Φίλοι φίλοι καρυοφύλλι και άλλες παραστρατημένες Αρετές. Τέλος εποχής!

Φίλος:  Α! Τι ωραία να νιώθεις άνετα με κάποιον άλλο χωρίς να πρέπει να ζυγιάζεις τις σκέψεις σου και να τις μετράς, τα λόγια σου να ρέουν από μέσα σου αβίαστα, ήρα μαζί και στάρι, σίγουρος ότι ένα χέρι μπιστικό θα τα πάρει, θα τα κοσκινίσει, θα κρατήσει ό,τι αξίζει και η καλοσυνάτη ανάσα του θα φυσήξει τα άλλα μακριά. (Κράικ Νταϊάνα)

Φίλος: Να νιώθεις μαζί του σα να ήσουν μόνος σου, τόσο άνετα. Η παρουσία του να σε ξεκουράζει, όχι να σε παιδεύει. Σαφώς και θα τον βοηθήσεις σε μια δύσκολη στιγμή και θα του συμπαρασταθείς, αλλά αν σου βαράει συνεχώς λάθος βεβιασμένους συναγερμούς κάνοντας σε σκατά ψυχολογικά, ε τότε κάποια στιγμή αποστασιοποιείσαι, απομακρύνεσαι, ακόμα και από τα σοβαρά.

Φίλος: Κοντά στο φίλο δεν νοείται να υποβόσκουν αμέτρητα “πρέπει”. Ξέρω ότι “πρέπει” να τηλεφωνήσω τη μάνα μου για να ησυχάσει, ξέρω ότι πρέπει να της δικαιολογώ τις κακές μου διαθέσεις με ένα σωρό ψέματα, ξέρω ότι πρέπει να της απολογούμαι για καθετί προκειμένου να ηρεμεί. Αλλά η μάνα είναι μάνα, και αξίζει κάθε συμβιβασμό, χώρια που είναι αυτή που είναι και πολύ δύσκολο να την αλλάξεις. Αλλά αν κάποιος θέλει να λέγεται φίλος και σε βάζει συνεχώς στην γωνία για εκείνο και το άλλο, σε κάνει να νιώθεις υπόλογος και ένοχος, σου παραπονιέται συνεχώς και αδιαλείπτως, ε τότε κάτι συμβαίνει. Αρχίζεις να μετράς τα λόγια σου από ‘κει και πέρα. Ξέρετε πως πάνε αυτά με τις ανθρώπινες σχέσεις, γίνονται μαλλιά κουβάρια αν υπάρχει συνέχεια πίεση ή και ένταση χωρίς να διαφένεται ο λόγος.

Το μεγάλο ξεκαθάρισμα με τον «φιλικό» μου κύκλο το έκανα στα γενέθλια των 40. Η για να το πω με ορολογία Σαμαρά έθεσα σε διαθεσιμότητα το 95% των φίλων μου και παραμένουν ακόμα εκεί.  Ξέρω, άργησα λίγο. Αλλά κάλιο αργά παρά ποτέ. Βέβαια το έκανα, όχι για τους λόγους που αναφέρω πιο πάνω αλλά γιατί συνειδητοποίησα πως για όλους ήμουν φίλος δεύτερης ή τρίτης κατηγορίας. Ήμουν ένας φίλος υποκατάστατο, άνευ μεγάλης σημασίας.  (Προφανώς δικό μου το σφάλμα, πλήρωσα λάθος επιλογές) Οπότε και κράτησα μόνο δύο άτομα. Με τα υπόλοιπα πήρα διαζύγιο φιλίας κοινή συναινέσει. Δεν τίθεται θέμα κακίας ή μίσους, δεν έχω αρνητικά συναισθήματα για κανέναν, παρά μόνο ίσως για ένα εγωκεντρικό πλάσμα που θεώρησε καλό να με κριτικάρει δημόσια στο facebook παρομοιάζοντας με σαν ξερόλα που κάθεται στο μικρό γραφειάκι του μπροστά από το pc του και γράφει ανοησίες. Αλλά ακόμα και σε αυτή (γιατί για γυναίκα πρόκειται) δεν κρατάω μίσος, μόνο λύπη μου φέρνει η συμπεριφορά της, και απορία.

Γεγονός είναι, ότι από εκείνη τη στιγμή έγινα πολύ αυστηρός με τους ανθρώπους που συναντούσα. Εκπτώσεις τέρμα! Υποχωρήσεις τέρμα! Όποιος προσπαθεί να μου ψήσει το ψάρι στα χείλη απλά απομακρύνομαι.

Φίλος: πρόσωπο με το οποίο συνδέεται κανείς με σχέση αμοιβαίας αγάπης, αφοσίωσης και κατανόησης. Αμοιβαίας είπαμε! Και στέκομαι ειδικά στη κατανόηση. Εύκολο να λες κατανόηση και πάρα πολύ δύσκολο να την εφαρμόσεις.

