Για τον Κορνήλιο Καστοριάδη: Απάντηση στον Στέφανο Ροζάνη…

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Στην ομιλία του Στέφανου Ροζάνη (Σ.Ρ.) για τον Κορνήλιο Καστοριάδη, την οποία άκουσα καθυστερημένα τον Απρίλιο 2017, υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου, ορισμένα προβληματικά σημεία και ασάφειες, στα οποία προσπαθώ να απαντήσω εν συντομία στο παρόν κείμενο. Θα ξεκινήσω από τα πραγματολογικά στοιχεία, τα σχετικά με την κηδεία και την ταφή του Κορνήλιου Καστοριάδη, στο Παρίσι στις 3 Ιανουαρίου 1998. Επειδή είμουν παρών στην πολιτική κηδεία και ταφή του, μαζί με άλλους φίλους από την Ελλάδα, καταθέτω την εμπειρία μου.

1. Ο Σ. Ρ. λέει πως στην τελετή ήταν 10-15 άτομα. Η αλήθεια είναι πως ήταν γύρω στα 150-200 άτομα, ίσως και περισσότερα. Άλλωστε ήταν περίοδος διακοπών και αρκετοί δεν μπόρεσαν να έλθουν, όπως λ.χ. ο Κον Μπεντίτ.

2. Ο Σ. Ρ. λέει επίσης πως δεν παραβρέθηκε ούτε ένας Γάλλος διανοούμενος. Η αλήθεια είναι πως παραβρέθηκαν αρκετοί: ο Edgar Morin (που εξεφώνησε και επικήδειο), ο Marcel Gauchet, ο Philippe Raynaud, ο Claude Lefort, ο Jean–Pierre Dupuy, ο Luc Ferry, ο Daniel Mothé κ.ά. Ο φίλος του Pierre Vidal–Naquet δεν παρέστη διότι ήταν άρρωστος (διαβάσθηκε όμως ο επικήδειος λόγος του). Βεβαίως ήταν και οι πρώην σύντροφοί του στην ομάδα Socialisme ou Barbarie, όπως και άλλοι από τις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική, την Περσία, τη Φινλανδία, την Βρετανία, την Ιταλία. Aυτούς θυμάμαι εγώ μετά από είκοσι περίπου χρόνια, διότι δεν έκανα ρεπορτάζ, κάποιοι άλλοι θα θυμούνται και άλλους. Επικήδειο έβγαλαν επίσης ο Κ. Σπαντιδάκης, η Maxi από τους παλιούς συντρόφους του στο Socialisme ou Barbarie και ο Chris Pallis (Maurice Brinton).

3. Ο Σ.Ρ. λέει με έμφαση πως αυτός που έπαιξε στην ταφή του Καστοριάδη με το κλαρίνο του το ηπειρώτικο μοιρολόι ήταν άγνωστος σε όλους. Η αλήθεια είναι πως ήταν γνωστός σε εμάς που είχαμε ταξιδέψει από την Ελλάδα, διότι είχε φροντίσει ο Κώστας Σπαντιδάκης να τον βρεί για να έλθει επί τούτου στο Παρίσι για τον σκοπό αυτό με πληρωμένα εισιτήρια. Ήταν ο Νίκος Φιλιππίδης, ο οποίος παίζει πολύ ωραίο κλαρίνο, και όταν έμαθε ποιος ήταν ο νεκρός δεν δέχθηκε να πάρει την αμοιβή που είχε συμφωνηθεί.

Να συμπληρώσω πως στην αποχαιρετιστήρια τελετή η Liz McComb τραγούδησε ένα νέγρικο σπιρίτσουαλ (Μotherless child), η Ντόρα Μπακοπούλου έπαιξε στο πιάνο την arietta από το op. 111 του Beethoven και διαβάσθηκαν κείμενα των M. Proust, R. Char και του εκλιπόντος. Ο Καστοριάδης είχε πάθος με τη μουσική, που την θεωρούσε το κατ’ εξοχήν παράδειγμα της φαντασιακής δημιουργίας^. είχε πάθος με όλα τα είδη μουσικής, ιδιαιτέρως με την κλασική και την τζάζ, όχι μόνο με το ηπειρώτικο μοιρολόι.

