Documenta 14 : Όταν το “αντισυστημικό” Σύστημα μεταμοντερνίζει…

Με αφορμή τα εγκαίνια, στις 8 Απριλίου, της κορυφαίας έκθεσης σύγχρονης τέχνης Documenta 14, τουρίστες απo όλο τον κόσμο κατέφθασαν στο κέντρο της Αθήνας με σκοπό να επιδοθούν σε πολιτιστικό σαφάρι. Περισσότερες από 5.000 προσωπικότητες της τέχνης, όπως καλλιτέχνες, συλλέκτες, διευθυντές μουσείων, αλλά και επενδυτές, έχουν ήδη επιβεβαιώσει την παρουσία τους κατά την διάρκεια της τρίμηνης διοργάνωσης της. Γιατί όμως ενώ η D14 απευθύνεται στην ελίτ των καλλιτεχνών και των διανοούμενων, μας κάνει να θέλουμε να ασχοληθούμε λίγο μαζί της;

Η Documenta πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1955 στο Κάσελ της Γερμανίας. Στόχος της ήταν να παρουσιάσει τα λογοκριμένα από το ναζιστικό καθεστώς έργα καλλιτεχνών και την μέχρι τότε άγνωστη στην Γερμανία πρωτοποριακή τέχνη. Η έκθεση σημείωσε τεράστια επιτυχία με αποτέλεσμα την θεσμοθέτηση και την σταθερή διεξαγωγή της στην γενέτειρα της ανά πέντε χρόνια. Ιστορικά, η Documenta δεν είναι μόνο μία απo τις σημαντικότερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στον κόσμο, αλλά και η πιο ριζοσπαστική. Από καταβολής της ταυτίστηκε έντονα με την πολιτική μέσω των επιμελητών και των καλλιτεχνών που συμμετείχαν, οι οποίοι προσπάθησαν να εκφράσουν το συλλογικό τραύμα της ενοχής του γερμανικού λαού για το ολοκαύτωμα όπως και τον μετασχηματισμό του συλλογικού φαντασιακού προς μια δημοκρατική και φιλελεύθερη κατεύθυνση. Έκτοτε μέσω του συγκεκριμένου θεσμού πολλοί καλλιτέχνες εξέφρασαν με τα έργα τους διάφορες ιδέες και θεωρίες ριζοσπαστών στοχαστών όπως των Φουκώ, Ντεμπόρ, Άρρεντ, Γκουτταρί, κ.α

Η τάση της σύγχρονης τέχνης να πραγματεύεται κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και πλευρές της Ιστορίας των κοινωνιών, είναι γνωστή, κάνοντας την να μοιάζει όλο και περισσότερο με ένα είδος έντεχνης δημοσιογραφίας. Η D14 όμως παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον. Δεν πρόκειται απλώς για μία διοργάνωση με πολιτική χροιά, όπως θα ήταν αναμενόμενο στην παρούσα παγκόσμια κοινωνικοπολιτική συνθήκη, αλλά για ένα φορέα όπου παράγει πολιτικό λόγο και στοχεύει να επηρεάσει πολιτικά. Η απόφαση του διευθυντή της D14 Άνταμ Σίμτζικ να πραγματοποιηθεί το μεγαλύτερο μέρος της έκθεσης στην Αθήνα αλλά και ο τίτλος της έκθεσης “Μαθαίνοντας απ την Αθήνα” (Learning from Athens) αποτελούν καθαυτά μια πολιτική δήλωση .Στην Αθήνα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, μπορεί να δει κανείς ,σε υπερθετικό βαθμό, τα φαινόμενα εκείνα που εμφανίζουν όλο και πιο διεσταλμένα οι δυτικές κοινωνίες: φτώχεια, εξαθλίωση, αποσύνθεση κοινωνικού ιστού και εκφασισμό της κοινωνίας. Επίσης η πόλη εδώ και δύο χρόνια βιώνει έντονα και σε όλες του τις διαστάσεις το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Όμως οι επιμελητές της D14 σε κάθε ευκαιρία δηλώνουν πως δεν σκοπεύουν να “καταναλώσουν” την κρίση της ελληνικής κοινωνίας και πως τους ελκύουν λιγότερο προφανή στοιχεία της πόλης . Σε συνέντευξή του ο Σίμτζικ χαρακτηριστικά αναφέρει :

 Νομίζω ότι πρόκειται για μια ολοκληρωμένη ανακάλυψη ενός τόπου όπου όλα είναι πολιτική, όπου μπορείς να συζητάς παθιασμένα πολιτικά και κοινωνικά θέματα με τις ώρες, όχι όμως με τον τρόπο του παραδοσιακού καφενείου όπου ξαναλέμε σήμερα αυτά που είπαμε εχθές.

