Στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, μια εγγράματη νεαρή γυναίκα, πρώτη φορά μάνα, ανοίγει προσεκτικά ένα δερματόδετο τετράδιο με λευκές σελίδες. Σημειώνει στο επάνω μέρος της πρώτης την ημερομηνία και την χρονολογία, με καθαρά γράμματα. Και από κάτω συνεχίζει:
Σήμερα αγαπημένο μου αγοράκι αρχίζω αυτό το ημερολόγιο σου, το οποίο θα προσπαθήσω να κρατήσω όσο περισσότερο μπορέσω, και λέω όσο μπορέσω γιατί μόλις προλαβαίνω τις δουλειές που μου προκαλεί η παρουσία σου.
… Όταν γεννήθηκες το κεφαλάκι σου εκεί ακριβώς που είναι η κορυφή ήταν εξογκωμένο και μαλακό. Ήταν απ’ την θέση που είχες στη μήτρα. Τα χαρακτηριστικά σου ήταν τραβηγμένα. Μόλις σ’ ετοίμασαν και σ’ έντυσαν σε πήγε η προϊσταμένη της κλινικής στο κρεββατάκι σου. Μόλις μετά από λίγο σ’ έφεραν και σε είδα, είπα στον πατέρα σου, “τι άσχημο που είναι το παιδί μας”, αυτό όμως δεν μείωνε την αγάπη μου. Ο πατέρας σου πετούσε από τη χαρά του, εκείνο το βράδυ έμεινε στην κλινική μαζί μας…
Μια προσωπική στιγμή μιας προσωπικής σχέσης, αναμφίβολα… Μαζί, όμως (κι αυτό θέλουμε να υποδείξουμε) ένα ορισμένο κοινωνικό πεδίο μέσα στο οποίο αυτή η προσωπική σχέση, κοινότοπη από πολλές απόψεις, αποτυπώνεται. Στο χαρτί. Σε ένα ημερολόγιο.
Το χειρόγραφο ημερολόγιο είναι μια συγκεκριμένη σχέση με τον χρόνο. Υπάρχει εδώ το σήμερα· με την επικεφαλίδα του, την ημερομηνία. Υπάρχει νωρίτερα, καθώς φυλλομετράει κανείς τις σελίδες ανάποδα, το στέρεο ίχνος της χθεσινής και της προσθεσινής ημέρας, της προηγούμενης βδομάδας, του περασμένου μήνα, της περασμένης χρονιάς. Υπάρχει, υλοποιημένο σαν αφήγηση ή σα σημείωση ή σα σχόλιο το παρελθόν.
Και υπάρχει, επίσης, το μέλλον. Όχι σαν οι άγραφες σελίδες του τετραδίου. Αλλά σαν ο άγνωστος χρόνος κατά τον οποίο θα επανέρχεται, κατ’ επιλογή της, η συγγραφέας στο χτες· ενόσω αυτό καθε φορά σημερινό αύριο θα έχει αφήσει επιπλέον ίχνη, σημάδια, λέξεις, φράσεις στο χαρτί.
Οι προσωπικές εξομολογήσεις στο χαρτί, μιας πρωτόγεννης που θηλάζει, ξεσκατίζει και νανουρίζει το μωρό της, γράφονται, αποτυπώνονται, σωρρεύονται τακτοποιημένα, δίνοντας μια συγκεκριμένη μορφή στις μέρες (και τις νύχτες) – σα – σχέση. Θα μπορούσε να είναι μια άλλη σχέση· ερωτική, φιλική… Ένα άλλο περιεχόμενο ημερολογίου. Όμως και πάλι θα ήταν κάτι ανάλογο. Όχι οι αναμνήσεις του μυαλού που κάποτε θολώνουν, αναμορφώνονται ή χάνονται. Ούτε οι σκέψεις για το αύριο, για το μετά, που άλλοτε είναι καταρρακτώδεις και άλλοτε αργές και επαναλαμβανόμενες σαν ατέρμονας. Εγγραφές: μια συγκεκριμένη οργάνωση του χρόνου (μέσα απ’ την γραφή), την βιασύνη ή την ηρεμία της. Ημερολόγιο: όχι, απλά, ένα δεκανίκι για την μνήμη· αλλά ένας τρόπος για την διακράτιση της διάρκειας της (καθημερινής) εμπειρίας. [1] Την διακράτιση αυτής της διάρκειας όχι για “μελλοντική χρήση” αλλά τώρα. Από κάποιες απόψεις: το ημερολόγιο ήταν μια καθυστέρηση του καθημερινού χρόνου, ειδικά εκεί που ήταν (ή έμοιαζε) πυκνός. Ένα χειροποίητο, σωματικό φρενάρισμα· μια στάση – όχι απλά του τώρα, αλλά του τώρα στη σχέση του με το χτες και το αύριο.
