της Ζαΐρας Κωνσταντοπούλου
Από την πρώτη φορά που έψαξα τι είναι η Airbnb στο διαδίκτυο η έκπληξη μου ήταν μεγάλη. Όλη η Ελλάδα είναι καταχωρημένη και ζει από την Airbnb, σκέφτηκα. Μπορεί να ακούγεται κάπως υπερβολικό αλλά δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, τουλάχιστον όχι στον κύκλο των επαφών μου.
“Πώς ήταν η εμπειρία σας κατά την φιλοξενία σας; Πόσο καλή ήταν η επικοινωνία σας με τον οικοδεσπότη; Πόσο καθαρό ήταν το σπίτι; Τήρησε ο οικοδεσπότης τις προδιαγραφές του σπιτιού του; Πόσο ακριβής ήταν η περιγραφή του σπιτιού;”
“Πώς ήταν η εμπειρία σας κατά την φιλοξενία του επισκέπτη; Πόσο ξεκάθαρος ήταν ο επισκέπτης με το πρόγραμμα του ταξιδιού; Ακολούθησε ο επισκέπτης τους κανόνες του σπιτιού που ορίσατε;”
Τις παραπάνω ερωτήσεις τις λαμβάνει κάποιος όταν έχει καταχωρήσει το σπίτι του σε μια από τις “ιστοσελίδες- μεσίτες” ή όταν κάποιος έχει κάνει κράτηση για να μείνει σε ένα από τα καταχωρημένα σπίτια σε αυτές. Τι εννοώ “μεσίτες-ιστοσελίδες”; Το Wimdu, το Airbnb, το Roomorama κ.α., όπου μπορεί κάποιος να καταχωρήσει το σπίτι, το διαμέρισμα, ένα δωμάτιο ή απλά τον καναπέ του στο διαδίκτυο, να το ενοικιάσει και να βγάλει λεφτά.
Η εμπειρία μου με τις εν λόγω ιστοσελίδες ξεκίνησε πριν ένα χρόνο περίπου όταν έψαχνα τις ιδανικότερες συνθήκες για τη διαμονή μου στο Βερολίνο. Μετά, η μια σκέψη έφερε την άλλη, ενώ καθημερινά ανακάλυπτα πως όλο και περισσότεροι φίλοι είναι καταχωρημένοι σε μια από τις παραπάνω ιστοσελίδες και βγάζουν κάποιο εισόδημα. Μήπως, αξίζει ένα χαρτζιλίκι; Και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Airbnb. Ένα παιχνίδι τζόγου στα όρια της παρανομίας με μια ανομία ντυμένη με πολλές παραγράφους, λέξεις, πολλά νούμερα και καθέτους.1
Πώς λειτουργεί η Airbnb;
H Airbnb (air bed and breakfast) είναι μια κοινότητα-αγορά η οποία ιδρύθηκε το 2008, στο Σαν Φρανσίσκο από τους Brian Chesky, Joe Gebbia και Nathan Blecharczyk και φέρνει σε επαφή οικοδεσπότες που διαθέτουν έναν επιπλέον χώρο με ταξιδιώτες που ψάχνουν έναν χώρο για να μείνουν σε κάποιο μέρος του κόσμου. Μέσω της της ιστοσελίδας της οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν κράτηση στους χώρους των οικοδεσποτών που θα επιλέξουν.