 

Advertisements

Michel Foucault – Η κοινωνία τιμωρός (pdf)…

από Ερανιστής

Η μετάφραση του κειμένου του M. Foucault, «La societe punitive», έγινε από τον τόμο Resume des Cours 1970-1982, Juillard, Paris, 1989, σσ. 29-51 από τον F.G.A και η χρήση της είναι «ελεύθερη για κινηματικούς σκοπούς».

Το κείμενο κατεβαίνει και σε μορφή pdf εδώ.

H κοινωνία τιμωρός

του Michel Foucault

Στο ποινικό καθεστώς της κλασικής περιόδου μπορούμε να ξαναβρούμε, αναμεμειγμένες μεταξύ τους, τέσσερις βασικές τακτικές επιβολής ποινών -τέσσερις κατηγορίες που καθεμιά τους έχει διαφορετική ιστορική προέλευση και που ο ρόλος τους, σε συνάρτηση πάντα με την κοινωνία και την εποχή, υπήρξε αν όχι ξεχωριστός τουλάχιστον προνομιούχος.

1. Εξορία, διωγμός, εκτοπισμός, απέλαση εκτός των συνόρων, απαγόρευση εισόδου σε ορισμένα μέρη, καταστροφή οικιακής εστίας, διαγραφή από τον τόπο γέννησης, δήμευση περιουσίας -κινητής και ακίνητης.
2. Επιβολή αποζημίωσης, εξαγορά, μετατροπή της προκληθείσης ζημιάς σε εξοφλητέο χρέος, μετατροπή της παράνομης πράξης σε οικονομική υποχρέωση.
3. Διαπόμπευση, σημάδεμα, τραυματισμός, ακρωτηριασμός, εγχάραξη ουλής, αποτύπωση σημαδιού στο πρόσωπο ή τον ώμο, πρόκληση σωματικού μειονεκτήματος σε διακριτό σημείο, βασανισμός, εν ολίγοις σφετερισμός του σώματος και εγγραφή των αποτυπωμάτων της εξουσίας πάνω σ’ αυτό.
4. Εγκλεισμός.

Μπορούμε υποθετικά να διακρίνουμε τις κοινωνίες, ανάλογα με τον τύπο τιμωρίας που υιοθέτησαν σε κοινωνίες εξορίας (ελληνική κοινωνία), κοινωνίες εξαγοράς (γερμανικές), κοινωνίες εγχάραξης (δυτικές κοινωνίες κατά το τέλος του Μεσαίωνα) καθώς και κοινωνίες εγκλεισμού, όπως ίσως και η δική μας;

Η δική μας πάντως, μόνο από τα τέλη του XVIIIου αιώνα και μετά. Γιατί ένα μόνο είναι σίγουρο: η κράτηση, η φυλάκιση δεν αποτελούν μέρος του ευρωπαϊκού ποινικού συστήματος πριν τουλάχιστον από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις των δεκαετιών 1780-1820. Οι νομικοί του XVIII™ αιώνα συμφωνούν ομόφωνα στο εξής σημείο: «η φυλάκιση σύμφωνα με το αστικό μας δίκαιο δε θεωρείται ποινή… παρόλο που οι Ηγεμόνες για πολιτικές σκοπιμότητες οδηγούνται καμιά φορά στο να την επιβάλλουν• αυτά είναι μέτρα εξουσίας και η τακτική δικαιοσύνη δε χρησιμοποιεί τέτοιου είδους καταδίκες» (Serpillon, Ποινικός Κώδικας, 1767). Μπορούμε, όμως, να πούμε ότι ήδη μια τέτοια εμμονή για άρνηση του ποινικού χαρακτήρα της φυλάκισης δείχνει μια αυξανόμενη αβεβαιότητα. Σε κάθε περίπτωση, οι εγκλεισμοί που χρησιμοποιούνται κατά το XVM° και XVMI° αιώνα παραμένουν στο περιθώριο του ποινικού συστήματος, έστω κι αν μοιάζουν μεταξύ τους, και τείνουν όλο και περισσότερο να συγκλίνουν:

