Στις 12 Απριλίου 1823 η έκθεση της δωδεκαμελούς επιτροπής, που είχε ορίσει η Β’ Εθνοσυνέλευση για να συντάξει ένα πρόχειρο προϋπολογισμό του επαναστατημένου Έθνους δεν άφηνε κανένα περιθώριο για την κρισιμότητα της κατάστασης: Τα έξοδα του πρώτου εξαμήνου του 1823 θα ανέρχονταν σε 38 εκατομμύρια γρόσια και τα έσοδα σε μόλις 12 εκατομμύρια. Η φορολογία, οι τελωνειακοί δασμοί, οι λείες, τα λάφυρα, τα λύτρα, ο εσωτερικός δανεισμός, οι εισφορές ντόπιων και φιλελλήνων, δεν μπορούσαν να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό. Εξάλλου, παρά τα όσα γράφονται για συνολική κινητοποίηση του έθνους, η αλήθεια είναι ότι χιλιάδες εύποροι Έλληνες συνέχιζαν κανονικά τις κερδοφόρες δραστηριότητές τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, ως οθωμανοί ή ξένοι υπήκοοι· αν και υπήρξαν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, η συνολική οικονομική ενίσχυση του αγώνα των επαναστατών υπήρξε τουλάχιστον κατώτερη των περιστάσεων· άλλωστε το πράγμα δεν ήταν ούτε πρακτικά εύκολο ούτε ακίνδυνο· η οθωμανική εξουσία, όπως αποδείχθηκε μόλις στα 1770 μετά το αποτυχημένο κίνημα του Ορλώφ, εκδικήθηκε σκληρά τους επαναστατημένους Έλληνες και λίγο έλειψε να εξοντωθεί ολοκληρωτικά ο ελληνικός πληθυσμός του Μοριά: Αμέσως μετά την αποχώρηση των Ρώσων, μέλη της οθωμανικής κυβέρνησης (Διβάνι) πρότειναν την γενική σφαγή των Ελλήνων, αδιακρίτως φύλου κι ηλικίας. Όλοι συμφώνησαν εκτός από τον αρχιναύαρχο Χασάν Τζεζαϊρλή, ο οποίος κατόρθωσε τελικά να επιβάλει την άποψή του με το ακαταμάχητο επιχείρημα «Εάν φονευθώσιν όλοι οι Έλληνες, ποίος θα πληρώνη το χαράτσι;» (3)
Έλληνας καπετάνιος σε καράβι εμπορικό, γύρω στα 1818. Μύκονος, Οικία Β. Κυριαζόπουλου.
Τα λίγο πολύ άτακτα στρατεύματα των επαναστατών, οι εμφύλιες αντιπαραθέσεις των καπεταναίων και των αρματολών, οι τοπικές αντιθέσεις, τα προσωπικά μίση και οι αντιζηλίες, οι αρπαγές και η προφανής έλλειψη ισχυρού πολιτικού επαναστατικού κέντρου δυσκόλευαν ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Η λεία του πολέμου σπανίως ενίσχυε το «ταμείο» της επανάστασης· στις 25 Απριλίου του 1821, πέντε σπετσιώτικα πλοία συνέλαβαν μια τουρκική κορβέτα κι ένα πολεμικό μπρίκι στο λιμάνι της Μήλου· στο πλοίο ήταν φορτωμένα 100 κανόνια πεδινού πυροβολικού και δέκα χιλιάδες καντάρια πυρίτιδας, «πολυτιμότατον απόκτημα». Στη συνέχεια, γράφει ο Άγγλος ιστορικός Γόρδωνας, «αντί να το μεταχειρισθώσιν προς την υπηρεσίαν του κοινού, επώλησαν το πυροβολικόν, εμοιράσθησαν μεταξύ των τ’ αποταμιεύματα και τα σκοινία και εκορύφωσαν το έργον της κενοδοξίας των βυθίσαντες τα λάφυρά των εις τον λιμένα των Σπετσών, προς μεγάλην ζημίαν της, καθόσον ουδείς θα ελάμβανε τον κόπον και την δαπάνην να τα σκευάση και εξοπλίση εκ νέου.» (1)
Aνάγλυφα του λεγόμενου θρόνου Ludovisi. Ίσως προέρχονται από ιερό πορνείας αφιερωμένο στην Αφροδίτη, στους Λοκρούς της Σικελίας. Σε αυτό, θα προσέρχονταν και μελλόνυμφες ή νεόνυμφες για να πάρουν την ευλογία της θεάς του έρωτα.
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Σύμφωνα με τα λεξικά, πόρνη καλείται η γυναίκα που κατ΄ επάγγελμα και με αμοιβή εκτελεί τη σεξουαλική πράξη, αυτή που προσφέρει το σώμα της για τη σεξουαλική ικανοποίηση άλλων· αλλιώς λέγεται ιερόδουλη ή πουτάνα. Η λέξη χρησιμοποιείται κι ως υβριστικός χαρακτηρισμός για γυναίκα που θεωρείται ανήθικη ή ως βρισιά για οποιαδήποτε γυναίκα. Ετυμολογικώς προέρχεται από το αρχαίο πόρνη.
