκτελεί χαοτική κίνηση
Ένα μη γραμμικό δυναμικό σύστημα είναι «ανοιχτό» κάτι που σημαίνει πως ανταλλάσει ενέργεια και πληροφορία με άλλα.Τα ανοιχτά συστήματα είναι ο κανόνας. Τα κλειστά συστήματα που ισορροπούν είναι μια παραδοχή που στην πλειονότητα των περιπτώσεων γίνεται μονάχα για την διευκόλυνση των παρατηρητών ,οπότε όπως έχουμε πει η αντικειμενική θεώρησή τους γίνεται μονάχα από εξωτερικούς παρατηρητές. Αντιθέτως με τα στατικά, γραμμικά συστήματα, τα ανοιχτά βρίσκονται μακριά από την κατάσταση ισορροπίας και ανταλλάσσουν αδιάκοπα ύλη και ενέργεια με το περιβάλλον τους. Δεν τείνουν αναγκαστικά προς μια κατάσταση ελάχιστης ελεύθερης ενέργειας και μέγιστης εντροπίας, αλλά αντίθετα, εκμεταλλεύονται κάποιες ενεργειακές εισροές και διακυμάνσεις όχι μόνο για να διατηρούν τη δομική τους ευστάθεια αλλά και για να εξελίσσονται προς νέες δυναμικές καταστάσεις.
Τα ανοιχτά θερμοδυναμικά συστήματα δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Σε αυτά περιλαμβάνονται όχι μόνο οι ζωντανοί οργανισμοί, οι ανθρώπινες κοινωνίες, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των «απλούστερων» φυσικοχημικών συστημάτων.
Ας εστιάσουμε όμως στα χαοτικά συστήματα. Η αιτιοκρατία υπονοεί την προβλεψιμότητα μόνο στο εξιδανικευμένο όριο μιας άπειρης ακρίβειας. Αυτή η άπειρη ακρίβεια είναι καταστατικά αδύνατη(απροσδιοριστία Heisenberg).Κατά συνέπεια, η περίπλοκη συμπεριφορά δεν υπονοεί απαραιτήτως περίπλοκες δυνάμεις ή νόμους. H πολυπλοκότητα ενός φυσικού κόσμου, που επιδεικνύει την τυχαία και ιδιότροπη συμπεριφορά μπορεί βάση αιτιοκρατίας να συνδεθεί με την τάξη και την απλότητα των κρυμμένων νόμων της φύσης. Παρόλα αυτά η απροσδιοριστία εδώ αφορά μονάχα την ικανότητα πρόβλεψης και όχι την ίδια τη φύση του ντετερμινισμού.Το χάος παραμένει «άχρονο» και αιτιοκρατικό , απλά πλέον εμείς ως παρατηρητές έχουμε περιορισμένη δύναμη για να το επιλύσουμε.
Σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg και της συμπληρωματικότητας του Bohr , είναι αδύνατη η ουδέτερη και ντετερμινιστικη περιγραφη του μικρόκοσμου για κάποιον παρατηρητή.Η φύση της αιτιοκρατίας όμως σπάει οριστικά και αμετάκλητα μόνο εφόσον αιρεθεί η χρονική συμμετρία, όταν ο χρόνος αποκτήσει πλέον την γεννεσιουργό θέση που του αρμόζει, και δεν αντιμετωπίζεται απλά ως αδυναμία της ανθρώπινης σκέψης.’Οπως αναφέρθηκε, το κλασικό ιδεώδες στην φυσική και τη σκέψη ταυτόχρονα, ήταν να μπορούμε να προβλέπουμε με βεβαιότητα τη μελλοντική εξέλιξη ενός φυσικού συστήματος.Αλλά, όπως υποστηρίζει ο Prigοgine το θανάσιμο πλήγμα στην κλασική περιγραφή θα δοθεί από δύο σχετικά περιθωριακές, κατά το παρελθόν , περιοχές τη φυσικής: τη θερμοδυναμική των ανοιχτών συστημάτων και τη μελέτη των μη γραμμικών δυναμικών συστημάτων, τη λεγόμενη επιστήμη του χάους.