***********

Όσον αφορά τώρα τις κριτικές απόψεις του Σ.Ρ. για το έργο του Καστοριάδη θα εκθέσω κάποια σχόλια, αναγκαστικώς σύντομα, διότι η περαιτέρω στήριξη θα επιμήκυνε κατά πολύ το κείμενο. Όπως θα φανεί διαφωνώ σχεδόν με όλες τις κριτικές θέσεις που προσπάθησε να εκθέσει ο Σ.Ρ.

Ζακ Ρανσιέρ: Δημοκρατία, Ισότητα και Χειραφέτηση σε έναν Κόσμο που Αλλάζει …

Ζακ Ρανσιέρ
Μετάφραση: Αλέξανδρος Σχισμένος

Θα αρχίσω από τον κόμβο ανάμεσα σε δύο από τις έννοιες που προτάθηκαν προς συζήτηση για το πάνελ μας: την ισότητα και τη χειραφέτηση. Θα παραθέσω εν συντομία τα δύο κύρια σημεία που υποδηλώνονται, για μένα, στην ιδέα της χειραφέτησης.

Το πρώτο είναι ότι η ισότητα δεν είναι κάποιος στόχος στον οποίο πρέπει να φτάσουμε. Δεν πρόκειται για ένα κοινό επίπεδο, ένα ισοδύναμο ποσό πλούτου ή μία ταυτότητα βιοτικών συνθηκών που πρέπει να επιτευχθεί ως συνέπεια της ιστορικής εξέλιξης και της στρατηγικής δράσης. Αντιθέτως, είναι ένα σημείο αφετηρίας. Αυτή η πρώτη αρχή προσδένεται άμεσα με μία δεύτερη: η ισότητα δεν είναι ένα κοινό μέτρο μεταξύ ατόμων, είναι μία ικανότητα μέσω της οποίας τα άτομα δρουν ως οι κάτοχοι της κοινής εξουσίας[1], μίας εξουσίας που ανήκει σε όλους. Αυτή η ικανότητα καθεαυτή δεν είναι ένα δεδομένο του οποίου η κατοχή μπορεί να ελεγχθεί. Θα πρέπει να προϋποτίθεται ως αρχή δράσης αλλά επαληθεύεται μόνο από τη δράση καθεαυτή. Η επαλήθευση δεν συνίσταται στο γεγονός πως η δράση μου παράγει την ισότητα ως αποτέλεσμα. Πραγματώνει την ισότητα ως διαδικασία. Δρω, δρούμε ως εάν όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν την ίδια διανοητική ικανότητα. Χειραφέτηση κατά πρώτον σημαίνει την υποστήριξη της προϋπόθεσης: είμαι ικανός, είμαστε ικανοί να σκεφτούμε και να δράσουμε δίχως αφέντες. Όμως είμαστε ικανοί στο βαθμό που σκεφτόμαστε ότι όλα τα ανθρώπινα όντα είναι προικισμένα με την ίδια ικανότητα. Δεύτερον, χειραφέτηση σημαίνει τη διαδικασία μέσω της οποίας επαληθεύουμε αυτή την προϋπόθεση. Η ισότητα δεν είναι δεδομένη, είναι διαδικασιακή[2]. Και δεν είναι ποσοτική, είναι ποιοτική.

Η ιδέα της χειραφέτησης απορρίπτει την αντίθεση, την οποία θέτει η αποκαλούμενη «φιλελεύθερη» παράδοση, ανάμεσα στην ελευθερία, θεωρημένη ως την εσώτερη αυτόνομη εξουσία[3] και αξιοπρέπεια του ατόμου και την ισότητα, θεωρημένη ως τους εξαναγκασμούς που θέτει η συλλογικότητα επί των ατόμων. Το ελεύθερο είναι ακριβώς όπως το ισάξιο: δεν ορίζει μια ιδιότητα των ατόμων. Ορίζει την μορφή της δράσης τους και της σχέσης τους προς τα άλλα άτομα. Η προϋπόθεση της ίσης ικανότητας είναι μία αρχή κοινής ελευθερίας που αντιτίθεται στην προϋπόθεση ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν να δράσουν λογικά μόνο ως άτομα και να συνεργαστούν λογικά σε μία κοινότητα σύμφωνα με την αρχή της υποταγής.