Το σώμα (το γυναικείο, το σώμα ενός μωρού)· ο χρόνος· οι σχέσεις· οι εμπειρίες: αυτά αλλάζουν, η αλλαγή τους έχει αρχίσει από πολλές μεριές. Το ότι οι αλλαγές (ριζικές από πολλές απόψεις) γίνονται εθελοντικά, αυτό είναι βέβαιο. Το αν είναι συνειδητές σαν τέτοιες, αυτό είναι αμφίβολο. Οι αλλαγές γίνονται αδιόρατα. Είτε επειδή δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης, είτε επειδή οι ενδιαφερόμενοι / ες δεν θέλουν να κάνουν τέτοιες συγκρίσεις.
Το ερώτημά μας δεν είναι η ηθικολογία (τέτοιων ή άλλων αλλαγών στις κοινωνικές σχέσεις, στις ιδέες, στις πεποιθήσεις περί “κανονικότητας”, στις αναπαραστάσεις)· το αν είναι “καλές” ή “κακές”. Το ερώτημά μας (πολιτικό εξ αρχής) είναι αν αναγνωρίζονται σαν τέτοιες. Όταν δεν έχεις συνείδηση του τι, τελικά, κάνεις μπορείς να ηθικολογείς ανόητα. Αν έχεις συνείδηση, πιθανόν να συνειδητοποιήσεις ότι κάνεις επιλογές. Και, κυρίως, ότι οι επιλογές έχουν συνέπειες.
τελειοποιώντας την γονιμότητα:
ο ψηφιοποιημένος αναπαραγωγικός πολίτης [2
]
Οι γυναίκες έχουν εμπλακεί σε πρακτικές σχετικές με την γονιμότητα και τις αναπαραγωγικές λειτουργίες τους για χρόνια. Εκεί που κάποτε μπορεί να σημείωναν την σεξουαλική τους δραστηριότητα, τους κύκλους της περιόδου, σημάδια ωορρηξίας κι εξελίξεις στην εγκυμοσύνη τους με χαρτί και μολύβι, τώρα υπάρχει μια πληθώρα ψηφιακών τεχνολογιών που υποστηρίζουν τις γυναίκες στο να παρακολουθούν, να μετρούν και να απεικονίζουν αυτές τις πλευρές του σώματός τους. Η ανάπτυξη του internet επέτρεψε την χρήση online υπολογιστών για την περίοδο, την ωορρηξία και την εγκυμοσύνη, την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με την σύλληψη και την εγκυμοσύνη και την συμμετοχή σε συζητήσεις με άλλες γυναίκες σε online φόρουμ. […] Κατά την τελευταία δεκαετία, η εύκολη πρόσβαση στις πιο πρόσφατες ψηφιακές τεχνολογίες παρέχει πολλές ευκαιρίες στις γυναίκες να φτιάξουν online περιεχόμενο, να παρακολουθήσουν το σώμα τους με αυξημένη μετρήσιμη ακρίβεια και να μοιραστούν τα προσωπικά τους δεδομένα στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτές οι ποικίλες δυνατότητες για παραγωγή και μοίρασμα προσωπικών πληροφοριών γύρω από την γυναικεία σεξουαλικότητα, την γονιμότητα και τις αναπαραγωγικές ικανότητες, έχουν εκτεταμένες συνέπειες. Τουλάχιστον, αυτές οι πλευρές της γυναικείας σωματικότητας έχουν μετακινηθεί από το βασίλειο του ιδιωτικού, στο πεδίο του δημόσιου.
Στο κείμενο αυτό εστιάζω στις ψηφιακές τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί ειδικά για την γυναικεία γονιμότητα και εγκυμοσύνη. Οι τεχνολογίες αυτές διατρέχουν υπολογιστικές πλατφόρμες, apps διαθέσιμα για κινητά και τάμπλετ και συσκευές αυτο-καταγραφής που φοριούνται. Υποστηρίζω ότι αυτού του τύπου οι συσκευές και τα προγράμματα συμβάλλουν στην διαμόρφωση του υποκειμένου του ψηφιοποιημένου αναπαραγωγικού πολίτη, ή αλλιώς την γυναίκα που χρησιμοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες σαν έναν τρόπο για να αφιερώνει μεγάλη προσοχή στην υγεία της, την γονιμότητα, την σεξουαλική συμπεριφορά και την ευεξία. Οι τεχνολογίες αυτές εντατικοποιούν μια ήδη φρενήρη ατμόσφαιρα αυτο-παρακολούθησης και αυτο-υπευθυνότητας μέσα στην οποία η γυναικεία αναπαραγωγή βιώνεται και συντελείται.