Ο κ. Μπαμπινιώτης ορίζει την πόρνη ως γυναίκα που ικανοποιεί σεξουαλικές επιθυμίας άλλων έναντι αμοιβής και δίνει ως συνώνυμο το ιερόδουλος. (!), το πουτάνα ως μειωτικό και το ευφημιστικό παστρικιά. Στον ίδιο διαβάζουμε ότι η εκμετάλλευση πόρνης είναι αξιόποινη πράξη την οποία τελεί άνδρας που συντηρείται ολικά ή μερικά από πόρνη και από την εκμετάλλευση των ανήθικων κερδών της. Η λέξη είχε την αρχική σημ. «αυτή που έχει πουληθεί για σκλάβα», < por-na, από το ρήμα πέρνημι που σημαίνει «πουλώ»
Αναφέρονται ακόμα οι τύποι: ιερόδουλη (η) {ιεροδούλων} (λόγ.) η πόρνη, επίσης (λογιότ.) ιερόδουλος. — ιεροδουλία (η) |μτγν.|.
Και παρακάτω: Ιερόδουλος δούλος, νεαρή γυναίκα που υπηρετούσε σε ναό αφιερωμένη στον πάνδημο έρωτα (στο πλαίσιο της αρχαίας μιμητικής μαγείας που αποσκοπούσε στη γονιμοποίηση της Γης από τον Ουρανό). [1]
Υπογραμμίσαμε ήδη το θαυμασμό ή την απορία των συντακτών του λεξικού για τη λέξη ιερόδουλος και είπαμε να ψάξουμε λίγο περισσότερο το θέμα.
Τα σπίτια του ουρανού
Κατά τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο, στην Αρχαία Εγγύς Ανατολή, κατά μήκος των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, λειτουργούσαν πολλά θρησκευτικά ιερά και ναοί αφιερωμένα σε διάφορες θεότητες γνωστά και ως «σπίτια του ουρανού”. Εκτός από τους ιερείς και τις ιέρειες, στα ιερά αυτά ζούσαν δούλοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά, αφιερωμένοι στους Θεούς των ναών, οι οποίοι παρείχαν “σεξουαλικές υπηρεσίες”, άγνωστο ακριβώς υπό ποιες συνθήκες και προυποθέσεις, όπως θα δούμε και στη συνέχεια. Κατά τον Χριστιανό συγγραφέα Ευσέβιο, ιερή πορνεία παρατηρείται στις φοινικικές πόλεις του Aphaca και την Ηλιούπολη (Μπάαλμπεκ) μέχρι τον 40 αιώνα, όταν έκλεισαν τέτοιοι χώροι λατρείας από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, περιπτώσεις “ιερής πορνείας» αναφέρονται ακόμη στη Σικελία, στον Πόντο, την Κύπρο, την Καππαδοκία, και βεβαίως την Κόρινθο, διάσημη για την ακολασία της.
Ως την κατάληψή της από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ., η Κόρινθος θεωρείται πρωτεύουσα της ακολασίας και της ιερής ή κοσμικής πορνείας. Καταστρέφεται από τους Ρωμαίους, ανοικοδομείται από τον Καίσαρα, αλλά διατηρεί τη φήμη της, ακόμα και μετά την εξάλειψη των ιερόδουλων και της «σκανδαλώδους» λατρείας της Αφροδίτης στην Ακροκόρινθο. Για τους αρχαίους, ειδωλολάτρες και Χριστιανούς, παραμένει πάντα το σύμβολο πολυτελούς ζωής και της διαφθοράς. Γνωρίζουμε ακόμη τις επιστολές που έστειλε ο Απόστολος Παύλος στη νεοσύστατη Εκκλησία της Κορίνθου για να την προειδοποιήσει για την έκλυτη και αμαρτωλή ατμόσφαιρα που επικρατεί στο λιμάνι αυτό, ακόμα και κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Στην πρώτη επιστολή προς Κορινθίους, ο Παύλος αναφέρεται δεκάδες φορές στο θέμα της πορνείας και αυτό νομίζουμε είναι μια σοβαρή ένδειξη για την εξάπλωση του φαινομένου στην πόλη. Ενδεικτικά διαβάζουμε:
Άγιος Παύλος, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 1608-1614, Museo del Greco, Τολέδο
Σκοπός του Παύλου είναι να ενισχύσει τη συνοχή της τοπικής χριστιανική κοινότητας, η οποία κινδυνεύει διαρκώς από τις θρησκευτικές ή άλλες πρακτικές των ειδωλολατρών, την πορνεία και τη γενικότερη έκλυση των ηθών. Είναι ιστορικά ακριβές ότι η σεξουαλική εγκράτεια ή και αποχή που διακήρυσσαν οι πρώτοι Χριστιανοί δύσκολα γινόταν αποδεκτή από τους χιλιάδες αγρότες, δούλους και απελεύθερους οι οποίοι ήταν μαζικώς μυημένοι σε οργιαστικές θρησκείες της Ανατολής και τελούσαν πλήθος παγανιστικές τελετές για πολλούς αιώνες. Ο εξελληνισμένος Ιουδαίος δίνει λεπτομερείς οδηγίες στους νεοφώτιστους Χριστιανούς:
Σύμφωνα με την Catherine Salles, από τους λαούς της Χαναάν, για τους οποίους η ιερή πορνεία αποτελεί θεμελιακή ιεροτελεστία γονιμότητας, μόνο το Ισραήλ καταδικάζει ρητά τέτοιες πρακτικές: “Δε θα υπάρχει ιερή πόρνη ανάμεσα στα κορίτσια της Ιουδαίας• δε θα υπάρχει ιερός πόρνος ανάμεσα στα αγόρια της Ιουδαίας. Δε θα φέρεις ποτέ μέσα στον οίκο του Κυρίου και θεού σου για ευκτήρια προσφορά τα κέρδη μιας πόρνης ή το μισθό ενός “σκύλου”, αφού τόσο η μια όσο και ο άλλος είναι βδελυροί για τον Κύριο και θεό σου” (Δευτερονόμιος, 23,18 -19). Η λέξη “κύων” (σκύλος) δηλώνει τον άντρα που επιδίδεται στην ιερή πορνεία. [2]