Συνέντευξη με τον Νάνι Mπαλεστρίνι Η λογοτεχνία της αυτονομίας …

Γράφει ο Αντώνης Ν. Φράγκος

Δημοσιεύουμε εδώ μια παλιότερη -προ οικονομικής κρίσης- συνέντευξη μας με τον ιταλό συγγραφέα έχοντας ως αφορμή την πρόσφατη έκδοση στα ελληνικά του τελευταίου βιβλίου του, «Σάντοκαν».

Είχαμε την εξαιρετική τύχη να βρεθούμε στην δίνη του Ιταλικού Μάη, ενός Μάη που κράτησε -σε αντίθεση με εκείνο της Γαλλίας- δέκα ολόκληρα χρόνια, απ’το ’68 έως το ’77- σπουδάζοντας στη Γένοβα, προλάβαμε το παρατεταμένο φινάλε μιάς εποχής αισιόδοξης και απελπισμένης μαζί. Καιροί δημιουργίας και δράσης, έντονα συναισθηματικοί και αθώοι που γέννησαν νησίδες πολιτισμού παρά και ενάντια στα κομματικά στερεότυπα και τις άρχουσες ιδεολογίες. Η Εργατική Αυτονομία άφηνε έντονα σημάδια στην ιταλική κοινωνία παρά τη λυσσώδη προσπάθεια του κράτους να εξαφανίσει κάθε ίχνος της. Με πρόσχημα την ένοπλη εξέγερση έκανε 60.000 συλλήψεις και έστειλε στις φυλακές, σχεδόν, 25.000, ενώ έκλεισε βίαια ραδιοφωνικούς σταθμούς, έντυπα και πολιτιστικά κέντρα. Φυσικά τα ΜΜΕ κάλυψαν απόλυτα την κρατική τρομοκρατία και τους κατασταλτικούς νόμους που θεσμοποιούσαν με πάθος τον χαφιεδισμό και ταύτιζαν το μαζικό κίνημα με τους ελάχιστους οπλοφόρους. Μερικές δεκαετίες μετά -λες και ποτέ δεν υπήρξαν- όλα αυτά έχουν παραδοθεί στη λήθη. Γύρω στο 2005 και με αφορμή την εδώ κυκλοφορία των «Αόρατων» από το «Βιβλιοπέλαγος» είχαμε την τύχη να μιλήσουμε με τον Νάνι Μπαλεστρίνι όταν ήρθε στην Αθήνα για το παρουσιάσει. Με αφορμή, λοιπόν, την πρόσφατη κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου του, «Σάντοκαν» πάλι από το Βιβλιοπέλαγος -στο Περιοδικό μπορείτε να διαβάσετε την εξαιρετική παρουσίαση του Τηλέμαχου Δουφεξή (με αφορμή την καινούρια έκδοση, παραθέτουμε την συνέντευξη που πήραμε τότε.  Ο 82χρονος σήμερα, Νάνι Μπαλεστρίνι- που, έξω από την γραφή, ασχολείται με την ζωγραφική και τις οπτικές τέχνες -βιώνει τα γεγονότα από κοντά όντας ιδρυτικό μέλος της εξωκοινοβουλευτικής, Potere Operaio- θα καταδικαστεί, το ’79, από τις αρχές, θα διαφύγει με περιπετειώδη τρόπο στη Γαλλία για να επιστρέψει το ’84 και αφού η δίωξη έχει πάψει λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Το ’71 κυκλοφορεί το «Τα Θέλουμε Όλα» (Εκδ. Στοχαστής) για τους αγώνες της Αυτονομίας στη Φίατ, στο Τορίνο – το ’87 τους «Αόρατους» (Εκδ. Βιβλιοπέλαγος) για τους αφανείς πρωταγωνιστές της Αυτονομίας και δυό χρόνια μετά, τον «Εκδότη» (Εκδ. Στοχαστής) για τον αναρχικό εκδότη Τζιαντζάκομο Φελτρινέλι που σκοτώθηκε από την πρόωρη έκρηξη μιας βόμβας που τοποθετούσε σε πυλώνα υψηλής τάσης.

Δηλώσεις του EZLN κατά το κλείσιμο της δεύτερης περιόδου του Πέμπτου Συνεδρίου του CNI…

Subcomandante Insurgente Moisés (μετάφραση: Barikat)

  Εθνικοαπελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας

                                                                               Μεξικό

1η Ιανουαρίου 2017.