–           Εγκλεισμός-ενέχυρο (enferment-gage) είναι εκείνος που εφαρμόζει η δικαιοσύνη κατά τη διάρκεια της προανάκρισης μιας ποινικής υπόθεσης, ο πιστωτής έως της εξόφλησης του χρέους του ή η βασιλική εξουσία υπό την απειλή ενός εχθρού. Αναφέρεται λιγότερο στην τιμωρία ενός παραπτώματος και περισσότερο στον έλεγχο του ατόμου.

–           Εγκλεισμός-υποκατάστατο (enferment-substitut) είναι εκείνος που επιβάλλεται σε κάποιον που δεν υπάγεται στη δικαιοδοσία των ποινικών δικαστηρίων (είτε εξ αιτίας της φύσης των παραπτωμάτων του, τα οποία εμπίπτουν μόνο στην τάξη του κώδικα ηθικής ή συμπεριφοράς• είτε από προνόμια που του παρέχει ο νόμος: τα εκκλησιαστικά δικαστήρια που, από το 1629 δεν έχουν πλέον την αρμοδιότητα να εκδίδουν ποινές φυλάκισης υπό τη στενή έννοια, μπορούν να διατάξουν τον ένοχο να αποσυρθεί σε μοναστήρι• η βασιλική διαταγή για φυλάκιση είναι συχνά ένα μέσο στα χέρια ενός προνομιούχου που τον βοηθάει να διαφύγει από την ποινική δικαιοσύνη• οι γυναίκες αποστέλλονται σε σωφρονιστήρια για παραπτώματα για τα οποία οι άνδρες κλείνονται σε κάτεργα).

Η σφαγή στο Λάντλοου ή αλλιώς “αναλώσιμοι άνθρωποι”…

Η απεργία των ανθρακωρύχων του Κολοράντο, είναι γνωστή ως μια από τις πιο βίαιες απεργίες στην ιστορία των ΗΠΑ. Οι ανθρακωρύχοι σε αυτήν την απεργία παρέμειναν για 14 μήνες σε καταυλισμούς στις μεγάλες εκτάσεις του Κολοράντο. Απολογισμός της απεργίας ήταν 66 νεκροί. Παρόλο που το συνδικάτο των ανθρακωρύχων (UMWA) δεν πέτυχε τις διεκδικήσεις του στην απεργία του Κολοράντο, ήταν και εξακολουθεί να θεωρείται μια νίκη -υπό ευρεία έννοια- για την ένωση. Ο “πόλεμος του άνθρακα” ήταν ένα συγκλονιστικό γεγονός, ο οποίος κινητοποίησε την κοινή γνώμη και τελικά έγινε σημείο αναφοράς στο κύμα της βιομηχανικής βίας που είχε ήδη ξεσπάσει και οδήγησε το εργατικά συνδικάτα σε νίκες.

Tον Απρίλη του 1914, στο Λάντλοου της πολιτείας του Κολοράντο οι ανθρακωρύχοι και εργαζόμενοι στην εταιρία Colorado Fuel and Iron Company, ιδιοκτησίας Ροκφέλερ μετρούσαν ήδη επτά μήνες απεργιακών κινητοποιήσεων. Από τις αρχές του 1913 το συνδικάτο United Mine Workers, προσπαθεί να οργανώσει τους –περίπου-11.000 εργάτες. Οι περισσότεροι ήταν μετανάστες από τη Νότια Ευρώπη και τα Βαλκάνια και εργάστηκαν στη βάση μιας νέας “εργασιακής σχέσης”, της “επί συμβάσει δουλείας” (indentured servitude). Ζούσαν και εργάζονταν σε συνθήκες βιομηχανικής δουλείας, σε πόλεις γκέτο, χωρίς περίθαλψη ενώ ανήκαν εξολοκλήρου στην εταιρία της οικογένειας Ροκφέλερ αφού ακόμα και η αμοιβή που λάμβαναν ως μισθό, αποτελούνταν από κουπόνια (τα λεγόμενα scrip) τα οποία οι εργαζόμενοι ήταν υποχρεωμένοι να εξαργυρώσουν στις επιχειρήσεις τις εταιρίας. Ο θάνατος ενός εργάτη δε σήμαινε τίποτα και φυσικά δεν ανέκοπτε τη παραγωγική διαδικασία.

