Στοιχήματα χάθηκαν, βεβαιότητες διαψεύστηκαν και πολλά ζητήματα μόλις άνοιξαν
Γράφουν η Ελένη Μαυρούλη και ο Αλέξανδρος Μινωτάκης
Eιναι πλέον σαφές: Τα «στοιχήματα» δεν «βγαίνουν» στους Βρετανούς Συντηρητικούς. Όχι γιατί είναι άτυχοι. Αλλά γιατί πια είναι ξεκάθαρο ότι στο εσωτερικό τους αντανακλάται η διχογνωμία της βρετανικής αστικής τάξης, η αντικειμενική αδυναμία τους να υπερασπίσουν, με τους γνωστούς τρόπους τους, τον καπιταλισμό και τη σκληρότερη έκφρασή του, τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό, τον οποίο προώθησαν με κάθε τρόπο, η ανημποριά τους να εμφανιστούν, παρά τις αλλεπάλληλες λεκτικές προπαγανδιστικές εκκλήσεις, ως «στήριγμα σταθερότητας για την βρετανική εργατική τάξη».
Το «εύκολο στοίχημα» που έγινε εκλογικός εφιάλτης
Η Τερέζα Μέι, όταν προκήρυξε, έκτακτες εκλογές στις 18 Απριλίου, έβαλε ένα «στοίχημα» παρόμοιο με αυτό που είχε θέσει ο πρώην πρωθυπουργός, επίσης επικεφαλής των Συντηρητικών, Ντέιβιντ Κάμερον, όταν ανακοίνωσε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι στόχοι της Μέι κινούνταν σε πολλά επίπεδα. Επεδίωκε, από τη μία, την ενίσχυση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και την περαιτέρω αποδυνάμωση των Εργατικών και, από την άλλη, την εξασφάλιση νωπής λαϊκής εντολής για το συγκεκριμένο σχέδιο Brexit που προωθεί.
Το στοίχημα της Μέι φαινόταν, αρχικά, αρκετά ασφαλές, όπως βέβαια και του Κάμερον. Οι πρώτες δημοσκοπήσεις μετά την ανακοίνωση των εκλογών έφερναν τους Συντηρητικούς να κινούνται από 12 μέχρι και 16 μονάδες μπροστά από τους Εργατικούς και απόλυτα ικανούς να κατακτήσουν απόλυτη πλειοψηφία του κοινοβουλίου και, συνεπώς, να μην είναι υποχρεωμένου να προχωρήσουν σε μια κυβερνητική συμμαχία με άλλα κόμματα, όπως έκαναν με τους Φιλελεύθερους το 2010. Ωστόσο, ακριβώς όπως και στην περίπτωση του Κάμερον, οι εξελίξεις διαψεύδουν ηχηρά τις προσδοκίες και τους σχεδιασμούς του κυβερνώντος κόμματος. Με τις 649 από τις 650 συνολικά έδρες να έχουν κατανεμηθεί μέχρι την ώρα που γράφονταν οι γραμμές αυτές, οι Συντηρητικοί της Μέι εξασφαλίζουν τις 318, αντί 326 που χρειάζονταν για την αυτοδυναμία, ενώ είχαν 360 πριν τις εκλογές. Οι Εργατικοί του Κόρμπιν φαίνεται πως εξασφαλίζουν 261 έδρες, ενώ το υπερσυντηρητικό Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα της Β.Ιρλανδίας (DUP) κερδίζει 10 έδρες, αρκετές, αν και οριακά, για να παράσχει χείρα βοηθείας στην Μέι.
