Aπωθημένες επέτειοι

Του Κωνσταντίνου Τσουκαλά

Ξεχάστηκε η Ρωσική Επανάσταση; Οχι βέβαια! Ομως, ακόμη και στην ίδια την πατρίδα της, οι μνήμες της αμαυρώνονται και τα συμβολικά της ίχνη γκρεμίζονται. Από την άποψη αυτή, η αντιδιαστολή με τη Γαλλική Επανάσταση είναι θεαματική. Το τρίπτυχο Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφότητα δεν κοσμεί μόνο το γαλλικό εθνόσημο. Εμφανίζεται επί πλέον σαν απαράγραπτο θεμέλιο ολόκληρου του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

 

Ως αιώνιο σύμβολο κατάλυσης της τυραννίας, η σημασία της πτώσης της Βαστίλης το 1789 δεν «μολύνθηκε» ούτε από την επιγενόμενη «τρομοκρατία» του Ροβεσπιέρου ούτε από τον αυταρχισμό του Βοναπάρτη. Αντίθετα, η πτώση των χειμερινών ανακτόρων το 1917 τείνει πλέον να νοείται ως απλό πρόδρομο σύνδρομο του θεοκατάρατου σταλινισμού. Αν ο φιλελεύθερος αποκεφαλισμός της Μαρίας Αντουανέτας μπορεί να ερμηνεύεται ως ιστορική αναγκαιότητα, η μαρξιστική εκτέλεση της τσαρίνας θεωρείται απλό προείκασμα της απάνθρωπης βαρβαρότητας.

 

Οι ιστορικές διαδικασίες που οδήγησαν στα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» πρέπει, φαίνεται, να απαξιωθούν στο σύνολό τους. Η ιστορία γράφεται, ξαναγράφεται και αποτιμάται ανάλογα με τα κυμαινόμενα συμφέροντα των κυρίαρχων. Με αυτήν την έννοια, ο ψυχρός πόλεμος ούτε έληξε ούτε ήταν δυνατόν να λήξει. Η πτώση του Τείχους επισφράγισε απλώς την ιδεολογική παντοδυναμία των νικητών.

«Ο Καπιταλισμός Σήμερα»

Α.Badiou

(Το ξύπνημα τής Ιστορίας, κεφ. I, σελ.17-27)

Η συνηθισμένη κατηγορία που μου προσάπτεται, ακόμα και από ανθρώπους που ανήκουν στο «στρατόπεδο» των εν δυνάμει πολιτικών μου φίλων, είναι ότι παραβλέπω τα χαρακτηριστικά τού σύγχρονου καπιταλισμού, ότι δεν προτείνω μια «ανάλυσή» του «από μαρξιστική σκοπιά». Από αυτό συνάγουν ότι, για μένα, ο κομμουνισμός είναι, υποτίθεται, μια ιδέα αιωρούμενη στο κενό, ότι είμαι, σε τελική ανάλυση, ένας ιδεαλιστής χωρίς απολύτως καμιά γείωση στο πραγματικό και — σαν να μην ήταν αυτά αρκετά — ότι υποτιμώ τη σημασία των εκπληκτικών μεταλλαγών τού καπιταλισμού, μεταλλαγών που οπωσδήποτε μας δίνουν το δικαίωμα — μη μπορώντας να κρατήσουμε τα σάλια μας — να μιλάμε για ένα «μεταμοντέρνο καπιταλισμό».

Ο Αντόνιο Νέγκρι, λόγου χάρη, κατά τη διάρκεια ενός διεθνούς συνεδρίου για την ιδέα τού κομμουνισμού (ας σημειώσω εν παρενθέσει ότι ήμουν και εξακολουθώ να είμαι πολύ ικανοποιημένος από τη συμμετοχή μου στο συνέδριο αυτό) αναφέρθηκε δημόσια στο πρόσωπό μου λέγοντας ότι αποτελώ χαρακτηριστικό παράδειγμα όσων ισχυρίζονται ότι είναι κομμουνιστές, χωρίς καν να είναι μαρξιστές. Για να μην πολυλογώ, του απάντησα ότι χίλιες φορές αυτό παρά να δηλώνεις μαρξιστής, χωρίς καν να είσαι κομμουνιστής. Με δεδομένο ότι, σύμφωνα με την αγοραία αντίληψη, ο μαρξισμός συνίσταται στην αναγνώριση τού καθοριστικού ρόλου τής οικονομίας και των κοινωνικών αντιφάσεων που πηγάζουν από τη λειτουργία της, υπάρχει σήμερα κανείς που να μην είναι «μαρξιστής»; Με πρώτους και καλύτερους τους κυβερνώντες μας, που τους πιάνει σύγκρυο και αρχίζουν τις νυχτερινές διαβουλεύσεις, μόλις δουν ότι υπάρχει αστάθεια στο Χρηματιστήριο ή ότι μειώνεται ο ρυθμός ανάπτυξης. Τρίψτε τους, όμως, στη μούρη τη λέξη «κομμουνισμός» και θα τους δείτε να βγαίνουν από τα ρούχα τους και να σας αντιμετωπίζουν σαν εγκληματίες.