Loving Couple, Maithuna, Eastern Ganga dynasty, 13th century Orissa, India
Το ιερό της Αφροδίτης
Παρόλο που η συνήθεια αυτή εντάσσεται πλήρως στη ζωή ορισμένων ελληνικών πόλεων ως θρησκευτική πρακτική είναι ξένη και δεν ανήκει στον καθαυτό ελληνικό πολιτισμό. Όσο γνωρίζουμε, ασκείται μόνο σε ορισμένους τόπους όπως η Κόρινθος που αναφέραμε ήδη, η Πάφος και το όρος Έρυξ στη Σικελία. Για την ανδρική ιερή πορνεία γνωρίζουμε ελάχιστα. Οι δουλέμποροι οδηγούν στο πλούσιο λιμάνι τα πιο όμορφα «εμπορεύματά» τους. Εκεί έχουν όλες τις ευκαιρίες να βρουν πλούσιους αγοραστές που ψάχνουν κορίτσια αρκετά όμορφα για να τα τάξουν στην Αφροδίτη. Έτσι η Λαΐς, μια από τις πιο φημισμένες εταίρες του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα, παιδάκι ακόμα οδηγείται σαν σκλάβα από τη Σικελία στην Κόρινθο και αφιερώνεται στη θεά· το μέλλον της αλλάζει καθοριστικά όταν συναντά τον περίφημο ζωγράφο Απελλή που την παρουσιάζει στους αθηναϊκούς καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους.[2]
Το ιερό της Αφροδίτης στη Σικελία είναι χτισμένο σε μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή τοποθεσία, στην κορυφή ενός απότομου βράχου. Οι πιστοί προσφέρουν ιερόδουλες στη θεά:
«Ο ψηλός λόφος του Έρυκα κατοικείται και διαθέτει ένα ναό της Αφροδίτης με την ιδιαίτερη λατρεία του, άλλοτε γεμάτο από ιερές σκλάβες που οι Σικελοί και οι ξένοι πρόσφεραν μετά από κάποιο τάμα». (Στράβων) [2]
Το κορινθιακό ιερό θα πρέπει να παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με τον ναό της Μπελίτ – Ιστάρ στη Βαβυλώνα. Όμως δε γνωρίζουμε τίποτα πιο συγκεκριμένο για τη ζωή των ιερόδουλων της Κορίνθου. Κατοικούν στον περίβολο του ναού; είναι ταμένες για όλη τους τη ζωή; ή έχουν τη δυνατότητα να εξαγοράσουν την ελευθερία τους; [2] Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι διάσημες εταίρες της αρχαίας Αθήνας φέρεται να προέρχονται από το ιερό της Κορίνθου, είναι πιθανόν να γινόταν αγοραπωλησίες δούλων, άγνωστο όμως με ποια διαδικασία.
Η λεπτομερής νομοθεσία του Σόλωνα για την πορνεία παρουσιάζεται αρχικά ως μέτρο δημόσιας υγιεινής με πρώτιστο στόχο να διαφυλάξει την καθαρότητα της φυλής. Ο Αθηναίος νομοθέτης προμηθεύεται νεαρές σκλάβες και τις τοποθετεί σε σπίτια σκορπισμένα σε διάφορες συνοικίες της πόλης για να εκτονώνουν τις ορμές των νεαρών αντρών, για να προστατέψει την αγνότητα των ελεύθερων γυναικών και για να εξασφαλίσει έτσι την καθαρότητα των απογόνων των πολιτών:
«Οι νέοι της πόλης μας μπορούν να βοούν στο πορνείο όμορφες κοπέλες στη σειρά, να λιάζονται με γυμνωμένα τα στήθη. Ο καθένας μπορεί να διαλέξει εκείνη που ταιριάζει στα γούστα του: λεπτή ή χοντρή, παχουλή, ψηλή, ξερακιανή, νέα, γριά, φρέσκια ακόμα ή πολύ σιτεμένη… Σε καλούν να μπεις και σε φωνάζουν «παππούλη» αν είσαι γέρος, «πατερούλη» αν είσαι νέος. Μπορείς να πας να δεις την καθεμιά τους άφοβα, χωρίς να ξοδέψεις πολλά λεφτά, μέρα ή νύχτα, κατά πώς θέλεις»(Ξέναρχος [1])
Η Γέννηση της Αφροδίτης- Σάντρο Μποτιτσέλι. Τέμπσε καμβά
Ο Σόλων έχτισε και ναό αφιερωμένο στην Πάνδημο Αφροδίτη, δηλαδή στην «κοινή σε όλους» Αφροδίτη, προστάτιδα του αγοραίου έρωτα. Όπως είπαμε ήδη, οι γυναίκες αυτών των «κοινών» σπιτιών χαρακτηρίζονται με τον όρο πόρνη, που ετυμολογικά σημαίνει «πουλημένη» ή «προς πώληση». Ο υπαινιγμός δεν αναφέρεται σε αυτό καθαυτό επάγγελμά τους, αλλά στο γεγονός ότι πουλήθηκαν σε κάποια αγορά, καθώς στην πλειονότητά τους ήταν αγορασμένες σκλάβες. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η λέξη αποκτά στην Αθήνα πολύ γρήγορα υποτιμητική σημασία, καθώς λέγεται σχεδόν αποκλειστικά για την ευτελέστερη κατηγορία γυναικών. Για τις περισσότερες γυναίκες που προσφέρουν ανάλογες υπηρεσίες προτιμάται ο όρος εταίρα ή σύντροφος. Είναι γνωστή και η σχέση του Περικλή με την διάσημη εταίρα Ασπασία.