Το έργο του Prigogine :
Η πολυπλοκότητα της φύσης θεωρείται από τους επιστήμονες ως ιεραρχία που ξεκινάει με την δομή του α-τόμου και καταλήγει σε σύνθετους βιολογικούς οργανισμούς. Κάθε επίπεδο επιστημονικής περιγραφής υποτίθεται πως οικοδομείται πάνω στο προηγούμενο, ενώ προτεραιότητα έχουν οι περιγραφές στο πιό θεμελιώδες επίπεδο.
Αλλά για τον Prigogine η φύση δεν είναι οικοδομημένη έτσι που να ανεβαίνουμε προς τα πάνω από κάποιο χαμηλότερο επίπεδο, αλλά με ανάδραση μεταξύ όλων των επιπέδων. Επομένως, η αντίληψή του για μια επιστημονική περιγραφή της φύσης «δεν υποθέτει κανέναν θεμελιώδη τρόπο περιγραφής. Κάθε επίπεδο περιγραφής προκύπτει από ένα άλλο και συνεπάγεται το άλλο. Χρειαζόμαστε πλήθος επιπέδων που συνδέονται όλα μεταξύ τους, ενώ κανένα τους δεν μπορεί να διεκδικήσει την υπεροχή».
Αυτή η διατύπωση οπωσδήποτε ερέθισε αρκετούς φυσικούς, φιλοσόφους και όχι μόνο. Το συμπέρασμα όμως που ακολούθησε ήταν προκλητικότερο καθώς λίγο πολύ λέει πως οι νόμοι της φύσης, συμπεριλαμβανομένων των νόμων της φυσικής δεν είναι δεδομένοι όλοι εξαρχής ούτε είναι λογικά συνεπαγόμενοι. Εξελίσσονται με τον τρόπο που εξελίσσονται τα διάφορα είδη. Καθώς τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα, λαμβάνουν χώρα διακλαδώσεις και ενισχύσεις και εμφανίζονται νέοι νόμοι. «Πώς μπορείτε να μιλάτε για τους νόμους της βιολογίας αν δεν υπάρχουν ζωντανά συστήματα; » τονίζει.Αυτό αποτελεί επιβεβαίωση της δημιουργικότητας της φύσης. Κάθε επίπεδο οργάνωσης παράγει κάτι θεμελιακά καινούργιο, κάτι που δεν συναντάται στα συστατικά στοιχεία ή «μέρη» του προηγούμενου επιπέδου. Για παράδειγμα, σ’ ένα μείγμα υδρογόνου και οξυγόνου δεν υπάρχει νερό. Το μείγμα αποκτά νέα ταυτότητα η οποία, στην πράξη, θυσιάζει τα «μέρη» υδρογόνο και οξυγόνο. Ο μόνος τρόπος να πάρουμε πίσω τα μέρη είναι να καταστρέψουμε το νερό.
Μιας κοινωνία δεν μπορεί κατ’ε επέκταση να εξηγηθεί αναλύοντας μονάχα το άτομα ,αλλά ως σύνολο παράγει δικούς της νόμους και αυτο- οργάνωση που επιδρούν με τη σειρά τους στη φύση του ίδιου του ατόμου δηλαδή τις αρχικές του συνθήκες…Το Εγώ εδώ ασθενεί και μπαίνει σε μια συλλογιστική «γενικού καλού».Εφόσον κανένας νόμος ή «μέρος» του σύμπαντος δεν παίζει θεμελιακότερο ρόλο από οποιοδήποτε άλλο, μπορούμε να πούμε ότι η επιστήμη αντί να προχωρεί γραμμικά και ιεραρχικά (κατακόρυφα), πρέπει να προσπαθεί να ξεχωρίζει και να περιγράφει το δίκτυο των νόμων και των διαδικασιών που ενώνουν όλα τα επίπεδα (οριζόντια). Η φύση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως δυναμική μεταλλασσόμενη υφή και όχι ως μηχανική, ιεραρχική πυραμίδα.