Αυτή τη φορά, οι δημοσκοπήσεις δεν έπεσαν έξω. Όλη την προηγούμενη περίοδο κατέγραφαν σταθερά το ροκάνισμα της διαφοράς, την πτώση των Συντηρητικών και τη σταθερή άνοδο των Εργατικών αλλά και του Κόρμπιν προσωπικά, με ορισμένες, λίγες μέρες πριν τις εκλογές, να προβλέπουν μέχρι και μείωση της διαφοράς στις 3 μονάδες. Η διαδικασία αυτή συνδέεται, σε επικοινωνιακό επίπεδο τουλάχιστον, με μία σταθερή μετατόπιση της προεκλογικής ατζέντας και την αντίστοιχη αποτυχία των Συντηρητικών να την περιορίσουν σε ορισμένα θέματα που θεωρούσαν προνομιακά. Η Μέι, με κεντρικό σύνθημα το “Strong and Stable” έχτιζε το προφίλ μιας ισχυρής ηγετικής φιγούρας, ικανής να αντιπαρατεθεί με τους ευρωπαίους αξιωματούχους, να εξασφαλίσει την καλύτερη συμφωνία για το Brexit και να αντιμετωπίσει τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Οι επικριτές της, ακόμη και εντός του κόμματός της, την κατηγορούν ότι επέδειξε αλαζονεία, επιλέγοντας τα ακροατήρια στα οποία μίλησε, ότι εμφανίστηκε απόμακρη από τον κόσμο και ότι αναλώθηκε σε προσωπικές επιθέσεις κατά του Κόρμπιν, όταν τα «πράγματα» άρχισαν να «στριμώχνονται», ενισχύοντας τη θετική εικόνα του αντιπάλου της, τελικά.
Η τρομοκρατία, η μπλερική κληρονομιά των επεμβάσεων, τα αντιπολεμικά αντανακλαστικά
Ένα πρώτο πολύ ενδιαφέρον, κυρίως πολιτικά, στοιχείο είναι ότι, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει συνήθως, η Μέι και οι Συντηρητικοί δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε Μάντσεστερ και Λονδίνο, που σημάδεψαν την προεκλογική εκστρατεία και τους έδωσαν την ευκαιρία να «παίξουν μπάλα» σε ένα «γήπεδο», αυτό της ασφάλειας και της καταστολής, που, συνήθως, είναι προνομιακό για συντηρητικές και δεξιές πολιτικές δυνάμεις. Κι όμως.. Καταρχήν, γιατί, όπως υποστήριξε η αντιπολίτευση, όταν έχεις προχωρήσει σε περικοπές θέσεων εργασίας στα σώματα ασφαλείας για λόγους λιτότητας, δύσκολα πείθεις μετά ότι θα κάνεις τη χώρα «φρούριο». Πρόκειται για μια πτυχή, που δεν άγγιξε διόλου τους ψηφοφόρους άλλων κομμάτων, όμως για το κλασικό παραδοσιακό συντηρητικό ακροατήριο ήταν πολύ σημαντικό σημείο. Και γενικώς, ιστορικά, οι Βρετανοί ψηφοφόροι, ασχέτως το που τοποθετούν πολιτικά τον εαυτό τους, «τιμωρούν» με την ψήφο ή την μη ψήφο, αν κρίνουν ότι είναι αναγκαίο.
Την ώρα που η Μέι δήλωνε διατεθειμένη να αναιρέσει νόμους σχετικούς με τα ανθρώπινα δικαιώματα προκειμένου να εμποδίσει τους τρομοκράτες, ο Κόρμπιν επαναλάμβανε τη θέση που πάντα είχε, και από θέση μειοψηφούσας εσωκομματικής αντιπολίτευσης στους Εργατικούς: ότιπροφανώς δεν είναι άσχετη η άμεση και αιματηρή εμπλοκή της Βρετανίας στην εισβολή, κατοχή και ισοπέδωση του Ιράκ το 2003 και αργότερα, το 2011 στη διάλυση και στο χάος στη Λιβύη, για την εμφάνιση ισλαμιστικού εξτρεμισμού μέσα στο ίδιο το βρετανικό έδαφος από Βρετανούς πολίτες. Η περίπτωση του Βρετανο-Λίβυου δράστη στο Μάντσεστερ είναι χαρακτηριστικό. Ανέδειξε επίσης την ….ελαφρά αντίφαση του να πουλάς όπλα τελευταίας τεχνολογίας σε χώρες που, κατά κοινή παραδοχή, στηρίζουν την τρομοκρατία (πετρελαιομοναρχίες σ.σ. Σ. Αραβία και Κατάρ, κ.λπ.), και ταυτόχρονα να εξοργίζεσαι όταν η λογική αυτή που ενίσχυσες με τα όπλα σου, στρέφεται εναντίον σου.