Η υποτυπώδης εργατική νομοθεσία δεν αποτελούσε εμπόδιο για τους Ροκφέλερ, γιατί απλά δεν την τηρούσαν. Στις απεργιακές κινητοποιήσεις οι διεκδικήσεις των εργαζομένων αφορούσαν στη τήρηση του οκταώρου καθως οι εργαζόμενοι πολλές φορές ξεπερνούσαν τις δώσεκα ώρες εργασίας, στην υγειονομική περίθαλψη, στην αύξηση του πενιχρού εισοδήματός των εργατών, στη καταβολή της αμοιβής σε πραγματικό χρήμα αντί των κουπονιών, στη κατάργηση του συστήματος μισθωμένων εταιρικών φρουρών, στη πληρωμή και για το “νεκρό χρόνο” εργασίας (υλοτομία, τοποθέτηση ραγών τρένου κτλ), στο σταθερό ημερομίσθιο καθώς η αμοιβή τους εξάρτώνταν από τη πόσοτητα άνθρακα που θα εξήγαγαν ανά ημέρα, ενώ διεκδικούσαν το δικαίωμα να ζουν και βγαίνουν έξω από την εργατούπολη.

Τριγμοί στην Τουρκία – 1. Το λυκόφως του 20ου αιώνα…

Είναι απορίας άξιον το πώς, έτσι στα ξαφνικά, γίναμε όλοι τουρκολόγοι, χάρη στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής. Ανάλογα με το ποιο κανάλι ή ποια εφημερίδα διαβάζει καθένας, διαμορφώνει και άποψη για το τι πρόκειται ή δεν πρόκειται να συμβεί από δω και πέρα στην Τουρκία. Φυσικά, η διαμόρφωση άποψης είναι πάντοτε ζητούμενο για κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο άνθρωπο, αρκεί να γίνεται με βάση μια υγιή σκέψη που επεξεργάζεται σωστά δεδομένα και να μη συνίσταται σε απλό αναμάσημα απόψεων τρίτων, των οποίων η εγκυρότητα ή η ανιδιοτέλεια μπορεί να αμφισβητηθούν. Έτσι, σκέφτομαι ότι το λιγώτερο που μπορούμε να κάνουμε εδώ είναι να καταγράψουμε μερικά σωστά δεδομένα. Κι επειδή, σύμφωνα με τις μαρξικές μας καταβολές, η οικονομία ελέγχει την πολιτική, ας ρίξουμε το βάρος σε ζητήματα οικονομίας.

Κόμβο στην τουρκική οικονομία απετέλεσε η περίοδος της δικτατορίας του Κενάν Εβρέν, η οποία επιβλήθηκε με το πραξικόπημα της 12/9/1980 και κράτησε ως τα τέλη του 1983. Στην διάρκειά της, ο Εβρέν άλλαξε το σύνταγμα με δημοψήφισμα (Ναι: 91,4%) και αναθεώρησε την οικονομική πολιτική τής χώρας προς μια φιλελεύθερη κατεύθυνση: οι δασμοί και οι περιορισμοί στις εισαγωγές άρχισαν να καταργούνται, οι εξαγωγές ενισχύονταν με επιδοτήσεις και οι δημόσιες επιχειρήσεις άρχισαν να βγαίνουν στο σφυρί, βάσει ενός προγράμματος εκτεταμένων και στοχευμένων ιδιωτικοποιήσεων. Η κατεύθυνση αυτή διατηρήθηκε ακόμη και μετά την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς τον Δεκέμβριο του 1983. Άλλωστε, στο μεταχουντικό πολιτικό τοπίο είχαν θέση μόνο τρία κόμματα, τα οποία είχε εγκρίνει η δικτατορία.

Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν συζητά με τον Τουργκούτ Οζάλ τις λεπτομέρειες για την παράδοση της εξουσίας από την χούντα στους πολιτικούς. Εν τέλει, ο Οζάλ θα αναλάβει πρωθυπουργός στις 13 Δεκεμβρίου 1983.