Στη σύγχρονη φυσική, η μη αντιστρεπτότητα εμφανίζεται παντού. Αν η πρώτη πρόκληση αφορά το φαινόμενο της αντιστρεπτότητας, η δεύτερη πρόκληση σχετίζεται με την έννοια της απλότητας. Από την εποχή του Δημόκριτου και του Αριστοτέλη, οι επιστήμονες πίστευαν ότι κάτω από την πολυπλοκότητα του κόσμου μας πρέπει να υπάρχουν απλά αντικείμενα και απλές δυνάμεις. Στην αρχή οι επιστήμονες νόμιζαν ότι οι απλοί δομικοί λίθοι είναι τα άτομα. Αργότερα, όταν ανακαλύφθηκε ότι τα άτομα αποτελούνται από μέρη, δομικοί λίθοι έγιναν τα απλά σωματίδια όπως το πρωτόνιο και το ηλεκτρόνιο. Ύστερα, όταν η κβαντομηχανική οδήγησε στην απροσδόκητη ανακάλυψη ενός εντυπωσιακού «ζωολογικού κήπου σωματιδίων» στο υποατομικό επίπεδο, οι φυσικοί επινόησαν τη μεγάλη ενοποιημένη θεωρία και άρχισαν να αναζητούν τη μοναδική, απλή δύναμη -την «υπερδύναμη»που υποτίθεται πως γέννησε αυτόν τον κυκεώνα αλληλεπιδράσεων των στοιχειωδών σωματιδίων.
Ή υπερδύναμη δεν έχει βρεθεί ακόμη, πάντως, και τουλάχιστον ώς τώρα, η έρευνα έχει ανακαλύψει ότι για κάθε απλούστευση υπάρχουν τουλάχιστον δύο καινούργιες περιπλοκές: «Ή ιδέα της απλότητας διαλύεται. Σε όποια διεύθυνση κι αν πάμε, υπάρχει πολυπλοκότητα».Αυτό δεν σημαίνει πως η απλότητα δεν υφίσταται αλλά μάλλον ότι αυτοαναιρείται όταν συνδυάζεται δημιουργώντας πολυπλοκότερες δομές απόσο θα την θεωρούσαμε ικανή να παράγει.Πρώτος λοιπόν ο Prigogine απέδειξε ότι σε συνθήκες μακριά απο τη θερμοδυναμική ισορροπία η ύλη αποκτά νέες απρόσμενες ιδιότητες, αυτοοργανώνεται και παράγει πολύπλοκες δομές από τυχαίες διακυμάνσεις.( νόμπελ Χημείας το 1977)
Τις δομές αυτές θα τις ονομάσει dissipative structures, χρησιμοποιώντας ένα φαινομενικά οξύμωρο σχήμα. Ο όρος θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως δομές διασποράς ή διασκορπισμού ή εκλυτογενείς ή ακόμη και καταναλωτικές δομές. Στην ουσία πρόκειται για συστήματα που καταναλώνουν ενέργεια. Οι δομές διασκορπισμού είναι καταστάσεις που αντανακλούν την αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον, με το οποίο ανταλλάσσουν ενέργεια, διατηρούμενα μέσα από μια ατελείωτη δυναμική ροή.
Ο Prigozine λέει ότι αυτές οι τυχαίες (μη προβλέψιμες) διαδικασίες φανερώνουν ότι τα ανοικτά συστήματα και επομένως και το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντός ,δεν είναι μηχανιστικό αλλά τυχαίο. Η ιδέα του τυχαίου χρησιμοποιείται εδώ αρκετά διαφορετικά από τον συνηθισμένο τρόπο . Για παράδειγμα, για τον Jacques Monod, συγγραφέα του βιβλίου Τύχη και Αναγκαιότητα, η τύχη συνεπάγεται έναν κόσμο που κυβερνάται τυφλά και υποδηλώνει ένα σύμπαν, που σύμφωνα με τους ανθρώπινους όρους στερείται νοήματος, δηλαδή βρίσκεται πολύ κοντά στον παράλογο κόσμο της υπαρξιστικής φιλοσοφίας, από την οποία ο Monod αντλεί τα επιχειρήματά του.
