Συνέντευξη με τον μαρξιστή γεωγράφο Ντέηβιντ Χάρβεϋ
-Έχετε υιοθετήσει την θεωρία του νεοφιλελευθερισμού ως μια μετάβαση από τον φορντισμό σε ένα καθεστώς ευέλικτης συσσώρευσης. Πιστεύετε ότι η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 καταδεικνύει την αποτυχία αυτού του τρόπου ευέλικτης συσσώρευσης;
-Αυτό εξαρτάται από το πώς ορίζεται το μοντέλο της ευέλικτης συσσώρευσης. Αν το μοντέλο έχει σχεδιαστεί για την αναζωογόνηση του καπιταλισμού στο σύνολό του, θα έλεγα ναι, ότι ήδη έχει αποτύχει από την αρχή. Αν το μοντέλο έχει σχεδιαστεί για να επικεντρωθεί και να αυξήσει τη δύναμη της καπιταλιστικής τάξης, και ιδίως ορισμένων τμημάτων της καπιταλιστικής τάξης, στέφθηκε με επιτυχία. Το κραχ του 2008 σίγουρα δεν ήταν μια ειδική περίπτωση, αν κοιτάξετε όλες τις ρωγμές που είχαν πραγματοποιηθεί από το 1997: στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία το 1998, στην Νότια Αμερική το 2001, κλπ. Όλη αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από σύντομα στάδια της ανάπτυξης που διακόπτονται από ρωγμές, αλλά είναι αναμφισβήτητο ότι αυτές οι ρωγμές έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτήν την διαδρομή προς την συγκέντρωση του πλούτου και της δύναμης της καπιταλιστικής τάξης. Νομίζω ότι το 2008 ήταν απλώς άλλο ένα βήμα στην πορεία αυτή προς την συγκέντρωση του πλούτου και της δύναμης. Από την πλευρά μου, καταλαβαίνω τον νεοφιλελευθερισμό κυρίως ως έργο της σταθεροποίησης, της εδραίωσης και της ενίσχυσης του κράτους. Νομίζω ότι το 2008 δεν σηματοδοτεί το τέλος όλων αυτών, δεν είναι μια κρίση αυτού το προγράμματος, αλλά ένα ακόμη βήμα.
Από τον φιλελευθερισμό στην κρίση του νεοφιλελευθερισμού
-Επομένως θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο φιλελευθερισμός ήταν ένα έργο «τάξης». Ποια είναι λοιπόν η διαφορά μεταξύ του φιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού;
-Πιστεύω ότι η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι το σχέδιο που προέκυψε στα τέλη του 1960 και πραγματικά άρχισε να κρυσταλλώνεται στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ήταν πολύ πιο συγκεντρωτικό, στον βαθμό που η δύναμη είχε μετατοπιστεί σημαντικά υπέρ του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το τελευταίο μετατράπηκε στον κύριο παράγοντα. Δεν έγινε το ίδιο με τον φιλελευθερισμό. Στην εποχή του φιλελευθερισμού ήταν κατανοητό ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα πρέπει να διευκολύνει την παραγωγική δραστηριότητα, και ο ρόλος του ήταν περισσότερο σαν ένα λιπαντικό στον κινητήρα της διαδικασίας συσσώρευσης. Νομίζω ότι ο νεοφιλελευθερισμός χαρακτηρίζεται περισσότερο από αυτό που εγώ αποκαλώ συσσώρευση της αφαίρεσης, και διαφέρει από την κλασική μορφή της συσσώρευσης, από την επέκταση, από την ανάπτυξη, από τις κλασικές μορφές που σε ορισμένες περιόδους δεν ήταν σε αντίφαση με την ιδέα της αύξησης του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Σε πολλά μέρη του κόσμου, η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων στη δεκαετία του 1960 και του 1970 θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε μια εποχή που τα ποσοστά σώρευσης ήταν πολύ υψηλά. Ήταν μια περίοδος που οι οικονομικές δυνάμεις ήταν σημαντικές, αλλά δεν κατείχαν δεσπόζουσα θέση. Συνέχεια