Πρόσθετες σε αυτές τις ήδη παγιωμένες κανονιστικές παραινέσεις, είναι νέες προσδοκίες σχετικά με το πώς οι γυναίκες πρέπει να χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες σαν μέρος της αναπαραγωγικής ιδιότητάς τους και της διαχείρισης των συνόλων από data που παράγουν αυτές οι τεχνολογίες. Οι πιο προσωπικές και ιδιαίτερες λεπτομέρειες σχετικά με τον εαυτό τους – που παράγονται καθώς οι γυναίκες χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες – έχουν πλέον επενδυθεί με εμπορική αξία. Το ψηφιακό περιεχόμενο που σκόπιμα δημιουργείται από την πλευρά των χρηστών και τα ψηφιακά υποπροϊόντα δεδομένων που αφήνει πίσω της κάθε απλή συναλλαγή και δραστηριότητα, όπως το online ψάξιμο, μπαίνουν στην ψηφιακή οικονομία στην οποία οι πληροφορίες για τα σώματα και τις συμπεριφορές έχουν εμπορική, διοικητική και ερευνητική αξία. Τα προσωπικά δεδομένα γυναικών σχετικά με την γονιμότητα και τις εγκυμοσύνες τους, που δημιουργούνται από τέτοιες πρακτικές, κυκλοφορούν και ξαναχρησιμοποιούνται για ένα ευρύ φάσμα λόγων, από ένα ευρύ φάσμα παραγόντων και υπηρεσιών. Οι γυναίκες μπορεί να γνωρίζουν και να έχουν συναινέσει σε κάποιες από αυτές τις πρακτικές, αλλά σίγουρα αγνοούν άλλες.
[…]
Στο κείμενο αυτό έχουν συνεισφέρει θεωρητικές προσεγγίσεις που επιχειρούν να κατανοήσουν τους τρόπους με τους οποίους η γυναικεία σωματικότητα συλλαμβάνεται και βιώνεται. Όπως έχουν υπογραμμίσει διάφοροι θεωρητικοί της κουλτούρας (Grosz, Shildrick, Ussher και Longhurst) τα γυναικεία σώματα στις δυτικές κοινωνίες γίνονται τυπικά κατανοητά κι αναπαρίστανται σαν υποδεέστερα, εξαιτίας της φαινομενικής ρευστότητάς τους, των διαρροών τους και της αδυναμίας συγκράτησης. Τέτοια είναι ιδιαίτερα η περίπτωση των γυναικών που έχουν ωορρηξία, περίοδο, εγκυμονούν, γεννούν ή είναι σε εμμηνόπαυση. Τα σώματα τους θεωρούνται πιο ανοιχτά στον κόσμο και λιγότερο ελεγχόμενα από τα αντρικά, κάτω από την επίδραση των γυναικείων ορμονών που προκαλούν παράλογες ή υπερβολικές συναισθηματικές συμπεριφορές ή εξαιτίας της παραγωγής σωματικών υγρών που απειλούν να διαρρεύσουν από το σώμα τους. Φέρνω μαζί αυτές τις θεωρητικοποιήσεις της γυναικείας σωματικότητας με τις θεωρίες του κοινωνιο-υλισμού για να εξετάσω το ρόλο που παίζουν οι ψηφιακές τεχνολογίες στην αναπαράσταση, κανονικοποίηση και διαμόρφωση της γυναικείας αναπαραγωγής.
η ψηφιοποίηση της εγκυμοσύνης και το αγέννητο
Τα ανθρώπινα σώματα ψηφιοποιούνται όλο και περισσότερο καθώς ένα ευρύ φάσμα ψηφιακών τεχνολογιών έχει αναπτυχθεί με στόχο την αναπαράσταση και παρακολούθηση των σωμάτων. Αυτές περιλαμβάνουν από ψηφιακές ιατρικές τεχνολογίες απεικόνισης, μέχρι φωτογραφίες που ανεβαίνουν στα κοινωνικά δίκτυα και μέχρι τα ψηφιακά data που παράγονται από την εθελοντική βιομετρική παρακολούθηση με την χρήση apps ή συσκευών που φοριούνται. Μέσω τέτοιων διαδικασιών και τεχνολογιών, τα ανθρώπινα σώματα διαμορφώνονται ως συλλογές ψηφιακών data – συναθροίσεις ψηφιακών data – που διαρκώς μεταβάλλονται καθώς νέα data παράγονται και συναθροίζονται.