Αδελφοί και αδελφές του Εθνικού Συνεδρίου Αυτοχθόνων:

Συντρόφισσες και σύντροφοι της εθνικής και διεθνούς σέχτας:

Λαοί του Μεξικό και του κόσμου:

Πάνε 23 χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε τον ένοπλο αγώνα μας ενάντια λήθη.

H αγανάκτηση και η απελπισία μας ανάγκασαν να είμαστε διατεθειμένοι να πεθάνουμε, προκειμένου να μπορέσουμε να ζήσουμε.

Για να μπορέσουμε να ζήσουμε με το μόνο τρόπο που αξίζει να ζει κανείς: με ελευθερία, δικαιοσύνη και δημοκρατία.

Ο λαός του Μεξικό μας κοίταξε και μας μίλησε, μας είπε πως ο αγώνας μας και τα αιτήματά μας είναι δίκαια, αλλά πως δε συμφωνεί με τις πρακτικές βίας.

Καθώς έγιναν γνωστές οι απάνθρωπες συνθήκες υπό τις οποίες ζούμε και πεθαίνουμε, σε κάθε μέρος της χώρας μας έγινε κατανοητό πως οι αιτίες της εξέγερσής μας δε μπορούσαν να αμφισβητηθούν, ωστόσο δεν ίσχυσε το ίδιο και για τις μεθόδους με τις οποίες εκφράστηκε η αντικαθεστωτική μας δράση.

Τώρα οι συνθήκες ζωής του λαού του Μεξικό τόσο στην επαρχία όσο και στις πόλεις είναι πια χειρότερες από ότι ήταν 23 χρόνια πριν.

Τώρα πια η φτώχεια, η απελπισία, ο θάνατος, η καταστροφή δεν αφορούν μόνο τους γηγενείς πληθυσμούς, που πρώτοι κατοίκησαν τούτη τη γη.

Τώρα πια η δυστυχία τους αγγίζει όλους και όλες.

Η κρίση πια επηρεάζει κι εκείνους που πίστευαν ότι είναι ασφαλείς, και θεωρούσαν ότι ο εφιάλτης αφορούσε μόνο εκείνους που ζουν και πεθαίνουν στα κατώτερα λαϊκά στρώματα.

Κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, με διαφορετικό χρώμα και σημαίες, και το μόνο που κάνουν είναι να επιδεινώνουν την κατάσταση στη χώρα.

Το μόνο που κατορθώνουν με τις πολιτικές τους είναι να προκαλούν τη δυστυχία, την καταστροφή και το θάνατο σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους.

Τώρα οι αδελφές και οι αδελφοί μας από όλους τους οργανισμούς, τις γειτονιές, τα έθνη, τις φυλές, και τους αυτόχθονους λαούς, συσπειρώθηκαν στο Εθνικό Συνέδριο Αυτοχθόνων. Αποφάσισαν πια να φωνάξουν ΑΡΚΕΤΑ.

Έχουν αποφασίσει ότι δεν θα επιτρέψουν την περαιτέρω καταστροφή της χώρας μας.

Έχουν αποφασίσει να μην επιτρέψουν ο λαός και η ιστορία του να σβήσουν από την ασθένεια που ονομάζεται καπιταλιστικό σύστημα.

Ένα σύστημα που, σε παγκόσμιο επίπεδο, εκμεταλλεύεται, στερεί, καταστέλλει και περιφρονεί τον άνθρωπο και τη φύση.

To Εθνικό Συμβούλιο Αυτοχθόνων έχει αποφασίσει να αγωνιστεί για να θεραπεύσει τη γη και τον ουρανό μας.

Και έχει αποφασίσει να το πράξει αυτό χρησιμοποιώντας μέσα πολιτισμένα και ειρηνικά.

Οι λόγοι είναι δίκαιοι, αδιαμφισβήτητοι.

Ποιος θα μπορούσε τώρα να αμφισβητήσει το δρόμο που έχουν επιλέξει, και για ποιο λόγο θα μπορούσαν να μας εγκαλέσουν όλες και όλους.