Αν θέλει κάποιος θέλει να καταχωρήσει προς ενοικίαση το σπίτι του ή κάποιο δωμάτιο στην συγκεκριμένη ιστοσελίδα, η διαδικασία είναι αρκετά εύκολη, καθώς ακολουθεί τη λογική που έχουν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Αρχικά, ο ιδιοκτήτης-οικοδεσπότης του χώρου φτιάχνει και συμπληρώνει ένα προφίλ, βάζει φωτογραφίες του σπιτιού που θέλει να ενοικιάσει, σημειώνει όλες τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει (από wi-fi, μέχρι ανεμιστήρες) και περιγράφει στον ενδιαφερόμενο επισκέπτη την περιοχή στην οποία βρίσκεται το σπίτι. Ο τελευταίος έχει τη δυνατότητα να κάνει την κράτηση ηλεκτρονικά και να επιλέξει αν επιθυμεί να ενοικιάσει ολόκληρο το σπίτι ή απλώς ένα δωμάτιο. Ο επισκέπτης πληρώνει με πιστωτική κάρτα ή ΡayΡal και η εταιρεία δεσμεύει τα χρήματα ως εγγύηση μέχρι την άφιξη του επισκέπτη στον χώρο. Η εταιρεία Airbnb κρατάει προμήθεια από τον επισκέπτη το 15% επί της τιμής διαμονής και από τον οικοδεσπότη το 3% επί του συνολικού εσόδου που καταβάλλεται.
Μόλις ο ταξιδιώτης αποχωρήσει από το σπίτι, τόσο ο επισκέπτης όσο και ο οικοδεσπότης μπορούν να γράψουν κριτική ο ένας για τον άλλο παραθέτοντας τα θετικά και αρνητικά κατά την φιλοξενία. Όσο καλύτερες και περισσότερες κριτικές συλλέξει ένας χώρος τόσο περισσότερες ενοικιάσεις έχει, ενώ το ίδιο συμβαίνει και για τον επισκέπτη καθώς μπορεί να νοικιάσει έναν χώρο πιο άμεσα λόγω του θετικού προφίλ που έχει χτίσει.
Βέβαια είναι αστείο να μιλάμε για θετικές και αρνητικές κριτικές, καθώς η εν λόγω εταιρεία τα τελευταία δύο χρόνια αποφάσισε τις αρνητικές κριτικές να μην τις αφήνει ανεβασμένες στην ιστοσελίδα της για περισσότερο από τρεις μέρες μιας και έχει άσχημο αντίκτυπο στην ίδια την εταιρεία. Για τον λόγο αυτό άλλαξε την πολιτική της μετατρέποντας την κριτική σε ιδιωτικά σχόλια τόσο για τους οικοδεσπότες όσο και για τους επισκέπτες με το πρόσχημα ότι τους δίνουν την ευκαιρία να βελτιωθούν μέσω των προσωπικών σχολίων, ακολουθώντας το ρητό που λέει “αν δεν έχετε κάτι καλό να πείτε, καλύτερα μην το πείτε”. Και η φιλοσοφία της εταιρείας δε σταματάει εδώ. Τον τελευταίο χρόνο η εταιρεία κατασκεύασε μια ιστοσελίδα με τίτλο Can I Stay with you While I rent My Place on Airbnb? στην οποία η εταιρεία βρίσκει στους οικοδεσπότες που να μείνουν δωρεάν κατά την διάρκεια που ενοικιάζουν τα σπίτια τους “ταιριάζοντας” τους αιρ- μπι -εν -μπήδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις κριτικές που διαθέτουν στο προφίλ τους.
Η εταιρεία μέρα με την ημέρα γιγαντώνεται. Μπορούμε να καταλάβουμε το μέγεθος και την εξάπλωσή της παρατηρώντας απλά τους αριθμούς στο Σαν Φρανσίσκο, όπου για το 2014 χρησιμοποίησαν την πλατφόρμα 15 εκατομμύρια χρήστες, ενώ την ημέρα με την μεγαλύτερη παγκόσμια κίνηση στο δίκτυο της ιστοσελίδας διέμειναν σε κάποιο από τα 800.000 καταχωρημένα σπίτια σε 190 χώρες 425.000 χρήστες. Σύμφωνα με το περιοδικό Economist, στην Airbnb έχουν καταχωρηθεί 20 εκ. πελάτες, αξίας 10 δισ. Αν η εταιρεία συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης το 2016 θα αντιπροσωπεύει το 10% της παγκόσμιας αγοράς βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων.