Όταν το “όχι” σημαίνει…

Διαδηλώσεις σε γειτονιές της Istanbul εναντίον της απόφασης του “ανώτατου εκλογικού συμβουλίου” να απορρίψει όλες τις ενστάσεις κατά της εγκυρότητας του δημοψηφίσματος. “Αντίσταση”, “το ‘όχι’ είναι παντού!”, “η Istanbul μας ανήκει” μερικά απ’ τα βασικά συνθήματα.

Αν η απόρριψη του προεδροκεντρικού μοντέλου που επικράτησε στο δημοψήφισμα πηγαίνει πέρα απ’ τον Ερντογάν (κάτι τέτοιο θα ήταν το σωστό κατά την ταπεινή μας άποψη), τότε υπάρχει ένας δύσκολος μεν αλλά δημιουργικός και αποτελεσματικός δρόμος για την πραγματική διεύρυνση των ελευθεριών στην τουρκική κοινωνία: η δημιουργία δυναμικών κοινωνικών κινημάτων με τις δικές τους αντι-θεσμίσεις· που μεσοπρόθεσμα θα ανα-διαμορφώσουν τις συνειδήσεις, “απ’ τα κάτω”. Και υπάρχει τέτοιο πεδίο σημαντικό και ανεξερεύνητο εκεί.

Αν, αντίθετα, ο νταλκάς είναι προσωποποιημένος, τότε η μάχη έχει χαθεί, άσχετα αν θα την κερδίσει ο Ερντογάν ή οι επόμενοι καραβανο-πραξικοπηματίες…

Μιλώντας κάπως πιο γενικά: “τα παιχνίδια κορυφής” είναι εξ’ αρχής υπονομευμένα… Δείτε τα τέτοιου είδους τραγικά λάθη του κινήματος της 16 Απρίλη στην αίγυπτο τα προηγούμενα χρόνια: έβγαλαν τον Σίσι…

__________________________________________________________

Aπό:http://www.sarajevomag.gr/wp/2017/04/otan-to-ochi-simeni/

 

«Έτσι και κουνηθείτε θα σας πολεμήσουμε εμείς με τα όπλα που μας δώσατε»! …

Από τους Γιώργο Τσιρίδη και Δημήτρη Παπανικολόπουλο

Το ερώτημα «πώς έπεσε η χούντα» έχει απασχολήσει τους κοινωνικούς επιστήμονες της μεταπολιτευτικής γενιάς, χωρίς όμως, κατά τη γνώμη μας, να έχει δοθεί ικανοποιητική απάντηση. Όχι τόσο γιατί ενδεχομένως κάποιες κρίσιμες πληροφορίες που αφορούν τις «υψηλές» επαφές εγχώριων και διεθνών παραγόντων δεν είναι σε ικανοποιητικό βαθμό γνωστές, αλλά διότι υπάρχει τουλάχιστον ένας παράγοντας που δεν έχει ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν: Ο λαός. Όχι ο λαός ως οργανωμένη ή ανοργάνωτη πολιτική δύναμη, αλλά ο λαός ως στρατός. Δηλαδή, δεν έχει συνυπολογιστεί στην πολιτική εξίσωση του Ιουλίου του ’74 ένας από τους πλέον κρίσιμους παράγοντες: Οι επίστρατοι.

Είχε προηγηθεί η πτώση της δικτατορίας στην Πορτογαλία εξαιτίας της ριζοσπαστικοποίησης του στρατεύματος την επομένη της στρατιωτικής ήττας στην Αφρική. Η ελληνική χούντα είχε ήδη αντιμετωπίσει κινδύνους προερχόμενους από το στράτευμα (βασιλικό αντικίνημα, αποστασία αντιτορπιλικού “Βέλος”), ενώ μόνο την τριετία ’67-’70 είχε αποστρατεύσει 970 αξιωματικούς του Στρατού Ξηράς. Και “γενικά ήτανε λίγο φοβισμένοι με τους νέους” που ενέτασσαν κατά χιλιάδες στο στράτευμα για να τους “αναμορφώσουν”, όπως θυμάται ο Αντώνης Σαχπεκίδης, που είχε πάει για “αναμόρφωση”. Οι φόβοι, λοιπόν, του καθεστώτος για απείθεια του στρατεύματος δεν ήταν αβάσιμοι και επανήλθαν με την επιστράτευση που ακολούθησε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τη μαζική ένταξη στο στράτευμα μεγάλου αριθμού δημοκρατών πολιτών, η οποία δημιούργησε εκ νέου τις προϋποθέσεις για επανεμφάνιση αμφισβητησιακών καταστάσεων.