Εάν δε γίνει σεβαστό, εάν δε χαιρετιστεί, εάν δεν υποστηριχθεί ο αγώνας και η πορεία έκφρασής του την οποία επέλεξαν, τότε τι είδους μήνυμα θα δίναμε ως κοινωνία; Τι επιλογές αφήνουν μετέπειτα στους εξεγερμένους;

Πάνε 23 χρόνια που ξεκινήσαμε την εξέγερσή μας, αλλά ο δρόμος που είχαμε επιλέξει απέκλειε πολύ κόσμο, δεν  μπορούσαν να συμμετάσχουν όλες και όλοι.

Τώρα το Εθνικό Συμβούλιο των Αυτοχθόνων μας καλεί σε μια μάχη στην οποία μπορούμε να συμμετέχουμε όλες και όλοι ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα, το ανάστημα, τη φυλή, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τις οικονομικές απολαβές, το επίπεδο μόρφωσης, τη σωματική δύναμη, την κουλτούρα, τη σεξουαλική προτίμηση.

Οι Ζαπατίστας* και η πρότασή τους για τις Προεδρικές εκλογές 2018…

Του Λεωνίδα Οικονομάκη

Η είδηση έσκασε σα βόμβα.

«Οι Ζαπατίστας κατεβαίνουν στις εκλογές» έγραψαν κάποιοι. «Πάει…τους χάσαμε κι αυτούς» αναφώνησαν άλλοι απογοητευμένοι. Ο ηγέτης της MORENA, του αριστερού κόμματος της Μεξικανικής αντιπολίτευσης, Andrés Manuel López Obrador (AMLO) τους κατηγόρησε την άλλη μέρα κιόλας ότι είναι «το αυγό του φιδιού» και ότι «παίζουν το παιχνίδι τoυ PRI» του κυβερνώντος κόμματος, στοχεύοντας να διασπάσουν τις ψήφους της Αριστεράς στο Μεξικό. Τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ελλάδα, «Ζαπατολόγοι» και Λατινοαμερικανιστές, ακτιβιστές και ακαδημαϊκοί απόρησαν κι αιφνιδιάστηκαν.
 «Αλλά άτομα που περνιούνται για καλλιεργημένα και σκεπτόμενα, που υποτίθεται ότι ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν, και έχουν μια κάποια ελάχιστη πληροφόρηση, δίνουν μαθήματα σε ανώτατα εκπαιδευτικά κέντρα, είναι επίτιμοι, εισπράττουν τακτικά τις υποτροφίες και τους μισθούς τους, ταξιδεύουν πουλώντας «γνώση», δεν διαβάζουν αυτό που το κείμενο «Ας σείεται στα κέντρα της η γη» λέει ξεκάθαρα, και λένε και γράφουν κάθε είδους κοτσάνες είναι -πώς να το πω κόσμια;- ωραία, είναι ξεδιάντροποι και τσαρλατάνοι.»[1]

Αυτή ακριβώς ήταν η αντίδραση των Εξεγερμένων Υποδιοικητών Galeano (πρώην Marcos) και Moises. Και έχουν δίκιο.

Πάολο Βίρνο: Η φρίκη των πατρίδων…

Για να βρούμε μία άκρη μέσα στην απερίγραπτη σύγχυση των «ριζών», θα ήταν χρήσιμο να στραφούμε ένα σύντομο δοκίμιο του Φρόιντ, το Ανοίκειο. Στις σελίδες του λέγεται ό,τι είναι αναγκαίο να ειπωθεί σχετικά με τις επικλήσεις της «καταγωγής» (του έθνους, της εθνότητας, των πολιτιστικών παραδόσεων κ.λπ.) οι οποίες κατά καιρούς κατακλύζουν τη μεταμοντέρνα μητρόπολη.