Ο κρατικός έλεγχος στους οίκους ανοχής συνδέεται πιθανώς και με λόγους δημόσιας υγιεινής, αν και οι μαρτυρίες δείχνουν συχνά εξαθλιωμένες συνθήκες διαβίωσης. Οι τιμές καθορίζονται αυστηρά και οι παραβάτες διώκονται. Αν και αρχικά τα σπίτια αυτά συνδέονται με την αριστοκρατική μέριμνα για τη διατήρηση της φυλής, ταυτίζονται στη συνέχεια με τη φτηνή και εύκολη απόλαυση:
«Αυτά τα πουλιά με τα γλυκόλαλα τραγούδια, δολώματα για να σας πάρουν τα λεφτά σας, αυτές οι καλογυμνασμένες φοραδίτσες της Αφροδίτης, στη σειρά ολόγυμνες, πάνω σε φίνα υφάσματα… Μπορούν να σου δώσουν σε φτηνή τιμή ακίνδυνη απόλαυση… Σε περιμένουν ολόγυμνες για να μη σε ξεγελάσουν: κοίτα τις προσεκτικά. Δε νιώθεις σε φόρμα; Κάτι σε στενοχωρεί; Άντε λοιπόν! Η πόρτα τους είναι ορθάνοιχτη. Η τιμή τους; Ένας οβολός. Βιάσου, μπες. Ούτε νάζια ούτε χαζομάρες· η κοπέλα δεν ξεγλιστράει, αμέσως σε υπακούει, ό,τι κι αν της ζητήσεις. Όταν τελειώσεις, φεύγεις. Πες της και να πάει να κρεμαστεί, δε σου είναι δα και τίποτα!» (Εύβουλος)[2]
Το επεισόδιο με την όμορφη εταίρα Φρύνη είναι πολύ γνωστό: η Φρύνη κατηγορείται για ασέβεια και απειλείται με την ποινή του θανάτου. Ο ρήτορας Υπερείδης, ο δικηγόρος της, έχει τη φαεινή ιδέα να αποκαλύψει το σώμα της πελάτισσάς του μπροστά στους δικαστές.
Δούλοι και ελεύθεροι
Να σημειώσουμε ακόμη ότι πολλοί νόμοι της αρχαίας Αθήνας γενικώς απαγορεύουν την έκδοση ελευθέρων πολιτών και οι ποινές είναι πολύ αυστηρές για τους προαγωγούς και τους μαστροπούς. Αν κάποιος μάλιστα εξέδιδε ελεύθερο παιδί τιμωρούνταν με θάνατο. Αν αυτά ήταν σε ισχύ για τους ελεύθερους πολίτες, η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική στην περίπτωση των δούλων. Οι δούλοι θεωρούνται σχεδόν εμπορεύματα, αν και κατά περιόδους συναντούμε διατάξεις η πρακτικές που τους προστατεύουν κάπως, τουλάχιστον τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα τους. Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων υπολογίζει ότι μόνο στο σκλαβοπάζαρο της ιερής Δήλου διακινούνταν ημερησίως δέκα χιλιάδες δούλοι. Σε κάθε περίπτωση, η έκδοση παιδιών και γυναικών δούλων όχι μόνο επιτρεπόταν, όπως είδαμε ήδη, αλλά ήταν και μια συνήθης επικερδής επιχειρηματική δραστηριότητα στην οποία επιδίδονταν πολλοί επιφανείς Αθηναίοι πολίτες. Από τα σκλαβοπάζαρα αυτά διαλέγουν οι προαγωγοί τις εταίρες (οι οποίες εκπαιδεύονται καταλλήλως), τις λαϊκές πόρνες (π.χ. για τη συνοικία του Κεραμεικού) και βεβαίως όσες επρόκειτο να αφιερωθούν σε ναούς.