Με την επέλαση των κινητών και πανταχού παρόντων υπολογιστών, οι συσκευές αναπαράστασης και παρακολούθησης της γυναικείας γονιμότητας, της εγκυμοσύνης και του αγέννητου έχουν τώρα μετακινηθεί έξω από την κλινική και μέσα στην δημόσια αρένα. Πέρα από τα blogs, τα websites και τα φόρουμ συζητήσεων, σήμερα υπάρχουν βίντεο στο YouTube, φωτογραφίες που διανέμονται σε πλατφόρμες όπως το Instagram, ειδικευμένες σελίδες στο Facebook, hashtags στο Twitter, ομάδες στην Google και την Yahoo και η Wikipedia, που δίνουν πληροφορίες κι υποστήριξη πάνω στην γυναικεία αναπαραγωγική υγεία. Οι γυναίκες μπορούν να χρησιμοποιήσουν apps, ψηφιακές πλατφόρμες και φορετές συσκευές για να καταγράψουν την περίοδο και την ωορρηξία, την σεξουαλική δραστηριότητα, τις απόπειρες σύλληψης και την εγκυμοσύνη. Τα νέα αυτά μέσα φτιάχνουν και διαμορφώνουν καινοφανείς τρόπους αναπαράστασης του γυναικείου αναπαραγωγικού σώματος, το οποίο, σαν συνέπεια, έχει γίνει περισσότερο ορατό από ποτέ. Το ίδιο ισχύει και για το αγέννητο σώμα που είναι περισσότερο ορατό, έτσι ώστε το δημόσιο έμβρυο – σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης, από την στιγμή της γονιμοποίησης, μέχρι την στιγμή της γέννας – να είναι πλέον διαθέσιμο στο βλέμμα του κοινού, στα websites και τα κοινωνικά δίκτυα
Ηανάπτυξη νέων προγραμμάτων σχετικών με την γυναικεία αναπαραγωγικότητα έχει συμβάλλει σε μια ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια κι ορατότητα της εμμηνόρροιας, της ωορρηξίας, της εγκυμοσύνης και των αγέννητων σωμάτων, αλλά και στην εγκαθίδρυση νέων τρόπων παρακολούθησης αυτών των σωμάτων. Υπάρχουν διαθέσιμα πολλά apps για γυναίκες, για να παρακολουθούν την σεξουαλική τους δραστηριότητα, την ωορρηξία, τους κύκλους περιόδου, σχετικά συμπτώματα κι ενδείξεις, απόπειρες σύλληψης και πρακτικές πριν την σύλληψη. Κάποια apps υπενθυμίζουν στις γυναίκες να πάρουν τα αντισυλληπτικά τους· άλλα στέλνουν ειδοποιήσεις ότι πλησιάζει η περίοδος ή ότι πρέπει να αλλαχτεί το ταμπόν. Ένα φάσμα τεχνολογιών με βιο-αισθητήρες είναι επίσης διαθέσιμο με σκοπό την παρακολούθηση της γονιμότητας. Οι γυναίκες μπορούν προμηθευτούν φορετές συσκευές με αισθητήρες που μετράνε την βασική θερμοκρασία (η χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφεται κατά την ξεκούραση και αποτελεί ένδειξη ωορρηξίας ή μη) και συγχρονίζονται με άλλα apps που παρακολουθούν την γονιμότητα. Υπάρχουν άλλες συσκευές που μετράνε τους ηλεκτρολύτες στο σάλιο (τοποθετούνται στην γλώσσα) ή την βλέννα του τραχήλου που αλλάζει ανάλογα με την παραγωγή οιστρογόνων (αυτή η συσκευή τοποθετείται μέσα στον κόλπο) και στέλνουν πληροφορίες σε ένα πρόγραμμα που απεικονίζει τα αποτελέσματα με πίνακες και διαγράμματα.
…η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]
Harry Tuttle
Σημειώσεις
1 – Είναι βέβαιο ότι τα ημερολόγια εμφανίστηκαν σε εγγράμματους πληθυσμούς· σε ανθρώπους που είχαν πάει στο σχολείο και είχαν εξοικειωθεί με την γραφή και την ανάγνωση. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι “μη γραμματιζούμενοι” στερούνταν τρόπων καθημερινών – εγχαράξεων – του – χρόνου… απ’ το σώμα τους το ίδιο ως τα πράγματα – του – σπιτιού και το φυσικό περιβάλλον τους.
[ επιστροφή ]
2 – Τίτλος του πρωτότυπου: “Mastering Your Fertility”: The Digitised Reproductive Citizen. Γράφτηκε τον Οκτώβριο του 2015, και είναι κεφάλαιο του υπό έκδοση (στην αγγλία θα εκδοθεί μέσα στον Οκτώβρη) βιβλίου Negotiating Digital Citizenship: Control, Contest and Culture. Η έννοια του “mastering” αφορά την κυριότητα, που συνδυάζει τον έλεγχο με την βελτίωση.
Η συγγραφέας Deborah Lupton είναι καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Καμπέρα (Αυστραλία), στο Ερευνητικό Κέντρο Μέσων και Ειδήσεων, της σχολής “τεχνών και σχεδιασμού”.
[ επιστροφή ]
__________________________________________________________
Aπό:http://www.sarajevomag.gr/cyborg/issues/07/i07_p45_fertility.html
απέραντο γαλάζιο 