“Για να φτάσει στην κατάσταση Κατανόησης ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να υιοθετήσει την κατάσταση μη κατάκρισης” (Όσσο) Καταλαβαίνουμε τώρα, γιατί είναι τρομερά δύσκολο να συμβεί η αλληλοκατανόηση διανύοντας μια εποχή όπου όλοι κατακρίνουν χωρίς δεύτερη σκέψη.

Λεπτές ισορροπίες κρύβουν οι ανθρώπινες σχέσεις. Στα σίγουρα. Ισορροπίες που θέλουν ψυχική μαεστρία και ψυχική ενηλικίωση για να μη χαλάσουν. Δυστυχώς, ζούμε σε μια εποχή που οι έννοιες έχουν ξεφτίσει, έχουν στραπατσαριστεί, έχουν λάβει επίκτητα χαρακτηριστικά. Αυτό μπερδεύει πολύ τα πράγματα, γιατί ενώ μπορεί μια ομάδα δέκα ας πούμε ανθρώπων, να χρησιμοποιεί την ίδια λέξη, ο καθένας να εννοεί κάτι διαφορετικό. Ναι, ακριβώς, κάτι σαν Πύργος της Βαβέλ.

Καταλαβαίνω ότι παλιότερα τα πράγματα ήταν πιο απλά. Οι πληροφορίες, οι γνώσεις να το πω καλύτερα,  ούτε τόσο τεράστιο όγκο είχαν αλλά ούτε και “έτρεχαν” τόσο γρήγορα. Οπότε, ο άνθρωπος είχε τον απαιτούμενο χρόνο να αφομοιώσει πιο καλά και πιο βαθιά μερικές πολύ βασικές έννοιες, που μπορούσαν να εγγυηθούν την βαθύτερη κατανόηση με τους συνανθρώπους του.

Τώρα, σε μια εποχή πια που ουσιαστικά βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες ίσως να έχουμε αρχίσει να λησμονούμε τα βασικά. Κάτι σαν υπερχείλιση ίσως; Δεν ξέρω. Ίσως και απλή σύγχυση. Η λέξη φίλος για παράδειγμα, αρχίζει να φαίνεται και να ακούγεται σαν κάτι που ξεθωριάζει, τουλάχιστον σε σχέση με αυτό που ξέραμε ότι σήμαινε κάποτε. Αν ρωτήσεις ένα νέο να σου εξηγήσει τι είναι φίλος και τι σημαίνει, ίσως να σου απαντήσει γενικά και μονολεκτικά ότι είναι κάποιος που γουστάρει να κάνει παρέα μαζί του. Εκλείπει το βάθος της έννοιας κοντολογίς, έχει αρχίσει και χάνεται.

Αλλά για να δούμε το πρόβλημα στη ρίζα του, πρέπει να πάμε ένα βήμα πίσω, σε ακόμα πιο βασικά θέματα. Θα τολμήσουμε να μιλήσουμε για την σύμπλοκη έννοια της Αρετής ή των Αρετών αν θέλετε.

Αλλά τι είναι η αρετή, άλλη συγκεχυμένη έννοια και αυτή. Εικάζω πως πολλοί αισθάνονται γενικώς τι είναι αλλά δεν μπορούν να την προσδιορίσουν. Αρετή λοιπόν, για να βάλουμε και έναν μπούσουλα, είναι κατά τον Αριστοτέλη η μεσότητα ανάμεσα σε δύο άκρα, την έλλειψη και την υπερβολή. Η χρυσή τομή ας πούμε.

Ο Αριστοτέλης δίνει ένα πολύ αποσαφηνιστικό πίνακα όπου δίνει το πραγματικό στίγμα:

Υπερβολή	Έλλειψη	Μεσότητα
ὀργιλότης	ἀναλγησία	πραότης
θρασύτης	δειλία	ἀνδρεία
ἀναισχυντία	κατάπληξις	αἰδώς
ἀκολασία	ἀναισθησία	σωφροσύνη
φθόνος	ἀνώνυμον	νέμεσις
κέρδος	ζημία	δίκαιον
ἀσωτία	ἀνελευθερία	ἐλευθεριότης
ἀλαζονεία	εἰρωνεία	ἀλήθεια
κολακεία	ἀπέχθεια	φιλία
ἀρέσκεια	αὐθάδεια	σεμνότης
τρυφερότης	κακοπάθεια	καρτερία
χαυνότης	μικροψυχία	μεγαλοψυχία
δαπανηρία	μικροπρέπεια	μεγαλοπρέπεια
πανουργία	εὐήθεια	φρόνησις

Yπάρχουν βέβαια και άλλες αρετές, όπως η κοσμιότητα, η ανδρεία, η εγκράτεια, η ελευθεριότητα.  Άλλες είναι διανοητικές και διδάσκονται και άλλες είναι ηθικές αρετές, δηλαδή αρετές που γεννιούνται και αναπτύσσονται με το έθος, την συνήθεια.

Ας κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε λίγο τις ηθικές αρετές.

