Ή: Μεγάλο το δίκιο σου, Μαρκ Τουαίην
—της Ελένης Κεχαγιόγλου για τη στήλη Παροράματα και ημαρτημένα—
Φανταστείτε τώρα την έκπληξη των εργαζομένων στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Ηρακλείου, όταν κατά την εργασία ρουτίνας τους, όπου διαχώριζαν ανά υλικό ό,τι είχαν παραλάβει, ανακάλυψαν ανάμεσα στις σελίδες ενός βιβλίου χαρτονομίσματα ύψους 15.000 ευρώ. Το ρεπορτάζ, δυστυχώς, δεν αναφέρει για ποιο βιβλίο επρόκειτο, και έτσι χάνουμε την ευκαιρία να φανταστούμε τα χέρια στα οποία βρισκόταν. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, εικάζεται πως ανήκε σε άνθρωπο ο οποίος πέθανε, ίσως αιφνιδίως, και οι κληρονόμοι του (ή όποιοι μπήκαν στο σπίτι του) πέταξαν τα βιβλία του στα σκουπίδια.
Κι εδώ δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να σκεφτούμε πως τους εν λόγω κληρονόμους, οι οποίοι προφανώς δεκάρα δεν έδιναν για τα βιβλία, τους εκδικήθηκε ο θεός της ανάγνωσης, στερώντας τους ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Σκεφτόμαστε, όμως, επίσης, πώς ένα τέτοιο γεγονός, που, ως ρεπορτάζ βιβλίου, θα αναγόταν σε διήγημα, στα χέρια των ρεπόρτερ του ελεύθερου καθίσταται στην καλύτερη περίπτωση η βαρετή, διεκπεραιωτική είδηση που μετέδωσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ, και την οποία αναπαρήγαγαν πολλά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα,[1] στη χειρότερη ένα άρθρο που καίει μερικά εγκεφαλικά μας κύτταρα, όπως όταν διαβάζουμε στην Espresso (οι υπογραμμίσεις, δικές μου): «[Ο]ι υπάλληλοι βρήκανένα βιβλίο με χοντρό εξώφυλλο, το οποίο σε διαφορετική περίπτωση μάλλον θα περνούσε απαρατήρητο, καθώς κανείς δεν θα έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτό,λόγω της παλαιότητάς του». Κι έτσι, η σκληρόδετη έκδοση γίνεται βιβλίο με χοντρό εξώφυλλο και πληροφορούμαστε ότι ένα παλαιό βιβλίο περνά απαρατήρητο ως άχρηστο, παρότι μια παλαιά έκδοση συνήθως προσδίδει αξία.
Η είδηση, λοιπόν, ανάγεται, με τον τρόπο αυτό, σε άλλη μια υπενθύμιση του τι μειοψηφία-τάγμα ξυπόλητο είμαστε όσοι έχουμε φετίχ με τα βιβλία ως αντικείμενο και με την ανάγνωσή τους ως διαδικασία. Εκεί όπου οι κάτοικοι της «χώρας βιβλίο» θα ενδιαφερόμασταν για τα πλήρη βιβλιογραφικά στοιχεία της έκδοσης, αναζητώντας ως Πουαρώ ενδείξεις ταυτότητας του κατόχου του που έπαιξε αυτό παιχνίδι στους κληρονόμους του, διαβάζουμε ρεπορτάζ όπου η έμφαση δίνεται στο ποσό και στο γεγονός ότι ανάμεσα στις σελίδες του βιβλίου (αλλού παραδίδεται ο ισχυρισμός ότι επρόκειτο για τετράδιο), υπήρχαν ακόμη και χαρτονομίσματα (άκουσον, άκουσον!) των 500 ευρώ! Διότι αυτό θα γαργαλήσει το ενδιαφέρον των περισσότερων κατοίκων της «χώρας Ελλάδα», πολύ περισσότερο που δίνεται η εικόνα των υπαλλήλων που ανοίγουν το βιβλίο και από μέσα του αρχίζουν να ξεπηδούν χαρτονομίσματα.
Βέβαια, την απαξίωση μορφωτικών αγαθών που έχουν καταλήξει στα σκουπίδια δεν είναι η πρώτη φορά που τη διαπιστώνουμε, ούτε μας εντυπωσιάζει αν σκεφτούμε ότι το αρχείο ολόκληρου εθνικού ήρωα Θεόδωρου Κολοκοτρώνη βρέθηκε στα σκουπίδια, από εκεί σε ρακοσυλλέκτη και κατόπιν στα χέρια του συλλέκτη και ιδρυτή του πολύτιμου Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, Μάνου Χαριτάτου. Μας υπενθυμίζει βέβαια ότι η πλειονότητα του κόσμου αδιαφορεί για τα βιβλία, πολλώ δε μάλλον για κάτι εκεί πέρα σημειώσεις σε χαρτί (χειρόγραφα μειζόνων λογοτεχνών έχουν καταλήξει στα σκουπίδια). Επιπλέον, όμως, το ειδησάριο αυτό δείχνει πώς το ύφος συνιστά περιεχόμενο, καθώς η ίδια είδηση μπορεί να διαθέτει από την αδιάφορη λιτότητα μιας διεκπεραιωτικής αναφοράς έως να γίνεται σενάριο ταινίας τύπου Στάθη Ψάλτη στην οποία μάλιστα, σε απαύγασμα ημιμάθειας, γίνεται επίσης αναφορά στην ταινία του Νίκου Τσιφόρου «Ο θησαυρός του μακαρίτη» – σου λέει, με τέτοιο τίτλο όλο και κάποια σχέση θα έχει με την υπόθεσή μας. Έλα, όμως, που δεν έχει.
Εν κατακλείδι, η περιήγησή μας στα ρεπορτάζ για το θέμα, όπου είδαμε πως όσο μαζικότερο το μέσο, τόσο χειρότερο το ύφος της είδησης —τόσο γελοιωδέστερη δηλαδή η παρουσίασή της—, επιβεβαιώνει τον σπουδαίο Μαρκ Τουαίην: «Ο άνθρωπος που δεν διαβάζει καλά βιβλία δεν κερδίζει τίποτα σε σύγκριση με αυτόν που δεν διαβάζει καθόλου».
[1] Η είδηση από το ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Μικρό θησαυρό έκρυβε ένα βιβλίο που είχε πεταχτεί για ανακύκλωση. Το βιβλίο εντοπίσθηκε από εργαζομένους στο εργοστάσιο ανακύκλωσης του Ηρακλείου, όταν κατά τη διάρκεια διαχωρισμού των υλικών οι εργαζόμενοι ανακάλυψαν πως μέσα σε αυτό ήταν κρυμμένα 15.000 ευρώ σε χαρτονομίσματα.
»Το βιβλίο με τα χρήματα πιθανότατα ανήκε σε κάποιον ηλικιωμένο, ο οποίος φύλαγε τα χρήματά του στις σελίδες του, και όταν έφυγε από τη ζωή κανείς δεν αντιλήφθηκε τα ευρώ που υπήρχαν μέσα σε αυτό, με αποτέλεσμα να καταλήξει στα σκουπίδια».
* * *
απέραντο γαλάζιο 