Aνάγλυφα του λεγόμενου θρόνου Ludovisi
Ζωντανά τάματα
Οι ιερές σκλάβες που σκανδαλίζουν τους Χριστιανούς αλλά και αρκετούς πιστούς της παλαιάς θρησκείας, είναι πασίγνωστες σ’ ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και, όπως αναφέρει πάλι ο Στράβων, προσφέρονται από τους πιστούς στη θεά. Πρόκειται κυριολεκτικά για ζωντανά τάματα. Κάποιος Ξενοφών ο Κορίνθιος, αθλητής που νίκησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 464 π.Χ., αφιερώνει σε ένδειξη ευχαριστίας στην Αφροδίτη της Κορίνθου πενήντα πόρνες και ο ποιητής Πίνδαρος μνημονεύει το γεγονός :
«Ω κυρίαρχη της Κύπρου, να που στο ιερό σου στην Κόρινθο ο Ξενοφών οδήγησε μια ομάδα νεαρών γυναικών, πενήντα σώματα στην υπηρεσία σου, μες στη χαρά του που είδε όλες του τις ευχές να πραγματοποιούνται».
Ο ίδιος γεωγράφος γράφει ακόμη ότι κατά τη διάρκεια της ελληνικής περιόδου ο ναός της Αφροδίτης στην Κόρινθο φιλοξένησε περισσότερες από χίλιες ιερές πόρνες – σκλάβες.
Ιερή πορνεία και ανατολικές θρησκείες
Μυθιστορήματα όπως η Αφροδίτη του Πιερ Λουΐ έδωσαν αρκετή τροφή στη φαντασία του κοινού σχετικά με την ιερή πορνεία, θα πρέπει ωστόσο να αναγνωρίσουμε ότι οι εξακριβωμένες ιστορικές πληροφορίες για το θέμα είναι μάλλον λιγοστές. Οι ιστορικοί ή οι γεωγράφοι της αρχαιότητας, κυρίως Έλληνες, που μιλούν για το θέμα εκπλήσσονται κυρίως από το σκανδαλώδη χαρακτήρα που παρουσιάζουν παρόμοιες πρακτικές και δεν δίνουν περισσότερες πληροφορίες. Η βαθύτερη σημασία του τυπικού πολύ λίγο τους ενδιαφέρει και οι εξηγήσεις που δίνουν σχετικά είναι συχνά επιπόλαιες ή βασίζονται σε φήμες και φαντασιοπληξίες. [4]
Η πρακτική της ιερής πορνείας επιβεβαιώνεται πολύ περισσότερο στη Μικρά Ασία, στην Περσία ή και στην Αίγυπτο, όπου αποτελεί μέρος της λατρείας σε ορισμένες θεότητες που αργότερα αντικαταστάθηκαν από την Αφροδίτη. Στη Λυδία, στην Αρμενία, στη Θήβα της Αιγύπτου αφιερώνονται νεαρές παρθένες στη θεότητα. Στην Αλγερία, οι Ουλέντ – Ναΐλ εκδίδονται μέχρι το γάμο τους:
«Οι Αρμένιοι λατρεύουν ιδιαίτερα την Αναΐτι και έχτισαν προς τιμήν της πολλούς ναούς, κυρίως στην Ακιλησηνή. Της αφιερώνουν σκλάβους, αγόρια και κορίτσια. Και κάτι που προξενεί πιο μεγάλη έκπληξη είναι ότι οι πιο εξέχοντες άντρες της χώρας αφιερώνουν τις ακόμα παρθένες κόρες τους: ο νόμος τις θέλει να επιδίδονται στην πορνεία για πολύ καιρό προς όφελος της θεάς, πριν να δοθούν για γάμο, και κανείς δεν κρίνει απρεπές να τις παντρευτεί στη συνέχεια».
Η Αναΐτις είναι η μεγάλη θεά των νερών, της γονιμότητας και της τεκνοποίησης. Αντιστοιχώντας στη βαβυλωνιακή Ιστάρ, λατρεύεται από τους Αρμένιους και τους Πέρσες. Μαζί με τους θεούς Μάσδα και Μίθρα αποτελούν μια τριάδα. Η Ιστάρ είναι για τους Βαβυλώνιους ταυτόχρονα η θεά του έρωτα και του πολέμου.[2]
Σύμφωνα πάλι με τον Ηρόδοτο, και οι κόρες των Λυδών συγκεντρώνουν τη προίκα τους με τον ίδιο τρόπο. Σε άλλους λαούς οι ιερόδουλες ή ιερές πόρνες ανήκουν στο διαρκή «κλήρο» της θεότητας και ασκούν όλη τους τη ζωή το επάγγελμά τους στον περίβολο του ναού της θεάς, στην οποία περιέρχονται τα χρηματικά ποσά που προσφέρουν οι πιστοί ή πελάτες. Η ιερή πορνεία, ως ιεροτελεστία, συνδέεται πιθανότατα με τη γονιμότητα και την τεκνοποίηση. Ταυτόχρονα, παρόμοια ιερά λειτουργούν πρακτικά ως κανονικοί οίκοι ανοχής ή σεξουαλικής διασκέδασης και μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι πολλοί ναοί και κέντρα λατρείας πλούτιζαν από παρόμοιες δραστηριότητες.