Την ίδια ώρα, όμως, συλλέγει επίσης καταγγελίες και πρόστιμα έως και 30.000 ευρώ, για παράδειγμα, από την πόλη της Βαρκελώνης. Οι δε νομικές διαμάχες στις οποίες εμπλέκεται σε Σαν Φρανσίσκο και Νέα Υόρκη έχουν ξεφύγει εκτός ελέγχου καθώς αρκετοί ιδιοκτήτες αρχίζουν να παρακολουθούν με κάμερες τους ενοικιαστές που υπε-νοικιάζουν διαμερίσματα χωρίς την άδειά τους.
Το 2014 στην Ελλάδα ο μέσος οικοδεσπότης έβγαλε πάνω από 4.500 ευρώ
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της ίδιας της εταιρείας, σχετικά με τη συνεισφορά της στην τοπική οικονομία της Αθήνας και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη που της προσφέρει, από το 2009 μέχρι και σήμερα έχουν φιλοξενηθεί στην πόλη μέσω Airbnb 74.500 ταξιδιώτες.2 Ειδικά την περίοδο από τον Οκτώβριο 2013 έως τον Σεπτέμβριο 2014, 720 ιδιοκτήτες σπιτιών στην ελληνική πρωτεύουσα έχουν κερδίσει εισόδημα 3,3 εκατ. ευρώ, δηλαδή κατά μέσο όρο 4.583 ευρώ ο καθένας. Η εταιρεία εκτιμά ότι αυτός ο κύκλος εργασιών υποστηρίζει περισσότερες από 1.000 θέσεις εργασίας εντός και εκτός της εταιρείας . Να σημειωθεί πως, η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Χρήστο Γκενάκο, Επίκουρο Καθηγητή Οικονομικών, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Όπως ανέφερε ο Patrick Robinson, επικεφαλής του τομέα Δημόσιας Πολιτικής ( Public Policy) της Airbnb: “Η χώρα σας είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ως προορισμός και δεδομένου του μεγάλου αριθμού των τουριστών που θέλει να ζήσει την ελληνική φιλοξενία, δεν αποτελεί έκπληξη για εμάς το γεγονός ότι η Airbnb απογειώνεται. Με βάση τα στοιχεία του Νοεμβρίου 2014, είχαμε συνολικά 11.500 ενεργές καταχωρήσεις στην ελληνική πλατφόρμα όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε ελληνικά νησιά, μεγάλες πόλεις κ.τ.λ. Η Αθήνα είναι η μεγαλύτερη αγορά για την Airbnb αυτή τη στιγμή”.
Ανάλογη φαίνεται να είναι και η αύξηση του εγχώριου τζίρου. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, 11.500 σπίτια στην Ελλάδα είναι καταχωρημένα στην εταιρεία με αύξηση της τάξεως +70% σε σχέση με πέρυσι. Από αυτούς τους χώρους, όπως θα υποψιαζόταν κανείς, οι περισσότεροι δεν είναι νόμιμα καταχωρημένοι βάσει του υπουργείου Τουρισμού. Κάτι που οδηγεί στο εύλογο ερώτημα: Τι ρόλο παίζει μια υπηρεσία όπως το Airbnb στην παραοικονομία;
Παρανομία ή οικονομική ανάπτυξη;
H Airbnb, όπως και οι παραπάνω ιστοσελίδες- μεσίτες δε στηρίζονται σε κάποια ρηξικέλευθη ιδέα, αλλά είναι γεννημένες από το σύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων (βλέπε, star ups) που βασίζονται στο γνωστό νεοφιλελεύθερο μοντέλο της “συνεργατικής κατανάλωσης” (Sharing economy), που χρησιμοποιούν επίσης τοSpotify, το itunes κ.α.. Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις δεν ακολουθούν τα κλασσικά μοντέλα ανάπτυξης ενώ παράλληλα επιζητούν ένα ελάχιστα επιβαρυντικό φορολογικό σύστημα, καθώς στόχος τους δεν είναι η αγορά υπηρεσίας αλλά η από κοινού πρόσβαση σε αυτή.3
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασής του στο ελληνικό κοινό, ο Robinson απάντησε ως εξής σε ερώτημα στο Tin Pan Alley αναφορικά με την φοροδιαφυγή: “Έχουμε ξεκινήσει συζητήσεις με το υπουργείο Τουρισμού. Οι σχετικοί νόμοι και κανονισμοί είναι σχεδιασμένοι κατά κύριο λόγο για τους επαγγελματίες του τουρισμού, αλλά το Airbnb δεν απευθύνεται σε αυτούς. Οι νόμοι δεν ανταποκρίνονται, δεν διευκολύνουν όσους θέλουν να φιλοξενήσουν στις ιδιοκτησίες τους ανθρώπους για μερικές μόνο εβδομάδες του χρόνου”., ενώ τόνισε επίσης ότι “ο κανονισμός για μικρά καταλύματα έχει απλοποιηθεί, αλλά πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα.Στην Πορτογαλία, στο Παρίσι, στο Άμστερνταμ, στο Λονδίνο και σε αμερικανικές πόλεις ‘καθίσαμε’ με τις αρχές, τους εξηγήσαμε τα πλεονεκτήματα του Airbnb και έχουν ξεκινήσει να κάνουν πιο εύκολη τη διαδικασία για τους ανθρώπους να νοικιάζουν τα διαμερίσματά τους. Είναι μία ‘γκρίζα’ περιοχή”.