Ο Κόρμπιν, που εξόργισε τόσο τους Συντηρητικούς όσο και όλη την μπλερική πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος για προφανείς λόγους (πρωτεργάτης της βρετανικής ιμπεριαλιστικής ανάμιξης στο Ιράκ ήταν ο Μπλερ) και χαρακτηρίστηκε ακόμη και «εχθρός του βρετανικού έθνους», δεν είπε κάποια πρωτοφανή, για τα βρετανικά δεδομένα, αλήθεια. Στη Βρετανία αναπτύχθηκε ένα από τα μαζικότερα αντιπολεμικά κινήματα παγκοσμίως, πριν και κατά τη διάρκεια της εισβολής στο Ιράκ το 2003, του οποίου η επίδραση και οι ρίζες είναι βαθιές. Είναι, δε, πολύ ενθαρρυντικό ότι τις αντιπολεμικές αυτές απόψεις μοιράζεται μεγάλο κομμάτι της νεολαίας που, αν και δεν έχει προσωπική εμπειρία από πόλεμο, φαίνεται ν’ αντιλαμβάνεται τι σημαίνει αυτό για τους λαούς όλου του κόσμου και τον βρετανικό. Και διαδήλωση και κατά των βομβαρδισμών στην Λιβύη και στη Συρία. Άλλωστε, αν κάποιος είναι να σκοτωθεί στους, μπλερικού τύπου, «ανθρωπιστικούς πολέμους», τότε σίγουρα αυτός δεν θα προέρχεται τα στελέχη του Σίτυ. Κι αυτό είναι κάτι που επίσης μετρά.
Το NHS σημαντικότερο από το Brexit
Σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη στα ελληνικά ΜΜΕ ότι το αποτέλεσμα των εκλογών στη Βρετανία είναι ένα ηχηρό «ράπισμα» στο Brexit (μια θέση που παπαγαλίζεται για προφανή πολιτικά λόγο, πλην μάλλον εκτός βρετανικής πραγματικότητας όπως υποστηρίζουν όλοι όσοι βρίσκονται στη Βρετανία), όσοι έζησαν από κοντά την προεκλογική εκστρατεία, διαβεβαιώνουν ότι το Brexit, ως γεγονός και όχι ως τρόπος εφαρμογής, είναι ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν λιγότερο από όλα. Αντίθετα, κυριάρχησαν τα θέματα κοινωνικής πολιτικής, παρά την πίεση που άσκησαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις.
Ο Κόρμπιν έθεσε σε προτεραιότητα την κατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) που αντιμετωπίζει σημαντικά οικονομικά προβλήματα, ειδικά μετά τις περικοπές που έχει επιβάλλει τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση των Συντηρητικών, και προανήγγειλε αναθεώρηση του σχεδίου κλεισίματος ολόκληρων νοσοκομείων και της περαιτέρω μείωσης προσωπικού και παροχών. Η ιδιαίτερα μαζική απεργία των νοσοκόμων μέσα στην προεκλογική περίοδο με αίτημα την ουσιαστική αύξηση του μισθού τους, πάνω από τον πληθωρισμό, «ήρθε και έδεσε» με την προεκλογική διακήρυξη των Εργατικών για σημαντική αύξηση των δαπανών στην υγεία. Αντίστοιχα, στο θέμα των πανεπιστημιακών διδάκτρων, που τριπλασιάστηκαν το 2011 από την κυβέρνηση Συντηρητικών-Φιλελεύθερων και έφτασαν το αστρονομικό ποσό των 9 χιλιάδων λιρών ετησίως, η απερχόμενη κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδιο νόμου που θα επιτρέπει στα πανεπιστήμια να τα αυξήσουν κι άλλο. Από την άλλη, οι Εργατικοί ανακοίνωσαν ότι σχεδιάζουν την κατάργηση των διδάκτρων και τη σημαντική μείωση του χρέους όσων έχουν αποφοιτήσει και αναγκάστηκαν να πάρουν δάνεια.
Κατά τα «γνωστά», επικρίθηκαν για «λαϊκισμό» και στο δημόσιο λόγο εμφανίστηκε η έκφραση του «money tree» που χρησιμοποιήθηκε από τους Συντηρητικούς για να επικρίνουν την αντιπολίτευση ότι τάζει χρήματα που δεν υπάρχουν πουθενά. Επικρίθηκε, επίσης, ο Κόρμπιν για την πρόταση αύξησης της φορολογίας στα πραγματικά μεγάλα εισοδήματα, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το πρόγραμμά του, καθώς και για την μικρή αύξηση που πρότεινε στη φορολογία των επιχειρήσεων.
