Μήπως έφτασε ο καιρός να αναθεωρήσουμε κάποια πράγματα;
Ντίνος Ρητινιώτης*
Και να σου πω ρε συ Κατερίνα. Πώς και τα έφτιαξες μαζί του; Εσύ με πτυχίο και μεταπτυχιακό, αυτός γκαρσόνι…». Τα λόγια αυτά, στα οποία υπήρξα αυτήκοος μάρτυρας, ανήκουν σε γνωστή μου που προσπαθούσε να… νουθετήσει μια φίλη της για τη νέα της σχέση.
Βλέπετε, η γνωστή μου κάνει αυτή τη στιγμή το διδακτορικό της και μπροστά σε αυτόν της τον τίτλο δεν μπορεί να σταθεί καμία άλλη ειδικότητα. Όπως επίσης, δεν μπορεί να σταθεί μέσα στο μυαλό της η πιθανότητα δυο άνθρωποι με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο να συμπορεύονται και (γιατί όχι;) να αγαπιούνται.
Καλώς ή κακώς, οι μεταπολιτευτικές γενιές στην Ελλάδα έχουμε μεγαλώσει παρερμηνεύοντας την έννοια της μόρφωσης. Κι αυτό διότι, συγχέουμε στον απόλυτο βαθμό μέσα στον μυαλό μας αλλά και σε όλα τα στάδια της κοινωνικοποίησής μας, τη χρησιμότητα της ακαδημαϊκής μόρφωσης με την αναγκαιότητα της ουσιαστικής μόρφωσης. «Αυτός είναι μορφωμένος, έχει πάει πανεπιστήμιο», ακούγαμε ως μόνιμη επωδό από τα χείλη των γονέων μας τη φράση. Και να που η δική μας η γενιά, η γενιά που «έρχεται για να ξεριζώσει το παλιό» απολαμβάνει να βάζει στο στόμα της ατάκες όπως αυτή της εισαγωγής. Ή ακόμη χειρότερα, να κρύβει την ανεπάρκειά της πίσω από σοφά σοσιαλμιντικά quotes και άλλες ευφάνταστες ραδιουργίες.
Η παρανόηση που σχετίζεται με την ουσιαστική μας καλλιέργεια, είναι μονάχα μία από τις πάμπολλες που έχουμε υιοθετήσει ως λαός. Δυσκολευόμαστε πολύ να αποδεχθούμε ότι πραγματική μόρφωση και καλλιέργεια μπορεί να αποκτήσει ένας εργάτης σε κλωστοϋφαντουργία κι ένας απόφοιτος λυκείου που επέλεξε άμα τη ενηλικίωσή του το εμπορεύειν αντί για το πανεπιστήμιο, με τον ίδιο ή ακόμη πιο πρόσφορο τρόπο συγκριτικά με κάποιον που είχε την ευκαιρία να αποκτήσει δύο και τρία πτυχία.
Και κάπως έτσι, φτάσαμε στο σημείο να βλέπουμε πράξεις και να ακούμε απόψεις κάθε άλλο παρά «καλλιεργημένες» από άτομα που η νεοελληνική λογική τα έχει κατατάξει με περίσσια ευκολία στην ελίτ της μορφωτικής πυραμίδας.
Καλό, λοιπόν, θα ήταν να θυμίσουμε προς όλους αυτούς (και να θυμηθούμε κι εμείς μαζί), μερικές συμβουλές που έγραψε το 1886 σε ένα γράμμα ένας νέος 25 χρονών προς τον 28χρονο αδερφό του.