Ή για όσους έμαθαν να ονειρεύονται συλλογικά
Σημείο που εξωτερικεύει την παθογένεια μιας κοινωνίας που φαινομενικά δεν σπαράζεται από μαζικές τραγωδίες όπως αυτή του πολέμου και άρα δεν της δικαιολογείται η ψυχοθεραπεία του συλλογικού θρήνου, είναι η βιομηχανικού επιπέδου μαζική παραγωγή τυποποιημένων συμβουλών ευτυχίας. Η μαζική καταναλωτική νεύρωση της δεκαετίας του ’90 που φετιχοποιούσε την αγορά ακινήτου, αυτοκινήτου, συζύγου, γκόμενας και παιδιών, έφτιαξε σε μεγάλο βαθμό έναν ανθρωπότυπο τόσο κενό περιεχομένου, σε σημείο που γέμισαν οι βιβλιοθήκες από αυτά τα ανεκδιήγητα βιβλία αυτοβελτίωσης – συνήθως σε μέγεθος τσέπης και μαλακό εξώφυλλο ή από κάτι παρεμφερείς γελοιότητες τύπου Χόρχε Μπουκάι.
Σήμερα το κυνήγι της ευτυχίας δεν συνδυάζεται τόσο με το κυνήγι της επιτυχίας όπως το γνωρίσαμε, τουλάχιστον για την μεγάλη πλειοψηφία, αλλά με πιο μετριοπαθείς και συνετούς στόχους: Δουλειά και αξιοπρεπής αυτοσυντήρηση. Το πρώτο λάθος είναι να θεωρείται αυτό κάτι διαφορετικό: σε κάθε περίπτωση οι στόχοι είναι «ατομικοί» και «πραγματοποιήσιμοι», ανάλογα με το πώς μεταφράζει κανείς την ιστορική στιγμή. Άρα, εφόσον στατικοί οι ατομικοί στόχοι δεν καλούν να καταφέρεις κάτι διαφορετικό, αλλά απλώς να ενσωματωθείς σε αυτό που ήδη υπάρχει. Με πιο απλά λόγια, να μπορούμε να τα καταφέρνουμε μόνοι μας και ευτυχισμένοι με ο, τι έχουμε, γιατί αυτά μπορούμε.
Όποιος μπορεί να πετυχαίνει τους ατομικούς τους στόχους και να ανταπεξέρχεται μόνος είναι δυνατός. Αυτός θεωρητικά θα γλιτώσει από την κατάθλιψη. Όμως, το ατομικό και το συλλογικό σαν σκέψη και σαν στόχος δεν είναι μια φυσική διαίρεση, αλλά μία τεχνιτή και κοινωνικά προσδιορισμένη, αφού το ένα δεν υφίσταται χωρίς το άλλο. Κι εδώ έρχεται μια μεγάλη παρεξήγηση. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν είναι ότι η συλλογικότητα είναι άθροισμα ατομικοτήτων, αλλά ότι χωρίς την αίσθηση της συλλογικότητα δεν υπάρχει πρακτική διάκριση του Εγώ, συνεπώς δεν υπάρχει ελεύθερη ενεργή προσωπικότητα αλλά προβολή στο άτομο μιας έξω από αυτόν κοινωνικής διαδικασίας που τον γεννα. Και για αυτό η η ιστορική κυριάρχηση του ατομικού γέννησε όπως είπαμε μαζικά τον κενό άνθρωπο. Ο κενός άνθρωπος δεν είναι κενός για λόγους ηθικούς (ηθικους με την έννοια της αυθυπαρκτης αξίας), αλλά για λόγους που άπτονται στην ιδια τη διαδικασία του πώς αυτός διαμορφώνεται.