Ωστόσο, για τον Prigozine η τύχη είναι συνώνυμο του μη ντετερμινισμού, του αυθόρμητου, της καινοτομίας και της δημιουργικότητας. Το σύμπαν του Prigozine δεν απέχει πολύ από το να είναι έμβιος οργανισμός, ακριβώς γιατί έχει χώρο για την τυχαία συμπεριφορά.‘Ετσι, επιτρέπει στις δομές διασκορπισμού -που είναι οτιδήποτε- από ένα χημικό διάλυμα μέχρι ένα σύννεφο, έναν εγκέφαλο ή έναν άνθρωπο -να αναδημιουργήσουν τον εαυτό τους σύμφωνα με απρόβλεπτα πρότυπα. Αυτά τα καινούργια πρότυπα συχνά προκαλούνται από μικρές μεταβολές ή διαταράξεις, των οποίων η παρουσία μπορεί να αποσπάσει το όλο σύστημα μακριά από ένα είδος συμπεριφοράς προς ένα νέο και απρόβλεπτο και ως εκ τουτου να αψηφησει τόσο μια μηχανιστικη ερμηνεια της εντροπίας, όσο και μία συμβατική ανάγνωση του βέλους του χρόνου.
Ενας σπουδαίος παράγοντας στην εμφάνιση νέων δομών είναι η συνεισφορά των διακυμάνσεων ή διαταράξεων, δηλαδή των ξαφνικών αλλαγών που επιτρέπουν κάτι καινούργιο να εμφανιστεί, ακόμη και εκεί που η ύπαρξη της εντροπίας θα το απέκλειε. Αυτό συμβαίνει επειδή οι δομές διασποράς είναι μη γραμμικά συστήματα, η τάξη των οποίων αναδύεται απο το χάος. Μια και μόνο διακύμανση προστιθέμενη σε άλλες θα μπορούσε να γίνει αρκετά ισχυρή ώστε να επαναοργανώσει το όλο σύστημα σε ένα νέο πρότυπο. Τα σημεία αυτά, τα ονομάζει σημεία διακλάδωσης και είναι σημεία στα οποία καταρρέει η ντετερμινιστική περιγραφή και το σύστημα τότε ακολουθεί μία από τις πολλές πιθανές διακλαδώσεις του δρόμου.
Σαν στιγμιαίο παράθυρο στο όλον, η ενίσχυση των διακλαδώσεων οδηγεί σε τάξη ή χάος.Η διακλάδωση –λέξη που σημαίνει το σημείο διχασμού ή διαίρεσης– αποτελεί βασική έννοια. Η διακλάδωση σε ένα σύστημα είναι μια στιγμή ζωτικής σημασίας όταν κάτι τόσο μικρό όσο ένα μεμονωμένο φωτόνιο, μια ελαφρά διακύμανση της εξωτερικής θερμοκρασίας, μια αλλαγή της πυκνότητας, ή το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στο Χονγκ Κονγκ, η ηθική ίσως ενός μεμονομένου ατόμου, διογκώνεται τόσο πολύ με την επανάληψη ώστε δημιουργείται μια διχάλα -και το σύστημα παίρνει νέα κατεύθυνση. Με το πέρασμα του χρόνου, ο χείμαρρος των σημείων διακλάδωσης κάνει το σύστημα είτε να κατακερματιστεί καταλήγοντας στο χάος, είτε να σταθεροποιήσει μια νέα συμπεριφορά μέσω σειράς βρόχων ανάδρασης.