Για να το πω απλά, αν γύρω σου ακούς και βλέπεις και βιώνεις πράξεις ανδρείας από τους συνανθρώπους σου, τότε μαθαίνεις και εσύ να φέρεσαι έτσι. Αν εκλείπουν οι ηθικές αρετές από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο σου, τότε μοιραία μένουν ανάπηρες ή ανύπαρκτες μέσα σου. Το καλοκαίρι που πέρασε (2013) ο ΑΝΤ1 είχε μια εκπομπή όπου εκθείαζε τις αρετές ορισμένων άσημων ανθρώπων. Το γεγονός ότι καταντήσαμε να θεωρούμε πως οι αρετές είναι κάτι σπάνιο, και τις κάνουμε εκπομπή, κρίνοντας τες κάτι σαν είδος προς εξαφάνιση, δείχνει ακριβώς την ηθική ένδεια στην οποία έχουμε περιπέσει.

Δεν σχολιάζω πως παρουσιαστής ήταν ο Ρουβάς, αυτό και από μόνο του ήταν ύβρις ως προς το περιεχόμενο της εκπομπής…

Οι διανοητικές αρετές από την άλλη, όπως για παράδειγμα το αίσθημα δικαίου, διδάσκονται. Στο σχολείο για παράδειγμα, διδασκόμαστε μια δυνατή ιστορία που σηματοδοτεί και οξύνει ποικιλοτρόπως την ιδιοσυγκρασία μας. Πρόκειται για την κρίση του Σολομώντα, που έδωσε διαταγή να τεμαχίσουν στη μέση το μωρό και να πάρει η καθεμιά γυναίκα από ένα κομμάτι. Τότε, η μία από τις δύο φοβήθηκε τόσο πολύ για τη ζωή του παιδιού της, ώστε προτίμησε να το δώσει στην άλλη, αρκεί να μην το σκότωναν. Θα έλεγα πως αυτή η ιστορία αποτελεί σοκ για τον κάθε μαθητή.

Όπως και να έχει είναι τεράστιο το θέμα, εδώ μια απλή εκλαϊκευμένη εξήγηση προσπαθώ να προσεγγίσω. Γεγονός είναι, ότι όχι μόνο τις περισσότερες φορές οι Αρετές είναι αλληλένδετες αλλά και ότι χωρίς αυτές, είμαστε ανίκανοι να κατανοήσουμε άλλες έννοιες, παραμένοντας έτσι λειψοί ή “λίγοι”. Συναισθηματικά ανάπηροι που λέμε.

Σε μια εποχή λοιπόν επαναλαμβάνω, που ο όγκος πληροφοριών και η ταχύτητα τους μας έχουν στριμώξει στην γωνία, επιβάλλεται μια γενναία ριζοσπαστική αλλαγή στο σύστημα Παιδείας. Το σύστημα Παιδείας επιβάλλεται να γίνει πολύ πιο ανθρωποκεντρικό αν καταλαβαίνετε τι εννοώ.

Ο πύργος της Βαβέλ ψηλώνει και τα πράγματα γίνονται σκοτεινά προκαλώντας τον φόβο και την αποξένωση. Μοιραία, από τα πρώτα θύματα, είναι και το αίσθημα περί φιλίας που πιάσαμε. Η ιστορία του πύργου της Βαβέλ τελειώνει με τον διασκορπισμό και συνεπώς την αποδυνάμωση των ανθρώπων. Δεν ξέρω τι θα γίνει, δεν μπορώ να φανταστώ. Αφιερώνω και εγώ πολύ χρόνο στο να με κρίνω καθημερινά στο τι έκανα σωστά και τι όχι και δεν σας κρύβω ότι πολλές φορές, δεν είμαι καθόλου σίγουρος για τις πράξεις μου. Μου λείπουν και μένα γνώσεις βλέπετε, βασικές, ουσιαστικές και όπως μπορώ προσπαθώ να τις αποκαταστήσω.

Το σίγουρο είναι ότι οι αρετές είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ευδαιμονία, το να ζεις δηλαδή χωρίς λύπες, χωρίς στεναχώριες, όσο βέβαια αυτό είναι δυνατόν. Και αν κρίνω από το πόσες λύπες και στεναχώριες λαμβάνουμε καθημερινά αυτό με κάνει πεπεισμένο ότι έχουμε απομακρυνθεί πάρα πολύ από την ευδαιμονία.

Πως θα μπορούσα να κλείσω αυτό το κείμενο μαλακά; Δίχως μεγάλα λόγια; Να έλεγα απλά και ανθρώπινα, να σκεφτόμαστε πέντε φορές πριν ανοίξουμε το στόμα μας; Είναι εποχή για φρενάρισμα, επιβράδυνση, περισυλλογή. Ας μην ακολουθούμε στα πάντα τον φρενήρη ρυθμό που μας συνεπαίρνει και δεν αφήνει χρόνο και τόπο για κατανόηση. Έχουμε χτίσει πολλά λάθη και πάνω σε αυτά πορευόμαστε, ας ξαναγυρίσουμε στα βασικά να δούμε τι γίνεται, να δούμε ποιοι είμαστε ή ποιοι θέλουμε να είμαστε. Τώρα μάλλον σκεπτόμαστε και πράττουμε συγχυσμένοι, μπερδεμένοι, φοβισμένοι.

Πηγή, http://kostasoutsider.com