Επιπλέον, ειδική πλευρά στο πρόγραμμα των Εργατικών ήταν η πρόταση κρατικοποίησης τομέων της οικονομίας που είχαν περάσει σε χέρια ιδιωτών τις τελευταίες δεκαετίες, με έμφαση στους σιδηροδρόμους, τα ταχυδρομεία αλλά και η ισχυροποίηση του ρόλου του κράτους στο πεδίο της ενέργειας. Οι απόψεις αυτές θεωρήθηκαν ότι συνιστούν μια επαναφορά στο πολιτικό πρόγραμμα του ηγέτη των Εργατικών, Μάικλ Φουτ, , ο οποίος ηττήθηκε κατά κράτος από τη Θάτσερ το 1983, προβάλλοντας ένα ιδιαίτερα ριζοσπαστικό, για την εποχή, πρόγραμμα. Πιθανότατα, το επιτελείο των Συντηρητικών εκτίμησε ότι θα υπάρξουν αντίστοιχα αποτελέσματα και αυτή τη φορά και ενέτεινε ακόμα περισσότερο την προσπάθεια οικοδόμησης ενός προφίλ νέας «Σιδηράς Κυρίας» για τη Μέι, που, μάλλον, έδιωξε παρά συσπείρωσε ψηφοφόρους.
Και συνοπτικά για τώρα και για μετά..
Τι μπορεί κανείς να κρατήσει ως σημαντικό από την προεκλογική εκστρατεία και τα αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών;
–Το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι πολύ δύσκολο για την κ. Μέι και τους αντιδραστικούς κυβερνητικούς της εταίρους. Με μια, όπως προδιαγράφεται τουλάχιστον, ισχνή πλειοψηφία θα επιδιώξει να ηγηθεί της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, μια ιστορική και πρωτοφανή εμπειρία. Θα πρέπει να ισορροπήσει τόσο μέσα στο κόμμα της όσο και απέναντι στην αντιπολίτευση. Ο στόχος δεν είναι εύκολος αλλά ούτε ακατόρθωτος. Σε συνδυασμό, πάντως, με την πολιτική λιτότητας και περικοπών που συνεχίζει να πρεσβεύει ενώ ένα ολοένα μεγαλύτερο κομμάτι πολιτών αποδοκιμάζει, μοιάζει σχεδόν αδύνατος. Και αν σε αυτό προστεθούν οι αντιδραστικές – ακροδεξιές απόψεις των εταίρων της, μυρίζει μπαρούτι. Ευλόγως μπορεί κάποιος ν’ αναρωτηθεί αν θα χρησιμοποιήσει την άρση νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα απέναντι σε ισλαμιστές τρομοκράτες ή σε όσους κάλλιστα μπορεί να εναντιωθούν δυναμικά στους δρόμους στα σχέδιά της.
– Τα αποτελέσματα των εκλογών διέψευσαν σαφώς τις εκτιμήσεις περί «ρατσιστικού και ακροδεξιού» υπόβαθρου στο Brexit. Οι κύριοι εκφραστές του Brexit (πχ UKIP) καταποντίστηκαν ηχηρά. Αναδείχτηκε καθαρότερα όμως το ταξικό υπόβαθρο του Brexit. Και ταξικό δεν σημαίνει ότι όσοι το στήριξαν συνειδητά επιδιώκουν τη διάλυση της ΕΕ ή την ανατροπή του καπιταλισμού ή την επανάσταση. Σημαίνει όμως ότι «απέδωσαν» στην ΕΕ και στις πολιτικές της και στο κυρίαρχο αφήγημά της, όλα όσα εκτιμούσαν ότι κάνουν χειρότερη τη ζωή τους, τους κάνουν να μην βρίσκουν δουλειά, να δουλεύουν σε δεινές εργασιακές συνθήκες, να χάνουν τα επιδόματά τους, να βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο να συρρικνώνεται. Αυτό ήταν το μήνυμα του Brexit, κατά πλειοψηφία, και ήρθε από τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Όποιος δεν το άκουσε, ή κάνει ότι δεν το ακούει (και αυτό αφορά και την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος που είδε στο δημοψήφισμα τους ψηφοφόρους του να φυλλορροούν), θα το βρει μπροστά του.