Δεν θα ασχοληθώ περαιτέρω με τους αντιπάλους και ανταγωνιστές μου. Ωστόσο, θα ήθελα να πω εδώ πως και εγώ ο ίδιος είμαι μαρξιστής, μαρξιστής μέχρι το κόκκαλο, τόσο αυθόρμητα και φυσικά ώστε να μην χρειάζεται να το δηλώνω σε κάθε ευκαιρία. Άλλωστε τι νόημα θα είχε για έναν σύγχρονο μαθηματικό να αποδείξει ότι παραμένει πιστός στην κληρονομιά τού Ευκλείδη ή τού Όιλερ; Είναι αλήθεια ότι ο πραγματικός μαρξισμός, που ταυτίζεται με την ορθολογική πολιτική πάλη για μια κοινωνική οργάνωση ισότητας, γεννήθηκε το 1848, με τον Μαρξ και τον Ένγκελς, αλλά από τότε έκανε σημαντικά βήματα, χάρις στον Λένιν, τον Μάο και και μερικούς άλλους ακόμα.

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ

Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ιστορικού, διδάσκοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η Ελλάδα υφίσταται τώρα τις βαρύτατες συνέπειες μιας ιστορικά λανθασμένης επιλογής: της ένταξής της στο ευρώ. Οι συνέπειες είναι δύο. Η πτώχευση της χώρας και η υποβάθμιση του στρατηγικού της ρόλου στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.

Η ένταξη στη ζώνη του ευρώ κυριολεκτικά αποδιάρθρωσε την παραγωγική μας βάση, εξαιτίας της χαμηλής ανταγωνιστικότητας. Ο πρωτογενής τομέας πέρασε στην εποχή των επιδοτήσεων, ενώ ο δευτερογενής κυριολεκτικά εξαφανίστηκε. Ταυτόχρονα διαλύθηκε ο τομέας των εξαγωγών, ο οποίος εξαιτίας του σκληρού νομίσματος αδυνατούσε να ανταποκριθεί.

Η σταθερότητα των εισοδημάτων απαιτούσε αυξημένο εξωτερικό δανεισμό, ενώ την κατάσταση επιδείνωσε ο οικονομικός μεγαλο-ιδεατισμός της σημιτικής περιόδου, με τα μεγάλα τεχνικά έργα που δεν άντεχε η οικονομία και με τις σπατάλες που συνόδευσαν την καταστροφική Ολυμπιάδα – περίπου 30 δισ. υπολογίζεται το «φέσι» των αγώνων. Αποτέλεσμα: η πτώχευση της χώρας.

ΜΙΑ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ “THE MAN WITH THE BEAUTIFUL EYES” ΤΟΥ ΜΠΟΥΚΟΦΣΚΙ…

Μια οπτική ερμηνεία στο σταυροδρόμι του συκγινητικού και του βασανιστικού.

Ο Τσαρλς Μπουκόφσκι ήταν ένα πλάσμα αμηχανίας και παράδοξου, παλινδρομώντας ανάμεσα στη ρομαντική απαισιοδοξία και τη φωτεινή σοφία για το νόημα της ζωής, κινούμενου με μια απίστευτη καθημερινή ρουτίνα. Τα εκφραστικά του ποιήματα εξερεύνησαν τα πάντα απότους μύθους γύρω από τη δημιουργικότητα στις “φιλικές συμβουλές” του προς τους νέους.

Το 1999, ο Βρετανός σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων Jonathan Hodgson και η εικονογράφος Jonny Hannah συνεργάστηκαν σε μια καταπληκτική κινούμενη διασκευή του ποίηματος του Μπουκόφσκι του 1992“the man with the beautiful eyes” από την τελευταία του και αναμφισβήτητα καλύτερη ποιητική του συλλογή, The Last Night of the Earth Poems.

Ο Αντ. Σαμαράς σε ρόλο… Γ. Παπαδόπουλου…

Ο Πρωθυπουργός της χώρας τόμησε να μιλήσει για «θρασίμια που δεν έχουν αγωγή από την οικογένειά τους και δεν έχουν μάθει το πρώτο μάθημα δημοκρατίας να σέβονται την γνώμη των άλλων» για τους φοιτητές οι οποίοι αντίκεινται στην πλήρη κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου

Τη συνθηματολογία της χούντας ανέσυρε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας ο πρωθυπουργό της χώρας κ. Αντώνης Σαμαράς, προκειμένου  να υπερασπιστεί τον «εκλεκτό» του Μαξίμου και πολυθεσίτη και «τρωκτικό» του κρατικού κορβανά,  πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θ. Φορτσάκη για την… επιχείρηση που έχει αναλάβει με στόχο την πλήρη κατάργηση των ακαδημαϊκών ελευθεριών.