Στα σημεία διακλάδωσής του, προσφέρεται πραγματικά στο σύστημα που ακολουθεί μια πορεία η δυνατότητα «επιλογής» ανάμεσα σε διάφορα είδη τάξης. Η εσωτερική ανάδραση μερικών επιλογών είναι τόσο σύνθετη ώστε υπάρχει ουσιαστικά άπειρο πλήθος βαθμών ελευθερίας. Με άλλα λόγια, η τάξη της επιλογής είναι τόσο υψηλή ώστε πρόκειται για χάος. ‘ Αλλα σημεία διακλάδωσης προσφέρουν επιλογές όπου η ανάδραση παράγει λιγότερους βαθμούς ελευθερίας. Το καθαρό αποτέλεσμα των διακλαδώσεων στην εξέλιξη των ζωντανών κυττάρων ήταν να δημιουργηθούν οργανικές χημικές αντιδράσεις που έχουν υφανθεί με πολύπλοκο και σταθερό τρόπο στο περιβάλλον του κυττάρου. Αυτήν ακριβώς την ύφανση βρόχων ανάδρασης εννοεί ο Prigogine με τον όρο «επικοινωνία». Μέσω τέτοιας επικοινωνίας το σύστημα διατηρείται άθικτο.
Τα σημεία διακλάδωσης είναι ορόσημα στην εξέλιξη του συστήματος και αποκρυσταλλώνουν την ιστορία του. Η ιστορική καταγραφή των ανθρώπινων διακλαδώσεων βρίσκεται χαραγμένη στα ανθρώπινα έμβρυα. Αυτά περνούν μέσα από στάδια όπου μοιάζουν με ψάρια, έπειτα με αμφίβια και τέλος με ερπετά.Αποτυπωμένα σε όλες τις μορφές και διαδικασίες που μας κάνουν μοναδικούς -στις χημικές αντιδράσεις των κυττάρων μας και τη μορφή των νευρικών μας δικτύων- βρίσκονται χιλιάδες χιλιάδων σημεία διακλάδωσης που συνθέτουν μια ζωντανή εξιστόρηση των επιλογών μέσω των οποίων εξελιχτήκαμε ως σύστημα από το αρχικό απλό κύτταρο στη σημερινή μας μορφή.Σε κάθε σημείο διακλάδωσης κατά το παρελθόν του συστήματός μας, είχαμε μια πορεία στην οποία υπήρχαν πολλά μέλλοντα.Με την επανάληψη και την ενίσχυση του συστήματος, επιλεγόταν το ένα μέλλον και οι άλλες δυνατότητες εξαφανίζονταν για πάντα. ‘Ετσι τα σημεία διακλάδωσής μας συνθέτουν έναν χάρτη της μη αντιστρεπτότητας του χρόνου.’Ετσι η δυναμική των διακλαδώσεων αποκαλύπτει ότι ο χρόνος είναι μη αντιστρεπτός αλλά μπορεί να πραγματοποιεί ανακεφαλαιώσεις. Επίσης αποκαλύπτει ότι η κίνηση του χρόνου δεν είναι μετρήσιμη. Κάθε απόφαση που λαμβάνεται σε ένα σημείο διακλάδωσης περιλαμβάνει μια ενίσχυση σε κάτι μικρό.Αν και η αιτιότητα λειτουργεί κάθε στιγμή, η διακλάδωση συμβαίνει απρόβλεπτα.