– Η νεολαία συμμετείχε με εντυπωσιακό, για τα βρετανικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών, ποσοστό στις εκλογές και σύμφωνα με έρευνες στήριξε πλειοψηφικά Κόρμπιν. Πολλοί το ερμηνεύουν ως στήριξη στο Bremain. Επιμένουν, όμως, να αγνοούν το γεγονός ότι η νεολαία νιώθει περισσότερο από άλλους ότι την αφορά το να μην έχει δημόσιο σύστημα υγείας, το να μην έχει περίθαλψη, επιδόματα, δουλειά, ασφάλιση, συνθήκες εργασίας, πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση λόγω των υψηλών διδάκτρων. Την αφορά το να μην πάει σε έναν πόλεμο και να μην σκοτώνεται στα γήπεδα και στις συναυλίες, στις πάμπ και στις πλατείες από φανατικούς καμικάζι. Την αφορά να έχει μέλλον και να μην πηγαίνει από part time job σε part time job. Θεώρησε ότι οι ανησυχίες αυτές εκφράζονται από τον Κόρμπιν. Ασχέτως του τι άποψη έχει κάποιος για τις απόψεις του, η εμπλοκή μαζικά της νεολαίας στις διαδικασίες αυτές και η ηχηρή απόρριψή της οπτικής του νεοφιλελευθερισμού, της ιδιωτικοποίησης των πάντων, της κατάργησης κάθε κρατικής παρέμβασης και έκφανσης, έστω και δια μέσου μιας πολιτικής δύναμης που ουδείς μπορεί να υποστηρίξει ότι πρεσβεύει κάτι ριζοσπαστικό, είναι μια θετική πτυχή χωρίς να θεωρεί κανείς ότι πρόκειται για το πρώτο βήμα προς το σοσιαλισμό. Σίγουρα, όμως, πρόκειται για άλλο ένα ηχηρό πλήγμα στους νεοφιλελεύθερους «μονοδρόμους» για τα οφέλη, την αξία και την αναγκαιότητα των οποίων πείθονται ολοένα λιγότεροι. Ο συνδυασμός, δε, με τα αντιπολεμικά αισθήματα μεγάλου μέρους της βρετανικής κοινής γνώμης, τα οποία αντικειμενικά έρχονται σε σύγκρουση με τις βλέψεις του βρετανικού ιμπεριαλισμού, είναι ελπιδοφόρος.
– Τέλος, ο Κόρμπιν, του οποίου την αποχώρηση από την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος, προεξοφλούσαν αναλυτές εδώ και μήνες μέχρι και προ ημερών, τόσο εντός όσο και εκτός Βρετανίας ακόμη και στην Ελλάδα, χαρακτηρίζοντάς τον «μοιραίο», εδραιώνεται στη θέση του. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι όταν διέρρευσαν οι βασικές θέσεις του προεκλογικού του μανιφέστου, 100 Εργατικοί βουλευτές δήλωναν ανοιχτά ότι δεν πρόκειται να το στηρίξουν γιατί είναι «παλιομοδίτικα αριστερό» και πάει το Εργατικό Κόμμα στο παρελθόν. Ο Κόρμπιν, προφανώς, δεν ευαγγελίζεται ούτε την καπιταλιστική ανατροπή, ούτε την κοινωνική επανάσταση. Είναι, μάλλον, μια κλασική σοσιαλδημοκρατική φιγούρα βρετανικής πολιτικής κοψιάς (γιατί έχει τη σημασία της και η διαφορά ανάμεσα στους Βρετανούς Εργατικούς και στους άλλους Ευρωπαίους Σοσιαλδημοκράτες) ο οποίος αντιτίθεται με «βελτιώσεις» και κρατικό καπιταλισμό στον άκρατο νεοφιλελευθερισμό. Μια θέση που, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αποδεικνύεται, στην πράξη, ανεπαρκής και ανέφικτη. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι τι πιστεύει ο ίδιος ο Κόρμπιν ή το κόμμα του, αλλά τι διαδικασίες και αλυσιδωτές αντιδράσεις, σε κοινωνικό επίπεδο και σε επίπεδο κινήματος, μπορούν να πυροδοτήσουν έστω και αυτές οι «κολοβές» προτάσεις, έξω και πέρα από τις προθέσεις και τους σχεδιασμούς του ιδίου ή των Εργατικών.
απέραντο γαλάζιο 