Ανόητοι και καλοβαλμένοι, αργόσχολοι, αυθεντικοί

Στο τέλος του 19ου αιώνα, ένας ιδιοφυής συγγραφέας ανατέμνει την ανώτερη τάξη της εποχής του. Μέσα από το βλέμμα ενός καλλιτέχνη, ενός αμερόληπτου ντεκλασέ, ο Χένρι Τζέιμς περιγράφει δύο ανθρώπους της ανώτερης τάξης. Ενα ζευγάρι ξεπεσμένων μεγαλοαστών αναζητεί απασχόληση και ένα πενιχρό έσοδο με το να ποζάρει για έναν επαγγελματία ζωγράφο-εικονογράφο. Η μοναδικότητα της προσφοράς τους έγκειται στο ότι προσφέρονται να ποζάρουν ως οι εαυτοί τους, ως αυθεντικοί αργόσχολοι μεγαλοαστοί.

Η αυθεντικότητα είναι η αξία τους, αλλά και η αδυναμία τους. Ο ζωγράφος πέφτει σε αμηχανία· το παράστημά τους, οι τρόποι τους, είναι πράγματι μοναδικά κομψοί, αυθεντικοί, μα δεν μπορεί να τους στήσει, να τους πλάσει· δεν μπορούν να παραστήσουν κάτι άλλο από αυτό που είναι.

Τι είναι αυτοί οι μαραμένοι μεγαλοαστοί, ο πρώην ταγματάρχης και η σύζυγός του; Ο Χένρι Τζέιμς, περιγράφει έτσι, σκληρά και αποκαλυπτικά, το ξεπεσμένο ζευγάρι των αργόσχολων Μόναρκ στο διήγημα “Το αυθεντικό” του 1892: «Είκοσι χρόνια επισκέψεων σε επαύλεις είχαν προσδώσει στα ανέκφραστα πρόσωπά τους ευχάριστους τόνους βαθιάς πνευματικής απάθειας» (μετ. Α. Πέρης, εκδ. Κίχλη).

Τρεις υποθέσεις του Επίκουρου για το θάνατο

Ένα: Η ψυχή είναι θνητή – πεθαίνει μαζί με το σώμα. Δε μένει κανένα μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης που να κινδυνεύει με …αθανασία. Συνεπώς, λέει ο Επίκουρος, δεν θα έχουμε θλίψη για όσα χάσαμε, ούτε συνείδηση, ούτε κανενός είδους φόβο. (Στο σημείο αυτό ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Απόστολος Παύλος κουνάνε συγκαταβατικά τα κεφάλια τους – τι λέει ο άνθρωπος; )

Δύο: Όταν μας συμβεί ο θάνατος δεν θα είμαστε εκεί πια, οπότε προς τι ο πανικός; Όπου είναι ο θάνατος δεν είμαστε εμείς και όπου είμαστε εμείς δεν είναι ο θάνατος. Ο Γούντυ Άλλεν το είπε διαφορετικά – και περισσότερο εύστοχα: Δεν φοβάμαι το θάνατο, απλώς δε θέλω να είμαι εκεί όταν θα έρθει.

Τρία: Μετά το θάνατο ακολουθεί η περίοδος της μη-ύπαρξης. Η οποία είναι ακριβώς ίδια με τη μη-ύπαρξη πριν τη γέννηση. Συνεπώς, προς τι ο πανικός μπροστά στην προοπτική του θανάτου;

*

Όλα αυτά φαίνεται πως είναι πολύ ανακουφιστικά, για πολύ κόσμο. Βοηθάνε να ξεπερνιέται κάπως η οδύνη της ύπαρξης – το πλέον τζαναμπέτικο πράγμα που έχει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος. Ωστόσο…

…και με όλο το σεβασμό για τον μεγάλο στοχαστή, εμένα μου φαίνονται κάπως συνδικαλιστικά αυτά τα επιχειρήματα. Γιατί δεν θεωρούν την ύπαρξη και τη μη-ύπαρξη ως ένα, κατά τον Ηρακλείτειο τρόπο. Και γιατί δεν μας ψιθυρίζουν στ’ αυτί ότι και το ένα ετούτο δεν υπάρχει.

*

Από τη μικρή καλύβα:

http://zervaspanos.wordpress.com/2008/09/07/death-3/