Σε καλώ στο όνομα της θεάς Μύλιττας
Σε ένα απόσπασμά του, ο Ηρόδοτος αναφέρεται στις ιερόδουλες της βαβυλωνιακής θεότητας Μπελίτ – Ιστάρ, της οποίας το όνομα μετατρέπει σε Μύλλιτα:
«Να ποια είναι η πιο επονείδιστη συνήθεια των Βαβυλωνίων. Κάθε γυναίκα της χώρας πρέπει μια φορά στη ζωή της να σμίξει με έναν ξένο άντρα στο ιερό της Αφροδίτης. Πολλές απαξιούν να έρχονται σε οποιαδήποτε επαφή με άλλες Βαβυλώνιες και τα πλούτη τους τις γέμισαν αλαζονεία: πηγαίνουν στο ιερό με σκεπαστές άμαξες και τις ακολουθούν πολλοί υπηρέτες. Στον περίβολο του ναού οι γυναίκες κάθονται πολλές μαζί, έχοντας στο κεφάλι ένα στεφάνι από σκοινί. Άλλες έρχονται, άλλες φεύγουν. Ανάμεσα στις γυναίκες, περάσματα σε ευθεία γραμμή προς όλες τις διευθύνσεις επιτρέπουν στους ξένους να κινούνται για να διαλέξουν. Όταν μια γυναίκα καθίσει εκεί, πρέπει να περιμένει ένας άγνωστος να ρίξει χρήματα στα γόνατά της και να σμίξει μαζί της στο εσωτερικό του ναού. Καθώς της ρίχνει τα χρήματα, ο άντρας πρέπει να πει: «Σε καλώ στο όνομα της θεάς Μύλιττας» – αυτό είναι το ασσυριακό όνομα της Αφροδίτης. Δίνει κανείς όποιο ποσό θέλει και η γυναίκα δεν έχει κανένα δικαίωμα να αρνηθεί τον άντρα, μια και τα χρήματα είναι ιερά και πρέπει να ακολουθήσει τον πρώτο που της ρίχνει κάτι. Αφού σμίξει με τον άντρα, εκπλήρωσε το καθήκον της απέναντι στη θεά και μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της. Όσες είναι όμορφες και με καλή κορμοστασιά μπορούν γρήγορα να επιστρέψουν σπίτι τους, όμως οι άσχημες είναι υποχρεωμένες να μένουν πολύ καιρό, μια και δεν μπορούν να τηρήσουν το νόμο. Μερικές μένουν και τρία ή τέσσερα χρόνια».
Ο αρχαίος ιστορικός αναφέρεται ενδεχομένως σε δύο διαφορετικές μορφές ιερής πορνείας, τουλάχιστον: εκείνη που υπάρχει σε λαούς όπου τα κορίτσια κάθε κοινωνικού στρώματος πρέπει να εκδίδονται για να συγκεντρώσουν το απαραίτητο για την προίκα τους ποσό και τη συνήθεια των ιερόδουλων που τάσσονται στην υπηρεσία της θεότητας. [2]
Σίγουρα στην Αθήνα και αλλού, οι «λαϊκές» πόρνες θεωρούνται αμελητέα ποσότητα και είδαμε στην αρχή πώς ο Σόλων δικαιολόγησε το ρόλο τους μέσα στην κοινωνία. Ωστόσο η πεποίθηση ότι οι δραστηριότητές τους συνδέονται με τον ιερό χώρο της Αφροδίτης και τη λατρεία της ήταν αρκετά διαδεδομένη. Το επεισόδιο με την όμορφη εταίρα Φρύνη είναι πολύ γνωστό: η Φρύνη κατηγορείται για ασέβεια και απειλείται με την ποινή του θανάτου. Ο ρήτορας Υπερείδης, ο δικηγόρος της, έχει τη φαεινή ιδέα να αποκαλύψει το σώμα της πελάτισσάς του μπροστά στους δικαστές. Οι τελευταίοι την αθωώνουν, ίσως επειδή η φυσική ομορφιά της νεαρής γυναίκας τους συγκίνησε· ο Υπερείδης υπολόγισε οπωσδήποτε και τον δεισιδαιμονικό φόβο ότι σκοτώνοντας τη Φρύνη καταστρέφουν μια ιέρεια της Αφροδίτης, αφού το υπέροχο κορμί της φέρει έκδηλη τη σφραγίδα της θεότητας.