Το θέμα της αυτοοργάνωσης συνδέεται στενά με το φαινόμενο της ζωής. Η δημιουργία πολυπλοκότητας, που αποτελεί απαραίτητο όρο για την δημιουργία ζωής, συνδέεται με την διαδικασία αποθήκευσης πληροφορίας στα μόρια, από τα οποία αποτελείται το ζωντανό κύτταρο.’Ολα τα έμβια συστήματα, είτε μονοκύτταροι είτε πολυκύτταροι οργανισμοί, είναι εξαιρετικά πολύπλοκα συστήματα εν σχέσει προς όλα τα άλλα είδη της αβίου ύλης, που υπάρχει στο Σύμπαν. Η πολυπλοκότητα είναι το αποτέλεσμα διεργασιών, οι οποίες οδηγούν σε συστήματα που έχουν μεγάλη οργάνωση και περιέχουν μεγάλα αποθέματα πληροφορίας. Η οργάνωση αυτή, αποτέλεσμα της συσσώρευσης πληροφορίας, των μορίων ενός εμβίου οργανισμού είναι η αιτία της ικανότητάς τους να παράγουν χρήσιμο έργο, το οποίο συνίσταται τόσο στην εκπλήρωση των στοιχειωδών βιολογικών διεργασιών, όπως ο μεταβολισμός και η αναπαραγωγή, όσο και στην περαιτέρω αύξηση του περιεχομένου πληροφορίας που συσσωρεύεται στα έμβια συστήματα.
Αυτή η τελευταία διαδικασία υπόκειται στην μεγάλη αλυσίδα της εξέλιξης των βιολογικών συστημάτων, η οποία (εξέλιξη) διέπεται από το νόμο της φυσικής επιλογής. Αναγκαίοι όροι για την τελευταία είναι: η ικανότητα αναπαραγωγής, μεταλλάξεως και μεταβολισμού.Ένα σύστημα που διαθέτει αυτές τις ιδιότητες έχει αυτομάτως την ικανότητα συμμετοχής στο «παιχνίδι» της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης. Η φυσική επιλογή οδηγεί σε μορφές οργάνωσης, που είναι πιο αποτελεσματικές, αφήνοντας τις ολιγότερο αποτελεσματικές στην διαδικασία της εξαφάνισης. Έτσι, μία μορφή οργάνωσης, που σταθεροποιείται δυναμικά σε ένα σύστημα εκτός ισορροπίας, θα εξαφανισθεί, εφόσον εμφανισθεί μία βελτιωμένη μορφή οργάνωσης. Με την έννοια αυτή εξέλιξη σημαίνει συνεχή βελτιοποίηση της λειτουργικής αποτελεσματικότητας των βιολογικών συστημάτων.
«Αυτό το μείγμα αναγκαιότητας και τύχης συνθέτει την ιστορία του συστήματος». Συνθέτει επίσης τη δημιουργικότητα του συστήματος. Η ικανότητα ενος συστηματος να ενισχύει μια μικρη μεταβολή αποτελεί δημιουργικό μοχλό.Τα συστήματα είναι επίσης πολύ ευαίσθητα κοντά σε εκείνα τα μέρη που αποτελούν την αποκρυσταλλωμένη «μνήμη» διακλαδώσεων του παρελθόντος. Τα έθνη εξελίχθηκαν κυρίως μέσω διακλαδώσεων που περιλάμβαναν έντονες συγκρούσεις. Επομένως, είναι πολύ ευαίσθητα σε ορισμένα είδη πληροφοριών που αναπαράγουν εκείνες τις διακλαδώσεις. Ενας μόνο τίτλος εφημερίδας μπορεί να κινητοποιήσει για πόλεμο ολόκληρο έθνος.
Σύμφωνα με την περίφημη αρχή της αβεβαιότητας, διατυπωμένη για την κβαντομηχανική από τον Wemer Heisenberg, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με πλήρη ακρίβεια και τη θέση και την ορμή οποιουδήποτε υποατομικού σωματιδίου. Η αρχή της αβεβαιότητας εισήγαγε την ανάγκη για την πιθανότητα στην περιγραφή της συμπεριφοράς των σωματιδίων. Η νέα αρχή αβεβαιότητας του Prigogine μας λέει ότι πέρα από κάποιο οριακό σημείο πολυπλοκότητας, τα συστήματα οδεύουν προς μη προβλέψιμες κατευθύνσεις.