Ο Φρόιντ παρατηρεί ότι ο γερμανικός όρος heimlich, με τον οποίο δηλώνεται ό,τι «παραπέμπει στην εστία» και μεταδίδει μια αίσθηση οικειότητας, «αναπτύσσει το νόημά του κατά τρόπο αμφίσημο, σε σημείο να συμπίπτει τελικά με το αντίθετό του: το unheimlich» [Freud 1919: 277]. Το οικείο μετατρέπεται σε ανησυχητικό, το προστατευτικό είναι ταυτόχρονα απειλητικό, η πολυπόθητη ρίζα αποκαλύπτεται δυσοίωνη παγίδα. Καθοδηγημένος από τη μητρική του γλώσσα (χρησιμοποίησε το λεξικό που συνέταξαν οι αδελφοί Γκριμμ, οι συγγραφείς παραμυθιών που τα ίδια αποτελούν αξιοθαύμαστα παραδείγματα για τη διαλεκτική τού heimlich), ο Φρόιντ ερμηνεύει τον τρόμο που μας καταλαμβάνει μπροστά στο «ανησυχητικό» (για παράδειγμα, στα φαντάσματα) ως μια τραυματική αντίδραση στο «οικείο» που, απρόσμενα, επιστρέφει με αλλαγμένα ρούχα. Το αντιληπτικό και συναισθηματικό περιεχόμενο τις παλαιάς οικειότητας και της τωρινής φρίκης είναι ταυτόσημο, μόνο που το ειδύλλιο έχει μεταμορφωθεί σε εφιάλτη.

Το ζεύγος heimlich/ unheimlich, σύνηθες/ επίφοβο, θα άξιζε να βρίσκεται στο κέντρο του σύγχρονου ηθικού στοχασμού. Για να πειστούμε γι’ αυτό, αρκεί να θυμηθούμε ότι ο όρος ἦθος [ethos], με τη σειρά του, δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά «συνήθεια» [abitualità]. Αν εμπιστευθούμε την σοφία του έτυμου, η ηθική στην πραγματικότητα δεν είναι η μορφή ζωής που περιβάλλεται από «αξίες» και από το «δέον είναι», παρά εκείνη που διαθέτει την ευκολία των ενδεδειγμένων συνηθειών, με τις οποίες το άτομο συνδέεται άρρηκτα. Με τη διαφορά ότι, σήμερα, τίποτα δεν είναι τόσο παράδοξο και εκκεντρικό, εν τέλει ασυνήθιστο, από τη διεκδίκηση μιας στέρεης «συνήθειας» που να προσανατολίζει με σιγουριά το βλέμμα και τη δράση. Τίποτα δεν ηχεί τόσο λάθος. Και τόσο δυσοίωνο. Και τόσο ανησυχητικό.

Πολιτικός Χρόνος και Δημόσιος Χώρος…

 

Ο ρόλος της σύγχρονης αντιεξουσιαστικής συλλογικότητας

Αλέξανδρος Σχισμένος

Μετά τις μεγάλες διαδηλώσεις της 31^ης Μαρτίου στη Γαλλία, ενάντια στον νέο ασφαλιστικό νόμο του Ολάντ και την επακόλουθη εργασιακή αποδιάρθρωση, ξέσπασε το κίνημα Nuit Debout[1], που κατέκλυσε τις πλατείες της Γαλλίας και διαχύθηκε και σε άλλες πόλεις της Δυτικής Ευρώπης. Από τις πολύμορφες εκδηλώσεις αυτού του κινήματος, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται εν εξελίξει και συγκρούεται με τις κατασταλτικές δυνάμεις του γαλλικού κράτους, ας δούμε μία συμβολική πράξη, που κάποιοι θα χαρακτήριζαν λεπτομέρεια, αλλά φέρει πολιτικές συνδηλώσεις. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο κίνημα αρνήθηκαν από την πρώτη μέρα το επίσημο ημερολόγιο και, σε πείσμα της κανονικότητας συνεχίζουν να μετράνε ημέρες του Μαρτίου, ονομάζοντας την 1^η Απρίλη 32^α Μάρτη, την 2^η 33^η κ.ο.κ. Αυτό το νέο, «Μαρτιανό» επαναστατικό ημερολόγιο απηχεί την ανακήρυξη του Έτους 1 και την αντικατάσταση του επίσημου ημερολογίου από τους επαναστάτες του 1789. Είναι μία γαλλική επαναστατική παράδοση, η χειρονομία δημόσιας αποκήρυξης του επίσημου ημερολογιακού χρόνου, που, όσο θεατρική και αν δείχνει, φέρνει στο φως τη βαθιά εξάρτηση των κατεστημένων δομών εξουσίας από την επίσημη κοινωνική χρονικότητα, τόσο στην ημερολογιακή[2], όσο και στην ιστοριογραφική της διάσταση[3].