Ανάγλυφα του λεγόμενου θρόνου Ludovisi
Πόρνες ή ιέρειες;
Τι ακριβώς ήταν λοιπόν οι ιερόδουλες; Σίγουρα πόρνες, αλλά και ιέρειες, αφού τα δύο λειτουργήματα φαίνονται στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όπως οι υπόλοιπες ιέρειες του ελληνικού κόσμου, συμμετέχουν επίσημα σε όλες τις τελετές όπου η «ιερή» παρέμβασή τους είναι απαραίτητη. Όταν οι Πέρσες εισβάλλουν στην Ελλάδα, ζητείται από τις ιερόδουλες της Κορίνθιας Αφροδίτης να προσευχηθούν δημόσια και να προσφέρουν μια θυσία για τη σωτηρία των Ελλήνων. Φαίνεται ότι οι προσευχές ήταν αποτελεσματικές, αφού ο στρατός και ο στόλος του Ξέρξη τράπηκαν οριστικά σε άτακτη φυγή από το συνασπισμό των ελληνικών πόλεων. Οι Κορίνθιοι τοποθετούν στο ναό της Αφροδίτης ένα τάμα, αγάλματα και κατάλογο με όλες τις πόρνες που προσευχήθηκαν για τη νίκη. Ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη χαραγμένο ύστερα απ’ αυτό τον κατάλογο, αποτίει φόρο τιμής στην αποτελεσματικότητα των ιερόδουλων και της προστάτιδάς τους Αφροδίτης:
«Αυτές οι γυναίκες αφοσιώθηκαν για να προσευχηθούν στη θεϊκή Κύπριδα, για χάρη των Ελλήνων και των γενναίων στη μάχη πολιτών τους. Γιατί η θεά Αφροδίτη δεν θέλησε η ακρόπολη των Ελλήνων να παραδοθεί στους Πέρσες τοξότες».
Ενδεικτική βιβλιογραφία και πηγές
[1] Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό νέας ελληνικής γλώσσας, β’ έκδ. 2005
[2]Η άλλη όψη της αρχαιότητας – Ο υπόκοσμος, Catherine Salles μετάφραση: Κώστας Τσιταράκης, εκδ. Παπαδήμας Δημ. Ν., 2007. Στο ίδιο οι λεπτομερείς παραπομπές στους αρχαίους συγγραφείς και τις πηγές.
[3] Απόστολος Παύλος. επιστολή προς Κορινθίους Α’5.9
[4] Το ταξίδι στον αρχαίο κόσμο, CASSON LIONEL, εκδ. ΜΙΕΤ.
The Hallucinogenic Toreador, c.1970 By: Salvador Dalí
Στα λεξικά, ως παραίσθηση ορίζεται η αισθητηριακή αντίληψη που συνίσταται σε εσφαλμένη ερμηνεία του εξωτερικού ερεθίσματος που την προκαλεί, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεται κάποιος τα πράγματα διαφορετικά από ό,τι είναι στην πραγματικότητα· μια τέτοια σφαλερή αντίληψη πιθανό να οφείλεται σε ψυχικές ασθένειες, στο φόβο ή την υπερβολική ευαισθησία, ακόμα και σε διάφορες ουσίες ή φάρμακα.
Η ψευδαίσθηση παρουσιάζεται κάπως διαφορετικά: λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο, χωρίς να υπάρχει εξωτερικό ερέθισμα, σχηματίζεται στη συνείδησή μας μια μνημονική ή φανταστική παράσταση, μια εικόνα, με τόση σαφήνεια και ζωηρότητα, ώστε να την αντιλαμβανόμαστε και να τη θεωρούμε πραγματική· Η ψευδαίσθηση είναι λοιπόν η αντίληψη πράγματος ή γεγονότος το οποίο δεν υπάρχει, η αντίληψη χωρίς να προηγηθεί σαφής και διακριτός εξωτερικός ερεθισμός.
Ο Γάλλος ψυχολόγος χρησιμοποιεί τον όρο ομαδική παραίσθηση και παραμόρφωση, καθώς ασχολείται κυρίως με την ψυχολογία της μάζας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, ο μηχανισμός αυτών των ομαδικών παραισθήσεων, τις οποίες συναντούμε τόσο συχνά, έχει σχέση με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα πράγματα όσοι εντάσσονται, έστω για λίγο, σε μια μάζα ανθρώπων. Από τη στιγμή που βρίσκονται στη μάζα, γράφει, ο αδαής και ο σοφός γίνονται το ίδιο ανίκανοι για παρατήρηση.
«Η Όμορφη Όρνιθα»
Τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί για να στηρίξει τους συλλογισμούς του φέρουν όλους τους κλασικούς χαρακτήρες της γνησιότητας, αφού πρόκειται για φαινόμενα που τα μαρτύρησαν πάρα πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι: χιλιάδες Χριστιανοί στρατιώτες είδαν τον Άγιο Γεώργιο να καλπάζει ξιφήρης πάνω στα τείχη της Ιερουσαλήμ· ολόκληρο το πλήρωμα, με σώας τας φρένας, μαζί με τον καπετάνιο του πλοίου «Η Όμορφη Όρνιθα» αντίκρυσαν ολοκάθαρα μια σχεδία με ναυαγούς να επιπλέει αβοήθητη στο ανοιχτό πέλαγος· οι γείτονες, ο κουνιάδος, ο δάσκαλος του σχολείου και η μητέρα κάνουν λάθος όταν καλούνται να αναγνωρίσουν το πτώμα ενός παιδιού που βρέθηκε νεκρό.
