Γιώργος Βαρθαλίτης
Στον χώρο του πνεύματος η έννοια της επικαιρότητας είναι πολύ ασαφής κι αμφίβολη. Ο Σεφέρης έλεγε (ή παράθετε) πως ένα κείμενο που γράφτηκε πριν από εκατό χρόνια μπορεί να είναι επίκαιρο, ενώ τίποτε δεν είναι πιο παλιό από τη χθεσινή εφημερίδα. Νομίζω ωστόσο πως μπορούμε να ορίσουμε την επικαιρότητα ενός κειμένου με διττώς: Α. Επίκαιρο είναι ένα κείμενο που γράφτηκε σήμερα. Β. Επίκαιρο είναι ένα κείμενο που μας αφορά σήμερα. Ο δεύτερος ορισμός διατρανώνει την επικαιρότητα των κλασσικών κειμένων, αφού αυτά αφορούν τον άνθρωπο κάθε καιρού και τόπου. Πέρα όμως από τους κλασσικούς του παγκόσμιου κανόνα (ας τους ονομάσουμε μείζονες κλασσικούς), υπάρχουν κι αυτοί των τοπικών κανόνων: κάθε χώρα έχει τους κλασσικούς της (ας τους ονομάσουμε ελάσσονες κλασσικούς).
Ένας τέτοιος κλασσικός είναι, νομίζω, σε εμάς ο Λορεντζάτος. Έτσι η πρόσφατη editio princeps των Collectanea από τον Δόμο πληροί και τα δύο κριτήρια της συγγραφικής επικαιρότητας: φέρνει για πρώτη φορά στο φως έργο ενός νεοέλληνα κλασσικού. Αναμφισβήτητα πρόκειται για εκδοτικό και συγγραφικό γεγονός.
Τα Collectanea είναι μια συλλογή καταγραφών δίχως ημερομηνία που ο Λορεντζάτος τις έγραφε για πάνω από εξήντα χρόνια, από το 1941, την χρονιά που εκδήμησε ο πατέρας του ως το 2003, ένα είδος «ανθημερολογίου» της πνευματικής του ζωής που εντάσσεται στη λαμπρή παράδοση που εγκαινίασαν τα Εις Εαυτόν του Μάρκου Αυρηλίου και συνέχισαν στα νεώτερα χρόνια τα περίφημα Fragments d’ un Journal intime του Amiel, το λίκνο απ’ όπου ξεπήδησαν το Βιβλίο της Ανησυχίας του Πεσσόα κι οι Μέρες του Σεφέρη.