Χάνουν τις αρχικές τους συνθήκες και δεν μπορούν να τις ανακτήσουν ή να αντιστρέψουν την πορεία τους. Η αδυναμία τους να κοιτάνε πίσω στο χρόνο αποτελεί ένα «φράγμα εντροπίας». Η ανακάλυψη του φράγματος εντροπίας είναι παρόμοια με την ανακάλυψη του Αϊνστάιν ότι τα ανθρώπινα όντα και μηνύματα δεν μπορούν να ταξιδέψουν ταχύτερα από το φως, δηλαδή, πέρα από το «φράγμα φωτός».
‘Οπως η αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg, έτσι και η αρχή αβεβαιότητας του Prigogine αποτελεί πλήγμα κατά του αναγωγισμού (να τα αναγάγουμε όλα τα φαινόμενα σε πιό απλά). Όμως αυτός ο τρόπος θεώρησης της φύσης είναι λιγότερο περιορισμός και περισσότερο αναγνώριση των δημιουργικών δυνατοτήτων της.
Οταν δούμε ένα σύστημα που μεταβαίνει στο χάος, ακόμη και τότε εμφανίζονται σε αυτό σημεία -καταστάσεις-, όπουείναι πιθανότερο να βρεθεί το σύστημα, και στα οποία αναδύεται τάξη.Έτσι και μέσα στο χάος υπάρχουν ίχνη κάποιας ιδιόμορφης τάξης. Επίσης είναι δυνατόν να εμφανισθούν περιοχές, που ονομάζονται «παράθυρα» ή «νησίδες» τάξης, όπου το σύστημα έχει την μορφή ενός ευσταθούς συστήματος, που ταλαντεύεται γύρω από ορισμένο αριθμό τιμών. Αυτές οι νησίδες τάξης, που παρεμβάλλονται μέσα στις περιοχές του χάους, ονομάζονται διαλλείψεις (intennittencies). Η σημασία αυτών των νησίδων τάξης είναι πολύ μεγάλη, γιατί δηλώνει ότι υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα στην τάξη και το χάος, τα οποία, και τα δύο, πρέπει να οφείλονται σε μια ενιαία διαδικασία, η οποία υπόκειται στην δυναμική των μη γραμμικών συστημάτων .
Γενικώς, ο συσχετισμός τάξης και χάους θεωρείται δεδομένος και αντανακλά την ολιστική αντίληψη για την λειτουργία της Φύσης. Θα μπορούσαμε ίσως να παρομοιάσουμε αυτούς τους νόμους με τους κανόνες της γραμματικής μιας γλώσσας. Σε κάθε περίπτωση λόγου, τα αντίστοιχα νοήματα βρίσκονται δέσμια μέσα σε αντίστοιχες γλώσσες προτύπων. Η ανάλυση των λεξικών συμβόλων σε καμία περίπτωση δεν υποδεικνύει αναγκαστικά την ύπαρξη πολυπλοκότερης σύνθεσης των προτύπων (πολύ απλοποιημένοι γραμματικοί κανόνες)όπως και αργότερα διατυπώσεις με ιδεολογικό περιεχόμενο υψηλής αφαίρεσης και γενικότητας που με τη σειρά τους δημιουργούν αναδράσεις στην ουσία της ίδιας της γλώσσας. Η ύπαρξη των απλούστερων συμβόλων δεν δίνει προκαθορισμένες προοπτικές συγγραφής αλλά «δυνατότητες με βαθμούς ελευθερίας».
Πως μπορούμε λοιπόν να αντιληφθούμε τη λογοτεχνία και τη δημιουργία με την ανάλυση μονάχα των συμβόλων μιας γλώσσας; Πως μπορούμε να αντιληθφούμε τον κόσμο ως μηχανή,χωρίς ελευθερία, χωρίς δημιουργία χωρίς νόημα;
Πηγή. http://arch-dialogue.blogspot.gr/search/label/%CE%A7%CF%8E%CF%81%CE%BF%CF%82%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82
απέραντο γαλάζιο 