Για δύο χρόνια, από το 1878 ως το ‘80 ο Ντοστογιέφσκι έγραφε το τελευταίο και σημαντικότερο έργο του, τους “Αδελφούς Καραμαζόφ”. Εκατό περίπου μέρες μετά την τελεία, αυτός ο μαχητής της ελευθερίας, ο συντηρητικός επαναστάτης, ο ορθόδοξος αθάνατος, πεθαίνει κληροδοτώντας μας ίσως (με μεγάλη βεβαιότητα το λέω) το ύπατο βιβλίο όλων των εποχών.
Η οικογένεια Καραμαζόφ ψυχογραφείται ατελείωτα και μαζί της άνθρωποι όλων των εθνών και θρησκειών και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Ο διεφθαρμένος πατέρας-αφέντης δολοφονείται και το έργο αποκτά αστυνομική χροιά. Οι τρεις γιοι αναλύονται συνεχώς, ο συναισθηματικός Μίτια, ο άθεος Ιβάν, ο ενοχικός Αλιόσα, και γύρω τους πλέκεται μια διαρκής ροή προσώπων.
Κορύφωση του παγκόσμιου αριστουργήματος φαντάζει το κεφάλαιο του Μέγα Ιεροεξεταστή. Σε μια σουρεαλιστική έμπνευση του Ντοστογιέφσκι, ο Χριστός επισκέπτεται τη Σεβίλλη συλλαμβάνεται από ένα ραμολιμέντο κατήγορο της Ιεράς Εξέτασης και καταγράφεται ένας μνημειώδης μονόλογος, αφού αιωνίως ο Ιησούς παραμένει σιωπηλός στους διώκτες του.
” Εμφανίζεται αθόρυβα, χωρίς να τον προσέξει κανένας και – πράγμα παράξενο – όλοι τον αναγνωρίζουν… Ο λαός σα να τον τραβούσε μια ακατανίκητη δύναμη, όλοι μαζεύονται στο πέρασμά του και τον ακολουθούν. Σιωπηλός, περνά καταμεσίς του πλήθους, μ’ ένα χαμόγελο απέραντης συμπάθειας. Η καρδιά του πλημμυρίζει από αγάπη, τα μάτια του αντανακλούν τη Γνώση, το Φως, τη Δύναμη… …Σταματά στην πλατεία της Μητρόπολης της Σεβίλλης τη στιγμή που φέρνουν ένα μικρό άσπρο φέρετρο, όπου αναπαύεται η εφτάχρονη μοναχοκόρη κάποιου προύχοντα. Συνέχεια