Αν τα προηγούμενα αφορούσαν αγράμματους ναύτες, εύπιστες μητέρες και παιδιά με τάση στο ψέμα, την μυθοπλασία και την υπερβολή, η περίπτωση των διακεκριμένων επιστημόνων που συγκέντρωσε ο ψυχολόγος Μ. Davy θέτει ερωτήματα άλλου τύπου. Το “πείραμα”, ας το πούμε έτσι, εξελίχθηκε ως εξής:
Σύμφωνα με τον Γκράμσι, δεν υπάρχουν γενικώς ευνοϊκές καταστάσεις για την πολιτική δράση ενός συλλογικού υποκειμένου, μιας οργανωμένης πολιτικής δύναμης· ακόμα και σε περιόδους οικονομικής κρίσης και ακραίας φτώχειας, τα γεγονότα δεν παράγονται «μηχανικά». Σε μια μελέτη του για τον Μακιαβέλι (1) διαβάζουμε: «Μπορούμε να αποκλείσουμε ότι οι άμεσες οικονομικές κρίσεις από μόνες τους παράγουν βασικά γεγονότα. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να δημιουργήσουν ένα έδαφος πιο ευνοϊκό για τη διάδοση ορισμένων τρόπων σκέψης για την τοποθέτηση και λύση των ζητημάτων που συνδέονται με όλη την παραπέρα εξέλιξη της κρατικής ζωής.» Αυτό που ενδιαφέρει τον Γκράμσι είναι η δυνατότητα της πολιτικής παρέμβασης των κοινωνικών ομάδων στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η δράση της οργανωμένης βούλησης των ανθρώπων. Οι πολιτικές αναλύσεις και οι πολιτικές προβλέψεις δεν είναι αυτοσκοπός, αποκτούν τη σημασία τους μόνο αν χρησιμεύουν στο να «δικαιώσουν μια πρακτική δραστηριότητα, μια «πρωτοβουλία της θέλησης.»
Καναλέττο: Entrance to the Grand Canal, Venice, c. 1730
Το αποφασιστικό στοιχείο κάθε κοινωνικής κατάστασης είναι η «μόνιμα οργανωμένη δύναμη, έτοιμη από καιρό να επέμβει»· μόνο με αυτή την προϋπόθεση μια ιστορική περίοδος ή μια συγκυρία είναι «ευνοϊκή» για την πολιτική δράση, όπως την αντιλαμβάνεται ο Γκράμσι: ως πολύπλευρη εκδήλωση της οργανωμένης βούλησης των «υποτελών τάξεων» ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Σ’ ένα κείμενο του με τίτλο «Πρόβλεψη και προοπτική» γράφει τα εξής: «Είναι βέβαιο ότι προβλέπω σημαίνει μονάχα βλέπω καλά το παρόν και το παρελθόν σαν κίνηση: βλέπω καλά, δηλαδή διακρίνω με ακρίβεια τα βασικά και μόνιμα στοιχεία της διαδικασίας. Άλλα είναι παράλογο να σκεφτούμε μιά πρόβλεψη καθαρά αντικειμενική. Όποιος κάνει την πρόβλεψη, στην πραγματικότητα έχει ένα πρόγραμμα πού θέλει να το κάνει να θριαμβεύσει και η πρόβλεψη είναι ακριβώς στοιχείο αυτού του θριάμβου.»
Για τον Γκράμσι, η «πραγματικότητα», δεν είναι απλώς «φυσική», αλλά προκύπτει όταν εφαρμόζεται η ανθρώπινη «βούληση» και το «πάθος» για την πολιτική: «Αυτό δε σημαίνει ότι η πρόβλεψη πρέπει πάντα να είναι αυθαίρετη και αδικαιολόγητη ή με καθαρή σκοπιμότητα. Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι μονάχα στο βαθμό που η αντικειμενική πλευρά της πρόβλεψης συνδέεται μ’ ένα πρόγραμμα, αποκτάει αυτή η πλευρά αντικειμενικότητα: 1) διότι μονάχα το πάθος οξύνει το νου και συνεργεί στο να κάνει πιο καθαρή τη διαίσθηση2)διότι, εφόσον ή πραγματικότητα είναι το αποτέλεσμα μιας εφαρμογής της ανθρώπινης θέλησης στην κοινωνία των πραγμάτων (του μηχανικού στη μηχανή) το να κάνουμε αφαίρεση κάθε βουλητικού στοιχείου ή να υπολογίζουμε την επέμβαση των θελήσεων των άλλων σα στοιχείο αντικειμενικό του γενικού παιγνιδιού ακρωτηριάζει την ίδια την πραγματικότητα. Μόνον όποιος θέλει έντονα, προσδιορίζει τα αναγκαία στοιχεία για την πραγματοποίηση της θέλησης του.»
«Ο άνθρωπος που δεν είναι ικανός να αντλεί διαρκώς από μέσα του νέους πόθους, μαζί κι έναν καινούργιο εαυτό, να γυρίζει ως επιβεβαίωση την πλάτη στο παρωχημένο και σαπισμένο, αυτός δεν είναι άνθρωπος: είναι ένας μπουρζουάς, ένας φαρμακοτρίφτης, ένας ουτιδανός.» Αμεντέο Μοντιλιάνι (http://www.modigliani-foundation.org)
Ο κόσμος σε 360 μοίρες. Το μοναδικό '0% Lies & Errors Free' website. Στιγμές και όψεις της ελληνικής (και όχι μόνο) δημόσιας πραγματικότητας από ένα ιστολόγιο που αγαπάει την έρευνα. Επειδή η αλήθεια είναι μεταδοτική.
απέραντο γαλάζιο 