Στον χρόνο κατά τον οποίο λαμβάνει χώρα η επιστράτευση δεν κλιμακώνονται τα γεγονότα στο στρατιωτικό μέτωπο, αλλά στο πολιτικό μέτωπο. Η στρατιωτική κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου είναι γεγονός και όλα βαίνουν προς εκτόνωση της κρίσης και στρατιωτική ανακωχή μεταξύ των εμπόλεμων. Οι δικτάτορες στρέφονται τότε στο ζήτημα του μέλλοντος του καθεστώτος, προσπαθώντας να διερευνήσουν τις δυνατότητες διατήρησής του. Γιατί συνέβαινε αυτό; Ποιος απειλούσε το καθεστώς; Ύστερα από τη διενέργεια σειράς συνεντεύξεων με επίστρατους του ’74, συλλέξαμε στοιχεία που υποστηρίζουν μια διαφορετική εξήγηση για την πτώση της χούντας: Την απειλή των επίστρατων.

Αναλάβαμε, με λίγα λόγια, την ερευνητική πρόκληση που ο Αντώνης Λιάκος εισηγήθηκε σε πρόσφατη μαρτυρία του για τα γεγονότα της επιστράτευσης: «Η στιγμή όμως έχει τη σημασία της. Κι εκείνη η στιγμή κενού, ανάμεσα σε ένα καθεστώς που δεν υπήρχε πλέον και σε ένα άλλο που δεν είχε γεννηθεί ακόμη, έχει να κάνει με μια άλλη ιστορία που θα πρέπει κάποτε να διερευνήσουμε πιο συστηματικά. Ποια ήταν η κατάσταση του στρατού στις μονάδες μετά την επιστράτευση; Ποια σχέση έχει αυτή η κατάσταση με την άτακτη εγκατάλειψη της εξουσίας από τους στρατιωτικούς; Τι συνέβη στις μονάδες, στο πέρασμα από τη μία εξουσία στην άλλη;»^[1]

 

Τα σκάνδαλα της Χούντας (7 χρόνια αρπαχτή) …

by Αμετανόητος

Ο Τύπος δεν ασχολούνταν με σκάνδαλα, ούτε σκανδαλιζόταν από τις σχέσεις των κρατούντων με τους μεγιστάνες του πλούτου. Είχε έρθει άλλωστε το πλήρωμα του χρόνου για να εκπληρωθεί το Τάμα του Έθνους. Στους έντονα αντικοινοβουλευτικούς καιρούς μας, ένα δόλιο φάντασμα πλανιέται στον αέρα: ο ισχυρισμός περί «τιμιότητας» των δικτατόρων που κατέλαβαν πραξικοπηματικά την εξουσία το1967 για να την επιστρέψουν πριν από 38 χρόνια, σαν βρεγμένες γάτες, «στους πολιτικούς». Πρόκειται βέβαια για μύθο, θεμελιωμένο στη μίζερη εικόνα των επιζώντων «πρωταιτίων» – αφού πρώτα έχασαν την εξουσία, στερήθηκαν όσα είχαν παράνομα καρπωθεί και υπέστησαν τις οικονομικές συνέπειες της κοινωνικής απομόνωσής τους. Ακόμη κι αυτή η εικόνα δεν αφορά, ωστόσο, παρά ελάχιστους πρωτεργάτες της δικτατορίας. Αγνοεί την οικονομική ευμάρεια πάμπολλων μεσαίων ή «πολιτικών» στελεχών της, που η νομική κατασκευή περί «στιγμιαίου αδικήματος» άφησε παντελώς ατιμώρητα ν’ απολαμβάνουν τα αποκτήματά τους.