“Πιστεύουμε κατ’ αρχάς ότι οι φόροι πρέπει να συλλέγονται και να πληρώνονται”, συνέχισε. “Εμείς ήδη έχουμε συμφωνήσει και συλλέγουμε και εκκαθαρίζουμε φόρους σε πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο, το Σικάγο, η Ουάσινγκτον, το Άμστερνταμ, ενώ συζητούμε και με τις γαλλικές αρχές για ένα ανάλογο σχήμα σε όλη τη Γαλλία. Αυτό που ζητούμε όμως είναι να απλοποιηθούν οι ρυθμίσεις για αυτούς που δεν φιλοξενούν συνεχώς και εντατικά. Δεν πρέπει να χρειάζεται να προσλάβεις δικηγόρο και λογιστή για να μπορείς να νοικιάσεις το χώρο σου για 3 εβδομάδες τον χρόνο. Είναι πολύ διαφορετικό από κάποιον επαγγελματία ή έναν ξενοδόχο που διαχειρίζεται εκατομμύρια κάθε χρόνο. Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με τα σχετικά υπουργεία αλλά είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και είμαστε ακόμη πολύ νωρίς σε αυτή τη συζήτηση. Μέσα από διάλογο και συνεργασίες θα βρούμε τους κατάλληλους τρόπους για να γίνει αυτό. Αυτό που θέλουμε είναι νόμοι που είναι εύκολο να ακολουθήσουν οι άνθρωποι και να καταλάβουν τι μπορούν να κάνουν και τι όχι” ανέφερε κατέληξε.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Αναμφίβολο και φανερά προβληματικό το μέλλον της ελληνικής οικονομίας σχετικά με την Airbnb. Αν παρατηρήσετε στη συνέχεια του κειμένου το σχεδιάγραμμα με τα ποσοστά σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία, θα νιώσετε το βάρος της δέσμευσης του Έλληνα με την Airbnb. Με σύνθημα του Έλληνα αιρ-μπι-εν-μπα “είμαι παράνομος, αλλά δε με νοιάζει”, αν μπορείτε παρατηρήστε τα, αν μπορείτε ταξινομήστε τα, αν μπορείτε πάλι αναλογιστείτε ότι, ίσως, η παρανομία να είναι ένα ιδίωμα της κουλτούρας μας.
1]Ενοικίαση Σπιτιού μέσω Διαδικτύου (airbnb) : Τι Ισχύει; http://lawandtech.eu/2014/06/20/airbnb_greece/
2]Παρουσιάστηκε πρόσφατα σε εκδήλωση στο Tin Pan Alley στο Θησείο.
3]Διαβάστε, επίσης, την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Σεπτέμβριος 2013) για την επονομοζόμενη«Οικονομία Διαμοιρασμού» (Sharing Economy), σύμφωνα με την οποία η Airbnb αποτελεί παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής (pdf).
______________________________________
απέραντο γαλάζιο 