Την επιβίωση του μύθου διευκολύνει η χαώδης διαφορά του τότε με το σήμερα, όσον αφορά τη δυνατότητα δημόσιας συζήτησης για παρόμοια ζητήματα. Επί χούντας η ραδιοτηλεόραση ήταν κρατική (κι αυστηρά προπαγανδιστική), ενώ ο Τύπος περνούσε από δρακόντεια λογοκρισία. Οποιαδήποτε έρευνα ή ακόμη και νύξη για κρατικά σκάνδαλα ήταν απλά αδιανόητη. χαρακτηριστικό το κύριο άρθρο του Γιάννη Καψή στον «Ταχυδρόμο» (24.5.74), όταν η δικτατορία Ιωαννίδη δημοσιοποίησε το (παπαδοπουλικό) «σκάνδαλο των κρεάτων»: «Δεν είναι καινούρια η υπόθεση. Μήνες ολόκληρους οι φήμες οργίαζαν. Κι όμως κανείς δεν τολμούσε. Κανείς δεν είχε το θάρρος να μεταβάλη τον ψίθυρο σε καταγγελία. Κι όσο οι φήμες απλώνονταν, αγκαλιάζοντας όλο και περισσότερους υπεύθυνους και μη, τόσο μεγάλωνε κι ο φόβος μήπως θίξουμε τα κακώς κείμενα. Ηταν μια ‘συνωμοσία κραυγαλέας σιωπής’, χάρη και στη δρακόντεια νομοθεσία που ρυθμίζει -και συμπιέζει- την ενάσκηση του λειτουργήματός μας». Μετά τη Μεταπολίτευση, ο Τύπος ξεχείλισε βέβαια από πληροφορίες για σκάνδαλα της χουντικής επταετίας. Ομως αυτά θεωρούνταν τότε -και σωστά- απλές παρωνυχίδες μπροστά στα υπόλοιπα εγκλήματα της δικτατορίας.

Απολαβές και «ασυλία»

Το πρώτο πράγμα που φρόντισαν να κάνουν οι ηγέτες της χούντας, ήταν να αυγατίσουν τα εισοδήματά τους –σε σχέση όχι μόνο με τους ώς τότε δημοσιοϋπαλληλικούς μισθούς τους, αλλά και με τις απολαβές της ανατραπείσας κοινοβουλευτικής «φαυλοκρατίας». Με τον Α.Ν. 5 του 1967, ο μισθός του πρωθυπουργού υπερδιπλασιάστηκε (από 23.600 σε 45.000 δρχ), των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκε από 22.400 σε 35.000 δρχ, ενώ θεσπίστηκαν -για πρώτη φορά- ημερήσια «εκτός έδρας» 1.000 και 850 δρχ αντίστοιχα («Πολιτικά Θέματα» 5.10.73). Ακολούθησαν κι άλλες «τακτοποιήσεις», όπως η καταχρηστική στεγαστική αποκατάσταση «αξιωματικών διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον» στο πραξικόπημα με ειδική ρύθμιση του 1970 («Πολιτικά Θέματα» 8.2.75). Οι δικτάτορες θεσμοθέτησαν τέλος τη μελλοντική ασυλία τους, με ρυθμίσεις που κάνουν τα σημερινά κουκουλώματα να μοιάζουν με παιδικό παιχνίδι. Η χουντική νομοθεσία «περί ευθύνης υπουργών» (Ν.Δ. 802 της 30.12.1970) περιείχε «μεταβατική διάταξη» (§ 48) βάσει της οποίας δίωξη υπουργού ή υφυπουργού της χούντας μπορούσε να γίνει μόνο με απόφαση των …συναδέλφων τους. Επιπλέον, όλα τα «εγκλήματα δια τα οποία δεν ησκήθη ποινική δίωξις μέχρι της ημέρας συγκλήσεως» της μελλοντικής Βουλής, θεωρούνταν αυτομάτως παραγεγραμμένα! Προϋπόθεση για την ατιμωρησία συνιστούσε, φυσικά, η επιτυχία της ελεγχόμενης επιστροφής στον κοινοβουλευτισμό «αλά τουρκικά». Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τίναξε όμως το εγχείρημα στον αέρα, με αποτέλεσμα τον κάθετο θεσμικό διαχωρισμό της Μεταπολίτευσης απ’ το προηγούμενο καθεστώς.